Nachtkaars
De kwestie is dat parafrase inherent is aan vertalen, of er nu gerijmd wordt of niet (de meeste opgenomen gedichten hebben overigens een vrije vorm) - en dat parafrase niet per definitie vervalsend is. Aan de ponies in deze Spiegel is dat makkelijk te demonstreren. Roy Fuller schrijft in zijn gedicht Chekhov: Chekhov saw life as a series of departures, en in de vertaling is dat geparafraseerd tot ‘Tsjechov zag het leven als een aantal malen op reis gaan’. Parafrase was nodig, want ‘een serie vertrekken’ zou zeker niet in de gewenste zin begrepen worden - maar een parafrase als ‘een steeds herhaald vertrek’ (of ‘weggaan’) zou het origineel mijns inziens meer recht hebben gedaan. Marianne Moores bekende typering van dichters als literalists of the imagination is geparafraseerd tot ‘letterknechten van de verbeelding’, maar de ongunstige klank van ‘letterknecht’ is ongewenst en de parafrase ‘realisten van de verbeelding’ zou het idee beter overbrengen. Frosts regels Too many fall from great and good / For you to doubt the likelihood is geparafraseerd tot ‘Te velen verliezen eer en deugd / dan dat je nog hoeft te twijfelen’ (maar een parafrase als ‘zo vaak zijn roem en eer vergaan, / Je kan daar veilig van op aan’ staat dichter bij het origineel, ook qua betekenis. In een gedicht over Yeats (van Austin Clarke) is All candlestick - in de regels How could I know a married / Woman had loosened her cadent hair, taken him, / All candlestick, into her arms - weergegeven als ‘een en al nachtkaars’, een parafrase die Yeats als minaar in een wel heel ongelukkig daglicht stelt.
In één geval is een regel twee keer vertaald. Wallace Stevens' gedicht Snow man begint met One must have a mind of winter, vertaald als ‘Men moet een winterse geest bezitten’, maar de regel komt terug, in Diana Wakoski's gedicht Offering to Trade Lives with a Clam, als volgt: As I passed, he quoted Wallace Stevens at me. / ‘One must have a mind of winter’, en op die plaats luidt de weergave ‘Je moet winters gezind zijn’, een parafrase die mij geslaagder lijkt, maar ook juister dan de schijnbaar nauwkeurige eerdere weergave.
Uit dit voorbeeld blijkt overigens dat de drie vertalers niet homogeen zijn geweest in hun werkwijze, zodat er iets voor te zeggen zou zijn geweest ze te identificeren, al was het maar met een initiaal.
Een van de drie heeft zich niet veel aangetrokken van het uitgangspunt (uit het voorwoord) om veeleer ‘nauwkeurig’ dan ‘artistiek’ te werk te gaan, maar de resulterende parafrases komen de gedichten vaak ten goede. Enkele voorbeelden: I have to kill the rooster tomorrow (uit Jim Harrisons Rooster), weergegeven als ‘Die haan gaat morgen voor de bijl’; Your bed's got two wrong sides (uit Tony Harrisons Long Distance): ‘Je staat met twee verkeerde benen op’; the vicious pluck of unseen tennis (uit Douglas Dunns Close of Play): ‘het agressief geplok van onzichtbaar tennis’ en tough-minded fops (uit hetzelfde gedicht), zeer gewaagd: ‘no-nonsense yups’ (zou dit Jacobsons ‘instralinguaal’ vertalen zijn?)
Het is waarschijnlijk dezelfde vertaler die voor de poëtische cliché's in Fleur Adcocks The Prize-Winning Poem (dawn will not herald another hright new day, nor dew sparkle like diamonds in a dell) parafrases koos die de toon perfect treffen: ‘in 't ochtendgloren wordt geen nieuwe dag geboren, ook zal de dauw niet parelen op het veld’. Bij een ander gedicht van Fleur Adcock (Against coupling) is de vertaler misschien wat te ver gegaan door solitary act weer te geven als ‘eenzaam avontuur’: men zou de indruk krijgen dat Anna Blamans gelijknamige roman de masturbatie als thema had.
Al met al is de verschijning van deze Spiegel toe te juichen - als waardevol hulpmiddel om de Engelse teksten te begrijpen. Het literatuuronderwijs op de middelbare school zal er veel baal van hebben en ook de individuele poëzielezer die een hekel heeft aan afleidend gezoek in woordenboeken is ermee gediend
■
Auteursrechtelijk beschermd
