De revolutie in boeken (6)
Dateert de contrarevolutionaire visie op de Franse Revolutie van het eerste uur, het modern revolutionaire standpunt is van veel latere datum en eigenlijk pas ontstaan nadat de Sovjets in Rusland de macht gegrepen hadden. Sindsdien is er aanhoudend een band gelegd tussen 1917 en 1789 en hebben tal van historici een achttiende-eeuws gebeuren in twintigste-eeuwse termen beschreven of op zijn minst als een voorspel gezien. De laatste jaren heeft men die historici scherp aangevallen. Terecht, denk ik. Maar daarbij werd wel uit het oog verloren dat hun ‘linkse subjectiviteit’ inherent was aan de periode waarin ze ontstond en dus in zekere zin onvermijdelijk. Binnen tien jaar zal het ‘gelijk’ van Schama - om iemand te noemen die de linkse historici hard aanpakt - eveneens tot een periode blijken te behoren. Zo is het goed: vreemd is alleen dat de meeste mensen er nog steeds niet aan kunnen wennen dat in disciplines als geschiedenis ‘waarheid’ niet bestaat. Dat die niet meer is dan conventie en behoefte.
Soboul, een van de grootste naoorlogse marxistische historici van de Franse Revolutie, had een student die zo'n opmerking maakte vermoedelijk de zaal uitgestuurd. Naar zijn mening kon je het grootse gebeuren maar op één wijze zien: ‘Als klassiek-burgerlijke revolutie schafte zij het landsheerlijke en feodale regime af en vormde zodoende het vertrekpunt voor de kapitalistische maatschappij en de vrije democratie in Frankrijk. Als boeren- en volksrevolutie was zij tot geen enkel compromis bereid en doorbrak tot tweemaal toe haar burgerlijke beperkingen: Jaar II behield, hoewel tot mislukking gedoemd, nog lange tijd een profetische voorbeeldfunctie en leidde vervolgens tot de Samenzwering de Gelijken die te beschouwen is als het vruchtbare beginpunt van modern revolutionair denken en doen.’ Aldus de man die in de jaren zeventig formeel de hoogste plek bezette als het om de studie van de Franse Revolutie ging, geciteerd uit een recente vertaling van de samenvatting die hij ooit voor de serie Que sais-je maakte: Korte geschiedenis van de Franse Revolutie (Stichting Rapportage Doetinchem, f 29,90). Gezien de ontwikkelingen in de afgelopen tien jaar verbaast het dat deze vertaling nu nog uitgebracht wordt. Toen Van Gennep in 1975 onder de titel De Franse Revolutie het magnum opus van Soboul publiceerde (waarvan bovenstaande een uittreksel is) was dat terecht. Nu is een vergelijkbare daad op zijn minst vreemd.
CvdH
Auteursrechtelijk beschermd
