Vrij Nederland. Boekenbijlage 1989

[p. 8]

Franse boekbindkunst
Vervolg van pagina 7

de Franse Art Nouveau en Art Deco-boekbindkunst in zestien bladzijden moet schrijven, beklaag ik. Wie dat verhaal dan begint met de middeleeuwen, veracht ik innig. Het resultaat is ernaar. Het onevenwichtige betoog sluit nauwelijks aan bij het platendeel.

Bij de ‘datering van de afgebeelde objecten’ behoorl het ontstaansjaar, het bindjaar te worden gegeven. Tussen uitgavejaar en jaar van de band kunnen immers tientallen jaren liggen. Duncan/de Bartha hebben geen bindjaar gegeven, met het gevolg dat ik menige band in hun major study met argwaan bekijk. Neem nu Afb. 91. Datering van de uitgave: 1911. Creuzevault (1905) heeft dat boek beslist niet op zijn zesde gebonden. Op zijn vroegst is de band van 1920, dus van negen jaar na uitgave. In werkelijkheid is hij waarschijnlijk van omstreeks 1950. In de Bibliothèque Nationale staat namelijk een tweeling van deze band, voorzien van binddatering 1951. Afb. 91 hoort daarom waarschijnlijk niet in dit platenboek thuis.

Wanprestatie

Een ‘jaar van uitgave’ wordt door Duncan/de Bartha gegeven, maar dat lang niet in alle gevallen. Bij ongeveer vijf procent van de boeken ontbreekt elke datering. In ongeveer zes procent van de gevallen staat er iets globaals als ‘jaren twintig’. Omdat het om beroemde boeken gaat, vind ik dat een wanprestatie. Er is met foto's gewerkt. Er is geen literatuur opgeslagen. Aan de hand van drie dunne boekjes kon ik met gemak de data vinden voor Afb. 70, 95 en 202: 1919, 1925 en 1927.

Bij de ‘beschrijvingen van de uitgaven’ behoort rekening te worden gehouden met het uitgangspunt van de moderne bindkunst, dat banddecoratie en boekverzorging een relatie hebben. Men moet daarom, zeker bij een livre-de-peintre, aangeven wie het boek illustreerde en met welke techniek dat gebeurde. Niet iedereen weet dat Afb. 87 (indien 1899) litho's bevat van Toulouse Lautrec; dat Afb. 230 door Maillol is geïllustreerd met houtsneden en litho's. Echte boekenliefhebbers en echte antiquaren hebben de wellevendheid om voor kenners alle subtiliteiten te beschrijven die de vreugde vormen van degene die níét in boeken speculeren. Ook hier is wanprestatie geleverd. Kijk maar eens naar Longus: Daphnis et Chloé 1920's; Les Pastorales de Longus, ou Daphnis et Chloé undated; Daphnis et Chloé undated; Daphnis et Chloé (Afb. 1, 161, 192, 229). U mag raden welke edities daarmee bedoeld zijn. We hebben de keuze tussen die met originele litho's van Pierre Bonnard (1902), die met aquarellen van Rossi (1921), die met gekleurde houtsneden van Sylvain Sauvage (1925), die met houtsneden en litho's van Aristide Maillol (1937) en wellicht nog andere.

Met de ‘beschrijvingen van de banden’ zelf is het niet beter gesteld. Vergelijk eens Afb. 40 (zwart-wit): ‘inlays of leather, palladium, and blindtooling’ met de beschrijving van dezelfde band in 1947: ‘yellow morocco binding on several planes, the letters are partly fretted, the fields are covered with white, black en blue box calf, small palladium letters, doublures and lining in box calf and made up of vertical, white, black and blue bands.’

Het ‘Bio-bibliografisch overzicht’ tenslotte is het enige wat blijkbaar niet in handen van moneymakers gevallen is. Die elf bladzijden geven een overwogen selectie van een vijftigtal kunstenaars en hun werk. Een verantwoorde keuze van kunstenaars. Maar de samenstellers van het platendeel hadden andere prioriteiten. Daarom komt een vijftiental kunstenaars uit dit verantwoorde overzicht niet voor in het platendeel. De samenstellers van het platendeel hebben in plaats daarvan veertien andere kunstenaars opgenomen. Voor behoorlijk documenteren daarvan bleken de samenstellers natuurlijk te lamlendig.

Conclusie: duur, wervend handelsdrukwerk vermomd als standaardwerk. In feite onbruikbaar. Project van kunstspeculanten, die een nieuw produkt lanceren via al geconstrueerde markten. Primair gericht op beleggers, niet op kenners.

■