Vrij Nederland. Boekenbijlage 1989

Brieven

Roomse kerk

In de bespreking door Igor Cornelissen van de studie van Henny Buiting over de Deventer partijscheuring van 1909, waarbij de SPD zich afsplitste van de SDAP, wordt de woedeuitbarsting van Gorter tegenover Troelstra aangehaald: ‘Een roomse kerk hebt gij er van gemaakt!’

In het communistisch milieu van mijn ouders, waarin ik vóór de oorlog ben opgegroeid, heb ik deelnemers aan het beroemde Deventer congres ontmoet. Een daarvan was Leo van der Horst, in de jaren dertig bestuurslid van de VVSU (Vereniging van vrienden van de Sovjetunie, een communistische mantelorganisatie) en een trouwe Moskou-ganger. Van der Horst was in 1909 een eenentwintigjarige soldaat en woonde in militair uniform het congres bij.

Van der Horst vertelde dat na de hatelijke woorden van Gorter enige fervente Troelstra-aanhangers Gorter te lijf wilden gaan. Van der Horst trok daarop een soort sabeltje en stelde zich tussen Gorter en zijn belagers op.

Het officiële gekuiste verslag van het congres, zoals Cornelissen dit terecht misprijzend noemt, heeft van dit voorval geen gewag gemaakt. Een krant evenwel uit die dagen, helaas weet ik niet welke, schreef meesmuilend: ‘Gorter moest zich onder militaire bescherming veilig stellen!’

Gendringen

W. Wagener

Het ontstaan van de SDP

Wat hebben Troelstra en Igor Cornelissen gemeen? Voor mij dit: ik bewonder ze allebei, maar niet kritiekloos. Wat de laatste betreft: zijn recensie van Henny Buitings boek Richtingen- en partijstrijd in de SDAP (Boekenbijlage, 25 maart) is beneden de maat die vele van zijn artikelen in de loop der jaren mochten doen verwachten. Hij is kennelijk niet erg geïnspireerd geweest, zijn stijl verraadt het al. De inhoud van zijn recensie geeft mij aanleiding tot twee opmerkingen: 1. Was de scheuring van 1909 in de SDAP, internationaal gezien, wel de eerste? Ik dacht dat in 1903 de Russische socialistische partij al was uiteengevallen in mensjewieken en bolsjewieken. 2. Ik vind de suggestie dat Troelstra een afkeer zou hebben van de jood Wijnkoop zeer kwalijk. Dat dr. Jaap Meijer (in 1948!) gepreoccupeerd was door deze kwestie is begrijpelijk. Maar aan Igor Cornelissen vraag ik: als Troelstra zich geërgerd heeft aan de baard van Wijnkoop, zou dat dan misschien komen doordat zijn aartsvijand Domela Nieuwenhuis een notoire baarddrager was? En vervolgens: leken de gebaren van Wijnkoop misschien op die van de kanselredenaar Domela Nieuwenhuis?

Deze twee vragen stel ik tegenover die ene vraag van Cornelissen met daarin de ongeoorloofde insinuatie dat Troelstra een antisemiet was. Het lijkt mij normaal dat deze gedachte bij Henny Buiting nooit is opgekomen. Voor Igor Cornelissen moet het niet moeilijk zijn voorbeelden te vinden van de hartelijke samenwerking die Troelstra, ook na 1909, heeft gehad met joden in de nationale en de internationale socialistische beweging.

Gieten

F. de Wit

Paul Auster

In zijn bespreking van Paul Austers Moon Palace en Schimmen (Boekenbijlage 8 april) stelt Hans Schoots dat de drie delen van de New York Trilogy ‘om onduidelijke reden’ in het Nederlands afzonderlijk worden uitgegeven; in het Engels, aldus de recensent, werd deze trilogie immers als eenheid gepubliceerd. Schoots mag zichzelf dan tot de ‘trouwe lezers’ van Paul Auster willen rekenen, zijn belangstelling voor deze auteur is kennelijk nog tamelijk pril, want ook in het Engels zijn City of Glass, Ghosts en The Locked Room oorspronkelijk (als ik me niet vergis bij de Amerikaanse Sun & Moon Press zowel als bij Penguin) als afzonderlijke romans verschenen.

Moon Palace heb ik niet gelezen, maar Schoots' kritiek op deze roman acht ik weinig overtuigend. Hij zegt dat hij ‘de grote lijn van het verhaal’ ‘moeilijk kon slikken’ en geeft ter adstructie vervolgens een beschrijving van een intrige die op tal van punten overeenkomsten vertoont met zowel het eerste deel als het laatste deel van de Trilogy, die hij naar eigen zeggen zoveel beter pruimbaar vond. De hartekreet ‘Nou moe!’ waarmee hij zijn plotbeschrijving besluit, klinkt mij uit de mond van een verklaarde Auster-lezer dan ook ietwat overdreven in de oren. (In Broze stad draait de hoofdpersoon overigens niet Haydns ‘De man op de maan’ maar diens ‘Il mondo della luna’).

Amsterdam

Janneke van der Meulen