Eindelijk zichzelf
Kunstboeken laten zich meestal prettiger van achteren naar voren bekijken dan omgekeerd. Niet alleen vanwege de hanteerbaarheid, maar ook omdat het latere werk van een kunstenaar doorgaans een stuk interessanter is dan zijn vroege (vaak academische) werk. Het was dan ook een vreemde sensatie om in de monografie over de Russische constructiviste Vanara Stepanova (1894-1958) de geijkte stillevens en landschappen ineens aan te treffen op de achterste pagina's (Alexander Lavrentiev, Varvara Stepanova; A Constructivist Life, 190 p., f 111,45). Had de samensteller bewust met de chronologie gegoocheld? Nee, er bleek iets anders aan de hand. Na haar carrière in dienst van het socialisme heeft Stepanova plotseling weer plaats genomen achter haar ezel om bossen prei, schalen appels, theepotten en landschappen vast te leggen. Wellicht een poging om eindelijk eens zichzelf te zijn, los van de staat en los van haar beroemde man Rodtsjenko. Maar helaas, op deze schilderijen valt zo weinig oorspronkelijks te zien dat het haast niet anders kan of haar constructivistische werk moet ook tegenvallen. Dat doet het dan ook. Laat ik eerst zeggen dat behalve haar vele ontwerpen voor sportodezha (sportkleding) vooral haar stofontwerpen schitterend zijn van kleur en dessin. Haar grafische werk blijft echter ver achter bij dat van Rodtsjenko en Majakovski. Als je de ontwerpen van die drie naast elkaar legt, zie je dat dogmatisme niet per se hoeft te leiden tot onpersoonlijk werk. Majakovski en Rodtsjenko hebben duidelijk een heel eigen geluid en Stepanova hangt daar zo'n beetje tussenin. Haar fout is geweest dat ze meer en meer het hulpje van haar man is geworden. Deze coproduktie heeft veel prachtigs opgeleverd, maar wel ten koste van haar eigen gezicht. Het is in dit verband typerend dat zelfs de stillevens die ze in haar latere leven schilderde door Rodtsjenko werden opgesteld. Niettemin is dit een mooi kijkboek. Wie in de
tijd geïnteresseerd is, zal genieten van de vele foto's. De tekst is wat oppervlakkig en gaat op genoemde problematiek nauwelijks in. Misschien doordat Lavrentiev als kleinzoon van dit echtpaar geen standpunt in wilde nemen.
CM
Auteursrechtelijk beschermd