Ver heen Verslag van een depressie door P.C. Kuiper Uitgever SDU, 168 p., f 30, -
Karel Soudijn
Aan het begin van zijn ego-document voert psychiater P.C. Kuiper ons mee naar een Duits conferentie-oord waar psychotherapeuten enkele weken bij elkaar komen. De openingsvoordracht, aldus de auteur, ‘pleegt te worden gehouden door degene die de hoogste top in het vak bereikt heeft en geldt als onaangevochten autoriteit, dat wil zeggen - de oplettende lezer verwacht het reeds - door mij.’
Kuiper houdt een redevoering over het onderwerp depressie. Hij krijgt aan het slot hiervan ‘een staande ovatie die niet tot bedaren is te brengen’. Over zijn eigen positie in het vak en zijn geweldige succes schrijft Kuiper zonder een spoor van ironie. Het succesverhaal gebruikt de auteur om een dramatisch effect te bewerkstelligen: enige tijd na zijn indrukwekkende redevoering over depressie valt Kuiper ten prooi aan een geweldige depressie. Die verloopt dubbel dramatisch: Kuiper is niet in staat om zichzelf met zijn vakkennis uit de moeilijkheden te helpen.
Hij denkt dat zijn symptomen wijzen op het begin van dementie; het duurt lang voordat Kuiper zichzelf als depressief kan zien. Kuiper wordt steeds zieker; de (vele) artsen en psychiaters in Kuipers omgeving kunnen daar weinig aan doen. Ook dát is dramatisch; Kuiper wordt niet moe om ons in zijn boek te vertellen dat bijna iedereen in Nederland het vak psychiatrie geleerd heeft uit de boeken van Kuiper zelf. Kennelijk zijn de leerlingen niet in staat om het geleerde met vrucht toe te passen op de leermeester.
Ver heen is een dramatisch verhaal. Kuiper beschrijft minutieus hoe zijn toestand steeds slechter werd. Hoofdpijn en lusteloosheid vormen het begin van de ellende; later krijgt Kuiper het gevoel dat hij getuige is van zijn eigen dood. Als een helse straf moet hij machteloos kijken naar zijn eigen functioneren als dode: in een wereld die de wereld niet meer is. Het kan nog erger: Kuiper kampt met hevige schuldgevoelens. Hij meent de verkeerde psychiatrie aangehangen te hebben; hij is schuldig, omdat hij geen christelijke psychiatrie heeft ontwikkeld.
P.C. Kuiper
hans van den bogaard
De medicijnen die Kuiper krijgt, helpen niet. Het blijkt noodzakelijk om hem in de Amsterdamse Valeriuskliniek op te nemen, maar daar geneest hij evenmin. Na enige tijd gaat Kuiper weer naar huis zonder dat zijn psychotische depressie is afgenomen. De medicijnen die hij moet slikken om zijn angsten enigszins te onderdrukken, gaan hinderlijke bijwerkingen vertonen. De psychiater bij wie Kuiper in behandeling is, staat voor een dilemma: zonder verhoging van medicatie worden de angsten onverdraaglijk, terwijl toediening van meer medicijnen zal leiden tot ongeneeslijke bewegingsstoornissen.
Een tweede opname volgt, nu in het Psychiatrisch Centrum Bloemendaal. Hier werkt een specialist met medicatie waar Kuiper in zijn belangrijkste leerboek over de psychiatrie streng tegen gewaarschuwd heeft: aan het desbetreffende medicijn zouden veel te veel gevaren kleven.
De ironie van Kuipers ziektegeschiedenis is dat hij uiteindelijk dankzij het door hem verboden medicijn weer beter wordt. Het genezingsproces wordt in Bloemendaal bevorderd door creatieve therapie (schilderen en naar muziek
Vervolg op pagina 4
Auteursrechtelijk beschermd