Vrij Nederland. Boekenbijlage 1988

[p. 6]

Nooit meer een wit paard op de achtergrond
Het veranderde beeld van voetbalfoto's

Interland Het Nederlandse elftal 1911-1955 Inleiding Jan Mulder Uitgever Focus/SDU, 107 p., f 49,90

Nico Scheepmaker

Op maandag 21 november 1988, de historische dag waarop het voetbalfotoboek Interland met een inleiding van Jan Mulder gepresenteerd werd, hadden de dagbladen in hun sportkatern weer menige voetbalactiefoto afgedrukt. De Volkskrant 7, Algemeen Dagblad 7, De Telegraaf 11, Het Parool 15, NRC Handelsblad 1 (één? ja: één!), Utrechts Nieuwsblad 13, Alkmaarsche Courant 10, Leeuwarder Courant 8, Nieuwsblad van het Noorden 7, Leidsch Dagblad 8, PZC 4, Het Vrije Volk 6. Bij elkaar 97 foto's waarop spelers in actie te zien zijn.

In zijn inleiding bij het tachtigtal foto's van het Nederlands elftal tussen 1911 en 1955 dat in Interland is opgenomen, schrijft Jan Mulder dat het de persfotografen in deze jaren tachtig vooral gaat ‘om een kunstfoto, het liefst met twee spelers erop, in verbeten duel over de grond of in de lucht. Elke maandag, jaren nu al weer, staat deze foto op de sportpagina. Twee spelers die elkaar dwars zitten. En nooit meer zie je een wit paard op de achtergrond of een zinken emmer.’

De hedendaagse sportfotografen geven een foto niet meer de kans zelf met een ideetje te komen, schrijft Jan Mulder. Ze zijn panisch geworden voor ‘te ver af’. De rustige toneelstukken in het strafschopgebied maken in de kranten plaats voor de nervositeit van twee Adidasmannen in duel. ‘Wat wil jij dan. Van Raalte zwevend naar de hoek?’ zei Frans Ensink van de Volkskrant eens tegen mij, toen ik weer eens hardop verlangde naar een andere foto dan die twee bekende mannen, vervolgt Jan Mulder. En Jans antwoord is dan: ‘Ja! Van Raalte zwevend naar de bovenhoek! Vier Oranjeverdedigers en drie Rode Duivels kijken in spanning toe hoe het afloopt.’ Enzovoort...

En mijn antwoord is ook: Ja! Van Raalte zwevend naar de bovenhoek, want dat kon hij, de keeper van Blauw-Wit, die de bal klemvast wegplukte uit die bovenhoek, en de sportfotografen waren in die jaren vijftig niet te beroerd om dat voor de krant vast te leggen. Maar mijn vraag is ook: waarom staat Herman van Raalte, die inderdaad in het doel stond tegen de Belgen op 21 november 1948 (zijn enige interland, ten onrechte!), dan niet plukkend in Interland 1911-1955? Plukte hij niet in die wedstrijd 1-1?

Grootbeeldlens

Misschien was het nooddruft, waarom je toen veel vaker dan tegenwoordig de keeper in beeld kreeg. Met de lange tengels van hun grootbeeldlens kunnen de fotografen tegenwoordig elk duel op het middenveld in close-up in beeld brengen, zij hebben hun grenzen verlegd van de rand van het doelgebied naar de middencirkel, en om redenen die ook voor mij niet na te volgen zijn hebben ze tegenwoordig liever een duel tussen twee spelers om de bal, dan een save van een keeper die de bal uit de bovenhoek plukt. Want het is waar wat Jan Mulder daarover schrijft, ik heb het voor u nagerekend in bovengenoemde kranten. Op hoeveel van die 97 actiefoto's was de keeper überhaupt te zien (ik zwijg van een bal uit de lucht plukken)? Het Vrije Volk 2, PZC 1, Leidsch Dagblad 2, Nieuwsblad van het Noorden 2, Leeuwarder Courant 3, Alkmaarsche Courant 3, Utrechts Nieuwsblad 3. NRC Handelsblad 1, Het Parool 3, De Telegraaf 3, Algemeen Dagblad 0, de Volkskrant 1.

Bij elkaar 24 keer. Er staan dus drie keer zoveel foto's zonder keeper in de krant dan met keeper, terwijl het in het voetbal toch om de doelpunten gaat. En daar plegen keepers nauw bij betrokken te zijn. Bovendien waren die met keeper nogal eens dezelfde foto (een AC Milan-actiefoto met Marco van Basten en de Atalanta-keeper in een grondduel), dat vertekent het beeld nog eens extra. Mooie saves van de keeper heb ik helemaal niet gezien, meestal stonden of lagen de keepers er verslagen bij.

Welk beeld geeft nu de keuze die fotograaf Hans van der Meer en columnist Jan Mulder maakten uit het fotoarchief van Spaarnestad? Van de actiefoto's laten er 44 de keeper zien, op 4 ontbreekt de keeper. De rest van de foto's toont elftallen in elftalhouding, de toss, snapshots van de reservebank of het publiek, de elftallen die het veld betreden en dergelijke. Je ziet een 25-tal keren de keeper (met meer of minder succes) ook daadwerkelijk in actie, je ziet ook 20 keer een doelpunt scoren, met de bal in het net of onstuitbaar op weg naar het doel.

Amsterdam 1951, Holland-België (5-4). Kraak constateert met ontzetting het derde Belgische doelpunt

Bij die 97 actiefoto's in de kranten van 21 november was 12 keer sprake van een doelpunt, maar in de meeste gevallen zag je of de bal niet of het doel niet of zelfs beide niet en moest je de onderschriftenschrijver maar op zijn woord geloven.

Laten we hopen dat het fotoboek Interland in de Nederlandse sportfotografie eenzelfde rol zal gaan vervullen als De negerhut van Oom Tom in de vrijmaking van de Amerikaanse slaven, zodat we van onze persfotografen met hun veel snellere apparatuur dan in de jaren 1911-1955 ook weer eens foto's te zien krijgen van de zeldzame momenten in de wedstrijd: de bal in de touwen, de keeper die horizontaal de bal uit de bovenhoek tikt. En dan graag met bal, met keeper en met bovenhoek! Net als vroeger dus.

■