Vrij Nederland. Boekenbijlage 1988

[p. 6]

Gespeend van iedere franje
Het prozadebuut van Bart Chabot

Babylon Hotel door Bart Chabot Uitgever De Bezige Bij. 168 p., f 25,-

Joost Zwagerman

Bart Chabot

Van de drie gedichtenbundels die Bart Chabot tot nog toe publiceerde, staan vooral in Captain America (1982) en!STAND (1985) veel reisgedichten. In die bundels nemen wolkenkrabbers, snelwegen en hotels een prominente plaats in; wie zijn gedichten leest jakkert als het ware mee over onder andere Amerikaanse highways op weg naar weer een andere stad waar bij voorkeur grauwe achterbuurten worden bezocht.

Ook in Babylon Hotel. Chabots prozadebuut, wordt veel gereisd, al heeft Chabot zich dit keer tot West-Europa beperkt. Babylon Hotel bevat vier verhalen, waarvan er drie eerder in Playboy werden gepubliceerd. Maar als het aan Chabot had gelegen, was ook het vierde (en langste) verhaal, ‘Eur-O-Rama’, in dat blad verschenen. ‘Euro-O-Rama’ begint op het moment dat de ik-figuur, in het verhaal ‘Robijn’ geheten, door Duitsland zwerft en in het plaatsje ‘Juist’ morbide oorlogsverhalen moet aanhoren. Eenmaal thuisgekomen vindt Robijn bij zijn post de mededeling dat McDonald's Nederland BV bereid is mee te werken aan een artikel voor Playboy. Hierna volgt, als verhaal in een verhaal en derhalve gezet in een kleiner letterkorps, ‘Het evangelie naar McDonald's’, de reportage die de journalist Robijn vervolgens schrijft over de hamburgerketen. McDonald's wordt geportretteerd als een imperium met een licht sektarisch tintje. Personeelsleden praten over het bedrijf als over een goedaardige Big Brother. Chabot signaleert hoe er ‘vol ontzag, bijna devoot’ wordt gesproken over de oprichter van McDonald's. Ray Kroc. Binnen de organisatie is deze Kroc uitgegroeid tot ‘een bijna mythische figuur’. ‘McDonald's is een religie,’ luidt de mening van een toeleverancier die Chabot met instemming citeert.

Aan het eind van ‘Het evangelie van McDonald's’ blijkt dat al het gegraaf in de wereld van de hamburger voor niets is geweest. Het Amerikaanse hoofdkantoor van McDonald's verbiedt plaatsing van ‘Het evangelie naar McDonald's’ in de Nederlandse Playboy. Waar ook ter wereld wil de hamburgerketen niet met een blad als Playboy worden geassocieerd, omdat zulks afbreuk zou doen aan het familie-imago van McDonald's.

Inmiddels is de lezer opnieuw in het verhaal ‘Eur-O-Rama’ beland en vernemen we niets meer van de hamburgerketen noch van de eventuele teleurstelling van Robijn over deze voor de journalist zo ongewenste tegenwerking van McDonald's, maar volgen we de hoofdpersoon bij een nieuwe reis door Europa. Gevolg van deze abrupte overgang is dat de indruk ontstaat dat het verhaal over McDonald's nogal plomp tussen de reisverslagen is geperst, zonder enige dwingende reden. Alsof de journalist het, in plaats van in Playboy, in arren moede maar in zijn reisverslag heeft ondergebracht.

Twee andere verhalen. ‘Gesundheit macht krank’ en ‘Tranendal BV’, zijn gevuld met meer of minder grimmige anekdotes die Chabot te horen kreeg van onder anderen hoteliers, kasteleins, aanhangers van de Hare Krishna en kunstenaars. Commentaar van de ik-figuur op de verhalen die hij te horen krijgt ontbreekt; Chabot bedient zich bij het weergeven van de monologen, evenals in zijn beschrijvingen van landschappen, hotels en snelwegen, van korte, onopgesmukte zinnen. Het resultaat is faction van het afgemeten soort, waarbij het duidelijk is dat Chabot veel opheeft met de Amerikaanse beoefenaars van dit genre.

Herman Brood

Het meest op dreef is Chabot echter in het verhaal waarin hij zijn betrokkenheid onomwonden toont: ‘Gesundheit macht krank’, het openingsverhaal van Babylon Hotel. In dit verhaal doet Chabot verslag van zijn ontmoeting in Berlijn met zijn goede vriend Herman Brood. Chabot vergezelt de rock-ster in zijn rondgang langs shabby etablissementen van Berlijn en tekent tal van verbazingwekkende verhalen op uit de mond van Brood: ‘Ik wilde me verzekeren, zocht een arts die me gezond wilde verklaren. Bleek niet te vinden. Toen hoorde ik van dokter L. Hij gaf me dat papiertje. Laconieke man. Eén keer per half jaar ben ik doodziek, komt-ie op huisbezoek. Hij komt nooit de kamer in maar blijft op de drempel staan, leunend tegen de deurpost. Dan volgt een receptje. Hij is fantastisch met geslachtsziektes. Ik haat het als artsen aan mijn pik rommelen. Bij hem is het; “Uit geweest? Je hebt een druiper. Gezonde ziekte.” Op een dag vroeg ik hem of ik pep kon krijgen. “Hoeveel gebruik je.” vroeg-ie. Ik noemde een voorzichtig getal dat ver achterbleef bij mijn werkelijke inname. “Dat kan niet,” zegt-ie, “dan had je allang dood moeten zijn.” Sindsdien schrijft hij mijn receptjes. Ik heb het getroffen met hem. Ik heb hem nu al jaren als arts. Hij heeft me nog nooit aangeraakt.’

Herman Brood is al vele malen geïnterviewd en geportretteerd, maar met ‘Gesundheit macht krank’ heeft Bart Chabot het definitieve verhaal afgeleverd over Neerlands enige echte legende in de popmuziek. Ook hier heeft Chabot geschreven naar Amerikaans voorbeeld; in dat land is het immers traditie dat in bladen als Rolling Stone popgrootheden worden geëerd met literair getinte portretten. ‘Gesundheit macht krank’ besluit met een passage waarin Chabot de hotelkamer van Brood in loopt en zich verbeeldt dat de rock-'n-rolljunkie is overleden: ‘Dan zie ik Herman. Op bed, gewikkeld in een laken, opgebaard. Blote voeten en een plukje zwart haar steken uit het opgerolde laken. Alsof de verpleegster een ogenblik werd weggeroepen, maar elk moment kan terugkomen om... (...) Deze grafkelder. Berlijn, dwingt me afscheid te nemen van een dierbare.’ Door de doolhof van gangen zoekt Chabot vervolgens zijn kamer en pakt zijn bagage: ‘Niets dat me hier nog bindt.’ Dit gevoel aan niets te zijn gebonden overvalt Chabot wel vaker in de verhalen in Babylon Hotel. En misschien is dat er wel de oorzaak van dat de andere drie verhalen in dit boek een soms wat al te zakelijke indruk maken. Chabot streeft een onderkoelde, van iedere franje gespeende schrijfstijl na, die men in Amerika zou rangschikken onder het kopje hard boiled. Die stijl werkte toen ik zijn verhalen destijds in Playboy las. Nu de verhalen zijn gebundeld en ze achter elkaar zijn te lezen, blijkt dat Chabots zakelijke aanpak soms afglijdt naar een vlakheid die verre van uitnodigend is. Op de beste momenten dragen de reisverslagen in Babylon Hotel een schrijnend karakter, wat niet wegneemt dat die momenten te schaars zijn om van een geslaagde verhalenbundel te spreken.

■