Vrij Nederland. Boekenbijlage 1988

Het delicate Europa
Vervolg van pagina 3

noemen, niet alleen maar dankzij een ongewild en zeker niet permanent condominium tussen de ‘supermachten’ bestaansrecht heeft.

Tegen dit behaaglijk aanschurken tegen het bestaande trekt Timothy Garton Ash in zijn bijdrage geducht van leer, zonder zijn toevlucht te nemen tot de - vanuit polemisch oogpunt - schitterende constructie door Milan Kundera van een ‘Midden-Europa’. Hij bestrijdt Enzensbergers wel wat al te gemakkelijke kritiek op de EG (‘Wie in deze gemeenschap wat te vertellen heeft, is niet gekozen, en wie gekozen is, heeft niets te vertellen.’). En hij stelt met kracht dat zonder een opheffing van de scheiding tussen West en Oost geen Europa kan bestaan - een diagnose waar echter geen werkelijk voorstel tot therapie op volgt.

Veiligheidspolitiek

Na al deze polemische gestalten van ‘Europa’ komt de realpolitische uit de eerste hoofdstukken van het boek van Houweling en Siccama als een koude douche. Hun ‘Europa’ is een door eeuwen van oorlog verfomfaaid statenstelsel, dat onder de naoorlogse Amerikaanse hegemonie de kans heeft gekregen zich te herstellen, maar op het moment dat het Amerikaanse machtsverval de politieke wereldorde (weer) labiel dreigt te maken, er nog steeds niet in is geslaagd van zijn afzondelrijke kantons één Zwitserland te maken.

De sterk historiserende analyse van de beide auteurs is soms nodeloos ingewikkeld en elders wat onevenwichtig, maar steeds boeiend en informatief. Het boek bevat verder een aantal beschrijvende hoofdstukken over het Europa van de EG, de WEU. en al die andere afkortingen, en wordt afgesloten met enkele opstellen over toekomstige ontwikkelingen, vooral op veiligheidspolitiek gebied. De pretenties van de beide redacteuren zijn niet gering: als Machiavelli's van de voorlaatste dag noemen zij het doel van hun bundel ‘geen ander dan ertoe bij te dragen dat Westeuropese politici deze taak (namelijk te beslissen over de toekomst van hun Kantons in een nog steeds niet gerealiseerd Eedgenootschap) met meer inzicht vervullen, dan waarover hun vooroorlogse collega's beschikten’.

Of die pretentie wordt waargemaakt is een vraag; zeker is dat de discussie over ‘Europa’, die nog wel een tijd zal voortduren, met dit laatste boek meer gebaat is dan met de meeste voorgaande.

■