Vrij Nederland. Boekenbijlage 1988

Makkelijke succesjes
De columns van Max Pam

Van dichtbij is niets volmaakt door Max Pam Uitgever Bert Bakker, 210 p., f24,90

Louise Fresco

Van columns heb ik blijkbaar niet veel verstand, want waar de populariteit van Max Pam op berust is mij een raadsel. Het kan alleen aan de intrigerende persoonlijkheid van Pam zelf liggen, die wonderlijke combinatie van gewichtigdoenerij en gebakken lucht. Het is de blijvende aantrekkingskracht van het onbegrijpelijke, van de man die Wittgenstein tot zijn held verklaart, maar teksten schrijft waarvan deze zich in zijn graf zou omdraaien. Max Pam doet wat wij zelf allemaal niet durven, maar graag zouden willen omdat dat het leven zo veel overzichtelijker zou maken: hij behandelt trivialiteiten met een aplomb alsof het de grote vraagstukken van deze tijd zouden zijn.

Ik zal mijn neiging tot parodiëren verder onderdrukken, hoewel zowel taal als inhoud van Van dichtbij is niets volmaakt daar hartelijk toe uitnodigt. Pam behoort tot het genre dat ik voor het gemak maar als de Huis, Tuin & Keukencolumnisten zou willen bestempelen. Typerend voor de HT & K-stijl is het feit dat ieder onderwerp gereduceerd wordt tot het universum van de Nederlandse huiskamer. Hoe politiek geladen of abstract het onderwerp ook is, of het nu het feminisme of het begrip Tijd betreft, alles wordt verduidelijkt aan de hand van de persoonlijke ervaringen van de auteur. Het debat over pornografie komt er uiteindelijk op neer dat ‘lust meestal zomaar komt, (...) misschien alleen maar omdat het lente is of omdat je zo juist een stukje hebt geschreven’. Een pleidooi voor de legalisering van doping wordt geadstrueerd aan de hand van het voorbeeld van Yvonne van Gennip voor wie religie als

[p. 10]

doping zou functioneren. Het probleem van de jeugdwerkloosheid wordt afgedaan met de mededeling dat Pam op zijn achttiende niets anders wilde dan ‘reizen, trekken, neuken, slapen, neuken en eventueel op een verloren middag nog wat lezen en studeren’. De relaties tussen mannen en vrouwen worden afgedaan op een manier die in Libelle of Margriet niet zou misstaan, of worden volstrekt belachelijk gemaakt, zoals in het stukje waarin promiscuïteit wordt behandeld in een dialoog over kansberekening tussen twee partners die op het punt staan ‘het’ met elkaar te doen.

Brengt de HT & K-columnist dus enerzijds alles terug tot de overzichtelijke wereld van Familie Doorsnee, anderzijds worden de kleine dagelijkse dingen boven zichzelf uitgetild door ze met een waas van diepzinnigheid te bekleden. Ook in dit opzicht betoont Max Pam zich een meester in het genre. Zijn reisverslag over Cuba wordt getekend door het feit dat hij een veel te warm pak had aangetrokken, zodat zijn fysieke ongemak bijna heroïsche vormen aanneemt: de schrijver levert een voortdurend gevecht met zich zelf om ondanks de hitte toch alle uitingen van de Cubaanse revolutie te aanschouwen. De genoeglijke herinneringen die hij bewaart aan spannende jongensboeken zoals Scotts laatste expeditie zijn aanleiding tot het uitspreken van een ernstige bezorgdheid over de stand van zaken in de huidige jeugdliteratuur. Het wordt er allemaal zo pedant door, ondanks (of misschien wel juist dankzij) het feit dat Pam soms wel eens gelijk heeft.

Makkelijke succesjes behaalt de Huis, Tuin & Keuken-columnist door zich af en toe aan een karikatuur te wagen. De investigative journalist, mevrouw Duisenberg, het vacante hoofdredacteurschap bij Het Parool - het zijn altijd weer dankbare onderwerpen die de lezer toch minstens een glimlach om de lippen zouden moeten brengen. Geheel terecht dus, die typering op de achterflap van de bundel: de vijftig vrolijkste columns van Max Pam.

Onder die noemer vallen dus blijkbaar ook stukken die hij over zijn jeugd heeft geschreven, over zijn joodse vader en niet-joodse moeder. Ik moet bekennen (zie, weer zo'n aanstekelijke Pamiaanse zinswending), dat hoe aandoenlijk en herkenbaar ook (en ze behoren in ieder geval tot de meest persoonlijke dingen die Pam heeft geschreven), dergelijke onderwerpen hier niet thuishoren, tussen de oppervlakkige praatjes over krakers en schaken. Met ieder woord resoneert de hele Tweede Wereldoorlog mee, en de grens tussen registreren en koketteren vervaagt al heel snèl.

Van dichtbij is niets volmaakt. Ik zou graag wilen geloven dat Max Pam die titel in een zeldzame vlaag van zelfkennis heeft uitgekozen, maar van iemand die zichzelf zo geestig vindt, vrees ik dat ook dit humoristisch bedoeld is, en op alles behalve hemzelf slaat.

■