Naïeve diepzinnigheid
Wat de aanleiding is om elf jaar na de oorspronkelijke Zweedse uitgave een bundel beschouwingen van Per Wastberg, journalist en medewerker van Amnesty International uit te brengen in Nederland, is me een raadsel. Barsten in de aarde (Meulenhoff, f 44,50) gaat, zoals de ondertitel al aangeeft (Ontmoetingen met Afrika) over Afrika. Zou er dan toch eindelijk een Afrika-Welle aankomen in de Nederlandse uitgeverijen, voortkabbelend op het succes van Karen Blixen en Out of Africa? Dat lijkt me twijfelachtig, en in ieder geval beperkt die zich voornamelijk tot het opdiepen van oude manuscripten, zonder veel aandacht, behalve bij een paar kleine uitgevers met een Derde-Wereldfonds, voor Afrikaanse literatuur of voor de visie van hedendaagse auteurs op Afrika. Als Wastbergs boek exemplarisch is voor deze nieuwe belangstelling voor Afrika, dan moeten we het ergste vrezen. Want ondanks zijn eerbiedwaardige staat van dienst en het feit dat hij in de strijd tegen de apartheid vanaf het begin aan de goede kant stond (toen dit nog niet salonfähig was), vormt zijn boek een aaneenrijging van weinig vernieuwende platitudes. Wel lardeert hij zijn betoog met mooie beschrijvingen van het Afrikaanse landschap en poëtische observaties van details zoals insekten of geluiden, zodat het geheel zeker niet onprettig leest. Maar wie op zoek gaat naar Wastbergs visie op Afrika komt niet verder dan een aantal algemeenheden (gebrek aan leiderschap, de koloniale erfenis, de vooroordelen van blanke settlers en ontdekkingsreizigers), zonder dat ook maar een werkelijke poging wordt gedaan om oplossingen aan te reiken. En de naïviteit waarmee hij af en toe de lof zingt van het ANC komt nu, ruim tien jaar na dato, wel heel schrijnend over. De auteur presenteert zich als filosoof die graag de grote denkers op Afrika wil loslaten. Maar verder dan diepzinnigheden als ‘een pessimisme van het denken en een optimisme
van de wil... een dualisme van hoop en twijfel’ komt hij niet. En dat is jammer, want over Afrika valt, ook literair, nog wel meer te zeggen.
LF
Auteursrechtelijk beschermd