Vrij Nederland. Boekenbijlage 1988

[p. 11]

De vrouwenversierder die tot inkeer kwam
Een afkick-programma voor Casanova's

The Casanova Complex Compulsive Lovers And Their Women door Peter Trachtenberg Uitgever Poseidon Press, 274 p., f 44,15 Importeur Van Ditmar

Ad van Iterson

Peter Trachtenberg noemt zichzelf een herstellende Casanova. Veertien jaren lang heeft hij geleden aan, wat hij noemt, het Casanova-complex en nu heeft hij er een boek over geschreven, gebaseerd op interviews met een vijftigtal medeverslaafden en ook met zo'n dertig vrouwen die zich tot hen aangetrokken voelen.

The Casanova Complex begint met een bekentenis van de auteur: ‘When I was nineteen I had two girlfriends.’ Niet bepaald een bemoedigend begin voor wie nog een kleine driehonderd bladzijden heeft te gaan. Maar, zo wordt ons al snel duidelijk gemaakt, deze dubbelverkering was niet een doorsnee puberescapade. Het bleek het begin van een onafzienbare aaneenschakeling van losse, losvaste en schijnbaar vaste verhoudingen met meisjes en vrouwen. Trachtenberg werd een Casanova - geen romantische held, maar een even ziekelijk persoon als een alcoholist of heroïnespuiter. Het casanovisme is noch een begerenswaardige leefstijl, noch een morele tekortkoming, noch een kwestie van hormonen, maar een ziekte van de geest, die in onze narcistische cultuur nog wordt aangemoedigd ook.

Wat beweegt een Casanova? Trachtenberg onderscheidt vier patronen van begeerte. Thrill seeking, game playing, escape en devouring. De een doet het voor de opwinding, de ander voor de geneugten van het kat-en-muisspel, de derde versiert aan de lopende band omdat hij vlucht voor iets anders en de vierde gebruikt vrouwen om ze, als het ware, op te vreten, waarna hij zich walgend van hen ontdoet.

Naast deze vier motieven onderscheidt Trachtenberg zes typen van Casanova's naar de manier waarop ze optreden.

1.	Hitters. De one-night-stand mannen, die snel en effectief toeslaan, bij voorkeur in de veilige omgeving van hun eigen stamkroeg. Een goed voorbeeld van een hitter noemt Trachtenberg Don Juan.
2.	Drifters. De mannen die op hun levenswandel het ene na het andere met een gewillige vrouw gevulde bed aantreffen. Het overkomt hen gewoon; ze hoeven er haast niets voor te doen. Een goed voorbeeld is James Bond.
3.	Romantics. Dat zijn de mannen die steeds weer opnieuw menen écht verliefd te worden en er zich dan ook met hart en ziel instorten. Waarna het grote verdriet van het besef van de vergissing komt. Amie Becker uit de serie L.A. Law speelt de rol van de romantic perfect.
4.	Nesters. Nesters zijn van goede wil. Zij zien vrouwen ook als echte mensen (in tegenstelling tot romantics, die vrouwen alleen maar kunnen zien als begerenswaardige sletten of begerenswaardige maagden). Nesters proberen ook echt serieuze verhoudingen van langere duur aan te gaan. Toch mislukt het om de een of andere reden steeds weer. Ernest Hemingway was een typische nester.
5.	Jugglers. Dat zijn de mannen die op z'n minst twee vrouwen tegelijk in hun leven moeten hebben rondlopen. Jugglers zijn de echte polygynisten. Zij maken er ook geen geheim van, sterker nog, ze willen graag dat hun minnaressen het van elkaar weten, want dat verleent hun, de jugglers, macht - en daar houden ze van: vrouwen tegen elkaar uitspelen. Trachtenberg noemt hier ene Tarnower, schrijver van een best-sellend dieetboek.
6.	Tomcats. De mannen die gehecht zijn aan vrouw en huis, maar die het niet kunnen nalaten voortdurend vreemd te gaan. Frank Sinatra is een echte tomcat; hij hield veel van zijn eerste echtgenote, Nancy Babato, maar achter haar rug ging hij met talloze vrouwen naar bed, van dienstertjes tot filmsterretjes.

‘Sorry. Ik val niet op snorren.’
EDWARD KOREN

Vier verschillende drijfveren plus zes verschillende gedragstypen. Het is wat aan de ruime kant, maar het geeft wél de mogelijkheid een indrukwekkende matrix op te zetten van zes bij vier is vierentwintig vakjes. Helaas. In zijn ijver, waarschijnlijk, om voor sociaal-wetenschappelijk te kunnen doorgaan, heeft Trachtenberg het niet kunnen nalaten alle zes gedragstypen toch een paar eigen, specifieke psychologische drijfveren toe te kennen. Dat zijn weliswaar andere dan die hij reeds eerder in zijn begeerteclassificatie had ondergebracht, maar dat maakt het natuurlijk alleen maar erger. Het resultaat van dit alles is één grote brij van motieven en gedragingen, die je geen andere conclusie laat dan: het zal wel.

Gebroken gezinnen

Het boek wordt een stuk overzichtelijker als Trachtenberg zijn aandacht verlegt naar de gezinnen waarde Casanova's uit komen. Natuurlijk gelooft ook Trachtenberg in het grootste cliché van deze eeuw, namelijk dat ieders karakter wordt gevormd in zijn of haar prille jeugd. Dus ook alle complexen waaraan iemand kan lijden, vinden hun kiem in die eerste zo cruciale levensjaren. Wat dan vormt een goede voedingsbodem voor het Casanovacomplex? Het antwoord is even simpel als sociaal-wetenschappelijk: dysfunctionele gezinnen. Overal waar de vader afwezig is, of zich te weinig als man laat gelden, of juist te sterk overheerst, dreigt het gevaar dat er een klein Casanovaatje in de maak is. Te veel identificatie met de moeder resulteert immers vaak in angst voor het vrouwelijke en om die angst te bezweren, ga je later als een bezetene op de versiertoer. Want zo bewijs je dat je niet bent gefeminiseerd. Nóg een drijfveer erbij!

In een hoofdstuk met de alleszeggende titel ‘He broke my heart, and still I love him’ komen de vrouwen van het zeskoppige versiermonster aan bod. Waarom vallen ‘lady killers ladies’ steeds weer opnieuw - en vaak tegen beter weten in - op dit soort mannen? Het antwoord op deze vraag moet eveneens in de gezinssituatie worden gezocht. Ook de vrouwen die voor Casanova's vallen, komen doorgaans uit incomplete of slecht functionerende gezinnen. De band tussen Casanova's en hun partners is een band tussen op gelijke wijze beschadigde mensen, die in elkaar de mogelijkheid herkennen de blijvende wonden van hun kinderjaren te helen.

Zulke mensen kunnen elkaar niet genezen, meent Trachtenberg. Geen vrouw kan een Casanova van zijn verslaving afhelpen en het omgekeerde is al helemaal ondenkbaar. De verslaafden zelf kunnen zich er ook niet van bevrijden. Wel dienen ze helemaal alleen het proces van neergang door te maken, tot ze een punt bereiken waar de defensiemechanismen niet langer werken en het besef daagt: ik heb professionele hulp nodig.

Eigen ervaring heeft Trachtenberg geleerd dat men het beste een combinatie kan nemen van psychotherapeutische behandeling en het twaalf-stappenprogramma van de Sexaholics Anonymous (SA). Maar deze laatste club is nog vrij jong en men komt nog niet zo vaak bij elkaar. (Voor Nederlandse Casanova's is dat vooralsnog ook geen oplossing, want bij mijn weten bestaat er hier nog geen afdeling van de Sexaholics Anonymous.) Daarom is het voorlopig beter, meent Trachtenberg, om mee te doen aan een ander twaalf-stappenprogramma, zoals dat van de anonieme alcohol-, drug- of gokverslaafden. Aan die verslavingen lijden Casanova's immers ook vaak en je mag er altijd een ander onderwerp aansnijden.

De twaalf-stappenprogramma's kosten niets. De AA's, NA's en GA's zijn nergens aan verbonden, noch aan een ziekenhuis, noch aan een overheids- of religieuze instelling. Ze vragen van nieuwkomers niets anders dan de bereidheid zijn of haar verslaving op te geven. In ruil daarvoor, zegt Trachtenberg, bieden zij niets minder dan een nieuw leven. ‘Nothing

vervolg op pagina 16