Afgeprijsd
Opiumeter Thomas de Quincey was in de jaren 1818 en 1819 hoofdredacteur van de Westmoreland Gazette in het Engelse Kendal, een fel conservatief blad. Aan deze periode in De Quincy's leven hebben biografen nooit veel aandacht besteed, eigenlijk vond men het vreemd dat een onmaatschappelijke drugsverslaafde als De Quincey zich zo voor een Tory-karretje liet spannen. Als men er al over schreef was dit negatief: hij zou er niet veel van gemaakt hebben. In The Opium-Eating Editor probeert Richard Caseby iets aan dit negatieve beeld te veranderen. (Martyrium, Amsterdam, 191 p., f 14,90) In dit zeer leesbare boekje toont Caseby aan dat de Westmoreland Gazette met De Quincey een intellectuele sterredacteur heeft gehad, ook al hingen druggebruik en armoede als een zware schaduw over zijn privéleven. Het lijkt erop dat de praktische kanten die nu eenmaal aan de journalistiek kleven De Quincey genoeg afstand van zijn lijden hebben gegeven om in 1821 zijn Confessions of an English Opium-eater te kunnen schrijven.
Mythe & Werkelijkheid is de titel van een bundel artikelen over drie eeuwen vaderlandse geschiedschrijving, van 1600 tot 1900. (De Slegte, 249 p., f 14,90) Bevat o.a. stukken over Hooft en Tacitus, Gereformeerde populaire hagiografie in 17de en 18de eeuw, Simon Stijl als verlicht geschiedschrijver, Wijsgerige geschiedschrijving in Nederland, Bilderdijk als historicus en de wijsgerige geschiedkunde van Johannes van Vloten. ‘Met de reputatie van Van Vloten is het een merkwaardige zaak,’ schrijft C. Offringa in zijn stuk. Hij laat zien waarom deze dwarse 19de-eeuwse polemist een ten onrechte verwaarloosde figuur is: ‘Multatuli is groot, doch ongelezen. Van Vloten is slechts het laatste. Toch kwam Van Vlotens kritiek wellicht harder aan dan die van Multatuli.’
Michael Rosenthal schreef The Character Factory, een studie over de padvinders van Lord Baden Powell, de man die een te verwaarlozen gewonnen veldtocht wist op te blazen tot waar heldendom, maar die vooral de eeuwigheid inging als superhopman. (Martyrium, Amsterdam, 329 p., f 17,50) Hoe leidde men de Britse jongeling op tot een steen in de imperiale muur? Rosenthal maakt aannemelijk dat Baden Powells uitputtende antwoord op deze vraag exemplarisch is voor de ethiek van een wereldrijk in verval. Ook de Russische tsaar zag wel iets in de padvinderij. Volgens Baden Powell was hij zelfs diep onder de indruk van de mogelijkheden van een beweging die discipline, patriottisme en trouw aan de troon bij de jeugd stimuleert. (Besproken door Lodewijk Brunt in de Boekenbijlage van 27 september 1986.)
Richard Holmes volgde het spoor van een groot aantal schrijvers door Europa en doet er verslag van in Footsteps. Adventures of a Romantic Biographer. (Martyrium, 277 p., f 14,90) Holmes reisde R.L. Stevenson na door het Franse Massif Central, komt via Shelley (over wie hij ook een alom geprezen biografie schreef) in Italië terecht, volgt de gangen van de jonge Wordsworth en Mary Wollstonecraft in het revolutionaire Parijs en probeert ten slotte in dezelfde stad de biografische raadsels rond Gérard de Nerval op te lossen. In zijn queeste naar de autobiografische elementen in Nervals reisverhalen raakt Holmes lelijk de weg kwijt. De waanzin die Nerval veelvuldig had geplaagd lijkt ook bij hem op de loer te liggen. Hij begint de gewoonte van zijn onderwerp om de Tarot te raadplegen over te nemen bij de interpretatie van diens werk, en wordt zo gefascineerd door de schizofrenie van zijn onderwerp en de geheimzinnigheid van diens metafysica, dat een vriendin tegen hem zegt: ‘Wordt het zo langzamerhand niet eens tijd dat jij naar huis gaat?’ Footsteps is een goed geschreven, schitterend boek (de Nederlandse vertaling verscheen bij Contact). Het onthult op speelse wijze vele voetangels en klemmen van het schrijven van een literaire biografie.
Het is erg jammer dat het geen personenregister bevat, anders zou je in Tolstoy's bicycle van Jeremy Baker kunnen naslaan wat Gérard de Nerval op welke leeftijd had gepresteerd. Zijn zelfmoord (op zijn zevenenveertigste) wordt door Baker niet vermeld. Tolstoj bereed op zijn zevenenzestigste voor het eerst een fiets, Dylan Thomas werd op zijn vierendertigste betrapt op het niet betalen van zijn inkomstenbelasting, de missionaris Livingstone werd op zijn achtenvijftigste na lange afwezigheid door een Amerikaanse journalist in Afrika teruggevonden en begroet met de woorden ‘Dr. Stanley Livingstone, I presume’ en Strindberg trouwde in zijn tweeënvijftigste levensjaar met de veel jongere, mooie actrice Harriet Bosse. Toen hij vijfenvijftig was scheidde hij weer. De wereldgeschiedenis gerangschikt naar de leeftijd van de deelnemers: Tolstoy's bicycle is een bizar boek. (Martyrium, 548 p., f 14,90)
Wel een register (natuurlijk) bevat het standaardwerk The Columbia History of the World. 1237 prettig geschreven bladzijden, met handige chronologische overzichtjes en veel suggesties voor verdere literatuur. Zeer waardevol als ingang tot talloze onderwerpen. (Martyrium, f 19,90) Een vrij behoorlijk naslagwerk is Gods and Mortals in Classical Mythology. Wie was Crius, waar moeten we Venilia plaatsen en welke rol speelde bijvoorbeeld Zeuxippe? Samenstellers Michael Grant en John Hazel leggen het uit. Handig zijn de schema's achterin, waarin de familiebanden van goden en andere mythologische figuren worden weergegeven. (Martyrium, 365 p., f 14,90)
In 1985 publiceerde Ibsen-kenner Michael Meyer zijn biografie van Strindberg, die (ook in deze krant) zeer slecht door de kritiek werd ontvangen. (Martyrium, 630 p., f 24,90) Meyer heeft zich niet over de weerzin kunnen heenzetten, die Strindberg bij hem moet hebben opgeroepen. Van Strindbergs nietdramatische werk moet Meyer weinig hebben. Toch heeft deze vijandige Strindberg-biograaf zeer veel materiaal verzameld en in de vele opgenomen citaten is voor zover ik heb kunnen controleren niet geknoeid. Voor de omzichtige gebruiker is het daardoor ondanks alle gebreken een waardevol werk. Voor wie een weliswaar minder gedocumenteerd, maar wel veel betrouwbaarder Strindberg-beeld wil krijgen: Olof Lagercranz' prachtige biografie is ook nog steeds afgeprijsd verkrijgbaar.
ATTE JONGSTRA
Auteursrechtelijk beschermd
