[14 mei 1988 - Nummer 19]
Ter zake
Diny Schouten
Uitgeverij Harper & Row gaat de vrijgegeven memoranda van ex-president Richard Nixon uitgeven. De twee editors, journalist Bruce Oudes en Harper & Row-redacteur Craig Nelson, hadden er een flink karwei aan om uit de duizenden memo's van Nixon aan leden van zijn kabinet en zijn staf (Kissinger, Ehrlichman, Mitchell, Haldeman en anderen) een handzaam boek van 300 pagina's samen te stellen. De aankondiging van From: The President hield Harper & Row zo lang mogelijk geheim, omdat de dossiers vorig jaar ‘publiek domein’ werden. From: The President laat Nixon zien als iemand die van elke mus die van het dak valt een memo maakt, zodat lang niet alle kladjes van politieke of historische betekenis zijn. Zorg voor het eigen image blijkt uit een ‘Memorandum for Mr. Ehrlichman’: ‘Ik heb tegenover Mitchell mijn bezorgdheid uitgesproken over onze mislukking om vooraan te staan in de strijd tegen de criminaliteit. (...) Ik wil dat je daar hard aan trekt en minstens twee keer per week voor een verhaal zorgt.’ Zijn rol als beschermheer der kunsten vervult de president nauwgezet: ‘Aan Mr. Frank Shakespeare. Hoe staat het met die verschrikkelijke moderne kunst die in sommige van onze ambassades hangt? Ik weet dat we die troep niet kunnen censureren, maar ik zou een rapport willen hebben over welke ambassades zulke rotzooi hebben hangen (...) Het kan me niet schelen als een ambassadeur van moderne kunst houdt, gegeven dat hij zijn job goed doet, maar ik wil beslist niet dat onze ambassades niet representatief zijn voor Amerika.’
Een voortvarende promotie-actie voor het misdaadgenre, opgezet door het collectieve propaganda-apparaat van boekverkopers en uitgevers en gepland voor de laatste twee weken van mei, dreigt in het water te vallen doordat de meewerkende omroep op het laatste moment de zaak nog eens bekijken wou op mogelijke overtredingen van de Mediawet. Het plan van de CPNB was om, samenvallend met de Thriller- en detectivegids die jaarlijks geproduceerd wordt door de Weekbladpers, een boekje uit te geven met een misdaadverhaal van Tomas Ross, voor de liefhebbers in de boekhandel te bekomen voor een vriendenprijs van f 4,95. Aan het verhaal van Ross, Mode voor Moskou, geproduceerd door Ross' uitgeverij Het Spectrum, ontbreekt het laatste hoofdstuk: aan de kopers de opdracht om de ontknoping te raden. Televisiespots over de actie, met optredens van heuse politie-coryfeeën die zich over de oplossing buigen, plus de definitieve onthulling van de dader op de slotavond, De avond van de spanning, hadden de actie bekendheid moeten geven. De angst voor merkreclame deed de betrokken omroep, de NCRV, besluiten om de zaak voor onbepaalde tijd uit te stellen; angst voor ‘censuur-vooraf’ maakt de door minister Brinkman aangestelde regeringscommissarissen onbereidwillig tot het vooraf keuren van de uitzendingen. ‘Wij van de CPNB hebben daarom besloten de actie voor onbepaalde tijd op te schuiven,’ verklaart CPNB-directeur Henk Kraima. Door het uitstel wordt niemand gedupeerd, zegt Kraima geruststellend: ‘Er zijn alleen 1500 postzegels besteed aan een brief voor de boekhandelaren. Die mogen hun bestellingen annuleren.’ Toch zal Kraima enige moeite hebben zijn achterban te sussen. Het exclusiviteitscontract dat Kraima tekende om
de christelijke omroepvereniging het alleenvertoningsrecht van het boekenbal te gunnen, leverde een aantal boze reacties op van atheistische leden van zijn organisatie, en één zeer woedende van de man die tieners lezen leert: Boudewijn Büch. Het is nu net de redactie van ‘Büchs Boeken’ die minder bang is uitgevallen voor Brinkmans commissarissen: het VARA-programma schrok er niet voor terug om Ster-spots uit te zenden ter demonstratie van artistieke kwaliteiten ervan.
Van de Britse historica Rosalind Miles, schrijfster van het bestsellende Bitter Legacy, verschijnt op 23 mei The Women's History of the World bij uitgeverij Michael Joseph: de geschiedenis van de bijdrage van vrouwen aan de menselijke vooruitgang, van de prehistorie tot nu. Mevrouw Miles is iniatiefneemster van de twee conferenties (in Leeds en Londen) die zich deze maand zullen zetten aan de herschrijving van history in herstory. Het voedsel van de Neolitische man verkreeg hij allerminst door de jacht, maar door het zijn vrouw te laten verzamelen; de Bastille werd bestormd onder leiding van een operazangeres, Théroigne Méricourt, en de computer werd uitgevonden door Ada Byron Lovelace. Er valt meer te herstellen aan het vervalste beeld dat de geschiedenisboeken van de rol van vrouwen geven. Zo verpleegde Florence Nightingale geen soldaten maar bemoeide ze zich (zeer efficiënt) met administratieve taken; we zouden haar in plaats van ‘The Lady with the Lamp’ moeten kennen als ‘The Lady with the Hammer’, naar het instrument waarmee Nightingale een kast insloeg om tegen de instructie van de commandant bij de voedselrantsoenen te kunnen. Rosalind Miles, hoofd van het Centrum voor Vrouwenstudies in Coventry, kreeg voor haar campagne veel bijval van vrouwelijke historici. Van mannelijke zijde valt er slechts tegenstand te melden. Norman Stone, hoogleraar moderne geschiedenis in Oxford, verklaarde tegenover The Sunday Times ‘dat het onmogelijk was dat ook maar één belangrijke vrouw is geweerd uit de geschiedenisboeken.’
Over de educatieve uitgeverij Muusses (in Purmerend en Groningen) is deze week het faillissement uitgesproken. De surséance van betaling werd aangevraagd toen eind januari de vijfenveertig werknemers het bedrijf drie dagen lang bezetten nadat hun lonen niet meer werden betaald. Sindsdien liep het overleg tussen werknemers en werkgevers - de twee directeuren Dick Visser en Bruno Haisma - via de door de rechtbank aangestelde bewindvoerder: ‘Er viel met de heren niet te praten,’ zegt een voormalig lid van de ondernemingsraad, die in de directie ook de oorzaak ziet van de trieste ondergang van de honderdvijftienjarige uitgeverij en drukkerij. Anderhalf jaar geleden namen Visser, afkomstig van Wolters-Noordhoff, en zijn compagnon het bedrijf over, dat op dat moment na een uitgebreid onderzoek ‘levensvatbaar’ werd geacht. Met de oprichting van een nieuw filiaal in Groningen, overname van kookboekenuitgeverij Van Lindonk en het aantrekken van nieuw personeel tot op een maand voor de surséance, sloegen de nieuwe directeuren de adviezen uit het reorganisatie-rapport in de wind. Een ‘holdingconstructie’ maakte de ondernemingsraad van Muusses monddood, zodat ook protesten over de declaraties der beide managers en de kosten van het wagenpark der directie (een Volvo 740 en Citroën CX Turbo, naar schatting ter waarde van twee arbeidsplaatsen) achterwege bleven. ‘Zo kwamen de wilde geruchten in de pers,’ sust uitgever Harry Zurkleinschmiede. Wel geeft hij toe ‘dat het allemaal niet nodig geweest was ‘als de directie net als wij bereid was geweest ieder dubbeltje om te draaien. Voor Visser en Haisma zijn het wel zwarte bladzijden in hun leven, maar de bewindvoerder heeft hen niet aangesproken op
onverantwoorde verrijking.’ Aan Zurkleinschmiede, vorig jaar door zijn voormalige chef bij Wolters-Noordhoff aangesteld bij Muusses-Groningen, viel de taak toe om bieders te vinden voor het fonds van Muusses-Purmerend: de titels werden verdeeld onder elf uitgeverijen, waaronder Thieme en Martinus Nijhoff. Voor projecten van Muusses-Groningen was al eerder in Wolters-Noordhoff de hoogstbiedende gevonden, wat Zurkleinschmiede spijt voor de twee auteurs uit zijn fonds die nadrukkelijk níét naar die schoolboekengigant wilden gaan. De computerboeken uit zijn fonds nam Zurkleinschmiede zelf mee naar Sifra, de uitgeverij van zijn vrouw. ‘Het enige waar we nog mee zitten is het boek van Rudi Kross.’ Met dat politieke boek, Anders maakt het leven je dood, had Zurkleinschmiede zijn uitgeverij nieuwe wegen willen laten inslaan. Hij kocht de voorraden zelf, ‘om het uit de ramsj te redden,’ maar de uitgever ziet nu in ‘dat we niet over het distributie-apparaat beschikken dat je moet hebben voor zo'n boek.’
Auteursrechtelijk beschermd