In handen van een Field
Al geruime tijd is iemand met de hulp van de familie Nabokov bezig met een biografie van de schrijver. Wanneer het boek klaar zal zijn is niet duidelijk, maar dat het met intense belangstelling gelezen zal worden, daar is geen twijfel over mogelijk. Die nieuwsgierigheid is nog aangewakkerd door het bestaan van een biografie die door de familie Nabokov wordt veracht, hij is immers geschreven door Andrew Field, iemand die zich ooit in de gunst van Nabokov mocht verheugen, tot de liefde overging doordat tot Nabokov doordrong op welke wijze Field gebruik maakte van de aan hem verstrekte informatie. De heren hebben nadien pittige brieven gewisseld, maar Field is op zijn weg voortgegaan en schreef verschillende boeken over Nabokov (His Life in Art, His Life in Part) en uiteindelijk de als definitief beschouwde biografie VN, The Life and Art of Vladimir Nabokov. Toen het boek begin 1987 verscheen waren de kritieken over het algemeen niet mals, want Field deed iets wat Nabokov verafschuwde: hij deed aan literaire inlegkunde, speculeerde over de verhouding tussen Nabokov en zijn moeder, meende een geval van overspel te hebben ontdekt bij de als zeer trouw bekendstaande schrijver en maakte menig foutje. Natuurlijk, Field was in het leven van Nabokov gedoken en had een schat aan biografische gegevens ontdekt; waar hij was geweest wilde een ander niet meer komen. Met name Nabokovs zoon Dimitri pakte Field in zijn recensie in The Observer hard aan. Dat zal hij weten moet Field toen gedacht hebben, want de herdruk in paperback-vorm die nu is verschenen van zijn biografie (Futura, importeur van Ditmar, f 29,25) grijpt hij aan om terug te slaan. Field moet geen lekkerdje zijn, gezien de toon en de manier waarop hij het heeft over The Nabokov Mafia, in zijn voorstelling geleid door Dimitri, ‘but orginally organized - let there be no doubt - by Godfather Nabokov himself’.
In die maffiatermen (straks heten elke twee mensen die zichzelf ergens tegen verdedigen ook al een maffia - de taal is rekbaar) gaat Field nog even door; ‘Commentary on Nabokov was to be controlled strictly, and punishment for those who trespassed against the rules of the mafia was to be swift and savage.’ Dimitri kon er anders ook wat van: die noemde Field ‘a malevolent dwarf sliding through his own muck with a bulldog-grip on his love/hate object's coat tails’. Fields karakteristiek van de ‘mafia’ geeft echter weinig aanleiding om Dimitri helemaal ongelijk te geven; Field schrijft dat ‘the stridency of the Nabokov mafia at its highest pitch can only be marched by the publications of European dictatorship in de 1930s’, of, om het nog in andere woorden te zeggen (alsof het al niet genoeg is); ‘There is an unmistakably strong pulse of totalitarian intent in such writing.’ Over de vele fouten en foutjes in zijn boek doet Field verdacht wegwuivend en hij probeert zich te voorzien van hulptroepen door uitvoerig stil te staan bij de critici die zijn boek hebben geprezen. Hij noemt ook de kwestie rond het speciale nummer van het Franse maandblad Magazine Littéraire waarin een hoofdstuk uit zijn boek zou komen. De familie Nabokov dreigde geen medewerking te verlenen als dat zou gebeuren, waarop de gastredacteur Andrei Le Vot aftrad en het nummer verscheen met een nieuwe gastredacteur, ‘a friend of the Nabokov family’ kan Field niet nalaten er aan te te voegen. De manier waarop Field nu toegeeft dat hij misschien verkeerd was toen hij schreef dat Nabokov zijn moeder aansprak met het Russisch voor Lolita (Lyolya) moet lezers van zijn biografie aansporen tot enig wantrouwen als het om zijn interpretaties gaat. Nu zegt hij dat ‘holes were cut out of letters’ die hij vluchtig onder ogen kreeg bij
een bezoek aan Nabokov, maar die ‘holes’ waren wel de basis om te schrijven wat hij schreef. De kwestie van deze bijnaam is belangrijk omdat Field natuurlijk een verband wil leggen tussen Lolita en Nabokovs moeder. Field trommelt zich aan het slot van zijn inleiding nog even flink op zijn borst als degene die er voor heeft gezorgd dat Nabokov nu in Rusland gepubliceerd wordt. De rehabilitatie zou hebben plaatsgehad op grond van vertaalde hoofdstukken van zijn boek: die werden gelezen door ‘the most powerful figures in the Soviet Writers' Union’, en speciaal de stukken waarin Nabokovs antinazisme werd uiteengezet. Het zal zeker zo zijn gegaan, maar dat getrommel op zijn borst. Nee.
CP
Nabokov met zijn vrouw Vera en zijn zoon Dimitri, 1960
Auteursrechtelijk beschermd