Vrij Nederland. Boekenbijlage 1988

[p. 9]

Het mes in de dreigende cijfers
De geannoteerde en gecorrigeerde uitgave van de Pentagon-uitgave ‘Soviet Military Power’

Soviet military power The Pentagon's Propaganda Document, annotated en corrected door Tom Gervasi Uitgever: Vintage Books, 160 p., f 37,50 Importeur: Van Ditmar

Cees Wiebes

Elk voorjaar verschijnt in Washington Soviet Military Power in een oplage van zo'n 300.000 exemplaren. Deze uitgave van het Amerikaanse ministerie van Defensie heeft zich in de loop der jaren ontwikkeld van een propagandafolder tot een volwassen boekwerk vol met cijfers, foto's, tekeningen, tabellen en normatieve uitspraken over de militaire dreiging die er van de Sovjetunie en haar bondgenoten zou uitgaan - een hardnekkige mythe die regelmatig opnieuw wordt gekoesterd, ook in Nederland. Op de laatste Navo-top in Brussel in maart was de conventionele dreiging uit het Oosten bijvoorbeeld weer onderwerp van bespreking. De Navo-leiders eisten dat Moskou tienduizenden tanks en artillerie zou terugtrekken om het militaire evenwicht in Centraal Europa tussen Oost en West te herstellen. Een eis die op tafel werd gelegd terwijl er nota bene net twee rapporten van de Westeuropese Unie en de Amerikaanse Senaat waren verschenen, waarin geconcludeerd werd dat er van een Warschau Pakt - overwicht absoluut geen sprake is. Integendeel, op vele terreinen heeft het Westen zelfs een voorsprong. Reden genoeg voor CDA-defensiespecialist Ton de Kok in NRC Handelsblad uit te roepen dat hij ‘dertig jaar bedrogen’ was. Maar enkele dagen later was hij deze dappere maar blijkbaar onbezonnen woorden weer vergeten want in de Tweede Kamer sprak hij als vanouds over het Russische militaire overwicht. Er zou eens een serieuze discussie moeten komen over de werkelijke krachtsverhoudingen, want de tijd voor declaratoire politiek zoals op de laatste NAVO-top is nu toch echt wel voorbij.

Als het met die dreiging uit het Oosten wel meevalt, hoe zit het dan met de harde feiten zoals elk jaar gepresenteerd in Soviet Military Power? Een van de belangrijkste Amerikaanse defensie-experts, Tom Gervasi, toont met zijn Soviet Military Power. The Pentagon's Propaganda Document, Annotated and Corrected aan, dat de gepresenteerde militaire gegevens over de Sovjetunie in veel gevallen gewoon niet kloppen en onjuist zijn. Nu was al langer bekend dat men met deze Pentagon-uitgave voorzichtig moest omgaan. Iemand heeft het wel eens vergeleken met een kettingzaag: ‘Useful, but only if handled with both eyes open’! Hoe weinig betrouwbaar deze Amerikaanse overheidsuitgave is (The Observer sprak zelfs over de ‘Pentagon's “red menace” lies exposed), toont Gervasi's analyse overduidelijk aan.

Pagina uit Gervasi's boek met de Pentagon-tekst en zijn correcties

Eerst iets over de vormgeving. Zijn studie heeft een iets groter formaat dan de Pentagonversie. Gervasi heeft in zijn boek Soviet Military Power integraal afgedrukt en aan weerskanten en de boven- en onderkant extra ruimte overgelaten voor zijn commentaar. De passages met fouten of onzinnige beweringen zijn blauw onderstreept en worden door Gervasi in de extra ruimte gecorrigeerd en/of nader toegelicht. De lezer kan dus de gehele tekst van Soviet Military Power meelezen en constateren dat niets uit zijn verband is gehaald. Gervasi gebruikt voor zijn analyse trouwens onverdachte bronnen zoals de jaarlijkse CIA-rapporten aan het Congres, de verslagen van de Joint Chiefs of Staff, hearings in de defensiecommissies van de Senaat, et cetera.

Wat is nu de grote lijn in Gervasi's betoog? Kort samengevat komt die hierop neer: een grove overschatting van de Russische capaciteiten en een consequente onderschatting van het Amerikaanse c.q. westerse vermogen. Enkele voorbeelden hiervan.

Van de Russische vliegtuigen worden snelheden, bewapening, vliegbereik in kilometers, laadcapaciteit et cetera aangegeven die meestal veel te hoog zijn. In sommige gevallen blijken toestellen 300 tot 400 kilometer minder ver te kunnen vliegen. Een militair transportvliegtuig als de AN-22 wordt met 80 MT zo'n 45 ton te hoog geschat. Een Sovjet-bommenwerper als de TU-95 BEAR kan niet 8300 maar slechts 6270 kilometer ver vliegen. Kijken we echter naar het Amerikaanse arsenaal dan wordt het vliegbereik van hun grootste transportvliegtuig, de C-5B GALAXY, met ruim 1400 kilometer te laag geschat. De F-111 kan volgens het Pentagon maar 4000 kg aan bommen meevoeren. Het werkelijke aantal is echter 10.000 kg! De FB-111 zou maar 1400 kilometer ver kunnen vliegen. Fout: het werkelijke bereik is ruim 3780 kilometer. Er worden verder door het Pentagon Sovjet-vliegtuigen opgevoerd die nog lang niet operationeel zijn.

Als we naar de Russische grondstrijdkrachten kijken, dan blijkt het Amerikaanse ministerie van Defensie ook daar sterk te kunnen overdrijven. Het totale aantal Sovjet-soldaten in actieve dienst wordt door hen op 5,8 miljoen geschat. Het werkelijke aantal is echter zo'n 3,7! De rest (2,1 miljoen) betreft zeer slecht bewapende en getrainde reservisten. Moskou zou 211 divisies hebben maar men vertelt er niet bij dat hiervan slechts 54 volledig bemand en uitgerust zijn. Moskou zou verder in hoog tempo een nieuwe tank produceren, de T-80. Gervasi komt echter op basis van CIA-studies tot de conclusie dat er helemaal geen T-80 tank bestaat! Het enige wat het Pentagon aan bewijsmateriaal kon produceren was een foto van een oude T-72 tank met enkele kleine veranderingen.

Geen commentaar

De tekeningen in Soviet Military Power ontsnappen ook niet aan Gervasi's aandacht. Zo wekt een tekening de suggestie dat Sovjet-onderzeeërs tijdens een kernoorlog op volle zee met nieuwe raketten bijgeladen kunnen worden. Amerikaanse spionagediensten achten dit echter ‘unlikely, if not impossible’. Zo snijdt dr. Gervasi als een koele chirurg steeds verder met soms verrassend aandoende Nederlandse uitspraken als ‘Come, now’. Met een haarscherpe precisie legt hij de grove misleiding in de Pentagon-uitgave bloot. Daarnaast toont hij herhaaldelijk aan dat flinke Sovjet-tekortkomingen worden omgetoverd tot een grote voorsprong op het Westen. Neem nu het voorbeeld van de vloeibare brandstof voor raketten. Hiermee zou Moskou een enorme voorsprong hebben want het Westen gebruikt vaste brandstof. Wat is nu het geval: de Sovjets willen ook al hun raketten uitrusten met vaste brandstof maar zijn daar tot vandaag niet echt goed in geslaagd. De Verenigde Staten hebben de techniek van vloeibare brandstof al zo'n twintig jaar geleden verlaten omdat het onbetrouwbaar, tijdrovend en gevaarlijk was!

Zo komt Gervasi op elke pagna van zijn Soviet Military Power wel met zo'n acht à tien voorbeelden van fouten en grove misleiding door het Pentagon. En dit gebeurt consequent op alle militaire gebieden of het nu ruimtevaart betreft of de Russische marine, strategische wapens, luchtmacht, radartechnologie, strategie, et cetera. Zijn herhaaldelijke cynische opmerkingen (‘A little vague here, aren't we?’) aan het adres van het Pentagon verhogen het leesgenot aanzienlijk. De studie van Tom Gervasi is qua vormgeving als inhoud zonder meer een aanrader zowel voor de geïnteresseerde leek als de defensie-expert. En de reactie van het Pentagon? ‘We are not endorsing or commenting on this book.’

■