Brieven
Homovervolging in de nazi-tijd
In de Boekenbijlage van 2 april 1988 bespreekt Gert Hekma twee boeken over de homovervolging in de nazi-tijd. Hij zegt daarin, dat Rohm in 1934 niet om zijn seksuele geaardheid is vermoord, maar omdat hij met zijn bruine leger een overeenkomst tussen Hitler en de Wehrmacht in de weg stond. Dat is juist, maar het gebruik van het woord ‘Wehrmacht’ is dat volgens mij niet. In Röhms tijd bestond die nog niet. De Reichswehr was het leger van 100.000 man, dat Duitsland na Versailles mocht aanhouden. Deze bepaling werd al snel ontdoken door kaderopleidingen in de Sovjetunie en - na de machtovername - met een clandestien leger onder auspiciën van de Reichswehr, dat op 1 oktober 1934 al tot 300.000 man was aangegroeid. Pas toen Hitler op 16 maart 1935 brutaalweg de algemene dienstplicht had afgekondigd - wat de dag daarop (Heldengedenktag!) in het hele land tot uitzinnig enthousiasme leidde omdat de ‘ketenen van Versailles nu afgeschud waren’ - werd het nieuwe leger: de Wehrmacht officieel gepresenteerd.
Bergen (N.H.)
H.E. Kalshoven-Brester
Vanuit een westers oog is Wagners evolutie er een van desintegratie: wat hem nog overblijft aan luttele steunpilaren die zijn gebrek aan controle stutten, wordt weggeslagen door de confrontatie met een realiteit waar de verbanden heel anders gelegd worden.
Uwe Timm geeft de lezer echter een bredere kijk door de zintuiglijkheid steeds meer veld te doen winnen op de reflectie, zonder daarom een variatie op de ‘nobele wilden’ op te dissen De leeuw mag dan al fascineren door zijn kracht en aristocratische houding, als hij honger heeft, bijt hij nog altijd de hand die hem wil aaien.
■
Auteursrechtelijk beschermd