Vrij Nederland. Boekenbijlage 1988

[p. 8]

Een keurig-nette egocentricus
Het onverbiddelijk romantisch-realisme van Rogi Wieg

De zee heeft geen manieren Door Rogi Wieg Uitgever: G.A. van Oorschot, 43 p., f 18,50

Rob Schouten

Blijkens de bekroning met de Van der Hoogtprijs werd Rogi Wiegs debuutbundel Toverdraad van dagverdrijf nogal beloftevol bevonden. Een opzienbarend nieuw geluid kan daarvan de oorzaak niet zijn geweest, want het geheel ademt een wel zeer beheerste, kalme, bescheiden, ordelijke, beleefde, eigenlijk nogal klassiekerige geest, terwijl ook beïnvloeding door andermans poëzie (die van Eva 'Gerlach en vooral die van Benno Barnard) duidelijk aanwijsbaar is. Wiegs gedichten worden vaak als sonnetten gepresenteerd, rijmen zelfs (liefst niet nadrukkelijk), maar om het metrum maakt Wieg zich geen zorgen, en soms lopen zijn verzen ritmisch bepaald niet soepel. Dat is de techniek. Gaat het om de mentaliteit van zijn poëzie dan valt een zekere berusting op die zich concentreert op zaken als liefde, dood, menselijk tekort en dagelijks leven. De keuze van het motto voor de bundel: ‘Het goede dus nastrevend gaan we wanneer we gaan, in de mening dat het zo beter is, en staan we daarentegen wanneer we staan, omwille van hetzelfde: het goede’ van Sokrates zegt wel iets over het temperament van deze dichter.

Een viertal citaten uit de Toverdraad zelf illustreert zijn ‘wijsheid’ verder: ‘Je weet, ik ben een beetje angstig voor / mijn leven. Ik denk steeds vaker dat de som / van alles zinvol is’ toont ons zijn aarzelend vertrouwen in de goede afloop van het bestaan. De persoonlijke inzet daarbij spreekt uit een regel als ‘Ik heb een goed voorkomen, met veel geweten / wil ik mijn leven beter maken, mijzelf behoeden / voor een echt verval’. Gelatenheid spreekt uit het vers ‘De plichten’: ‘Wij danken / elkaar vaker dan wij zouden moeten. Verveel / je maar bij mij; beleefd wijs je mijn plichten.’ En dat het ook deze dichter tenslotte voornamelijk om zijn eigen zieleroerselen blijkt te zijn gegaan, staat in het laatste vers: ‘Ik heb gefaald, ik schrijf / altijd maar over mijzelf.’ Kortom, het werk van een keurig-nette egocentricus, die toch binnen de grenzen van het verstaanbare en begrijpelijke wenst te blijven, en die zowel het geluk als de donkerder momenten met enige lijdzaamheid ondergaat.

Peilloos diepe gedachten worden in zijn gedichten niet aangeboord, ook wenst hij niet in taalvreugde op te wieken, terwijl aan de andere kant geen enkele neiging tot ‘witte’ elliptische poëzie bespeurbaar is. Zijn regels zijn van een eenvoudige schoonheid als het meezit, en als het tegenzit zijn ze middelmatig en saai met een paar regelrechte uitglijders naar het softe. Echt poëzie van het midden, waar het aangenaam mijmeren is.

Bescheiden paradox

Wiegs nieuwe bundel, De zee heeft geen manieren (mooie titel trouwens), handelt grotendeels in dezelfde geestesgesteldheid. Ook hier een wijs motto, van de Chinees Feng Zhi dit keer; ‘Wat is onze werkelijkheid? Van verre kan men niets meebrengen, van hier kan men niets meenemen.’ De bundel is verdeeld in twee afdelingen waarvan de titels nogal korte metten met hun inhoud maken: ‘Liefdesgedichten’ en ‘Thema's’ heten ze. In de eerste afdeling wordt de stemming tijdens diverse liefdesmomenten (nauwelijks amoureuze trouwens) gepeild, ‘Thema's’ geeft lucht aan zaken als de verhouding tussen mens en de elementen, het goddelijke en de natuur. Uit deze afdeling pluk ik een citaat dat de hele bundel typeert: ‘Ik schrijf geen liefdespoëzie, want ik houd werkelijk / van iemand, maar ook onbezield, zonder omstandigheden, / met de diepe verveling van een mooi bestaan.’ Door er ‘Liefdesgedicht’, boven te zetten creëert Wieg een bescheiden paradox, maar wat meer treft is zijn merkwaardige opvatting over realiteit en, zeg maar, onthechtheid, die volgens het geciteerde gedeelte op hetzelfde niveau staan. Hij houdt werkelijk van iemand, maar het is tegelijkertijd niet concreet.

Rogi Wieg

In dit grensgebied tussen aardsheid en metafysica toeven Wiegs gedichten vrijwel voortdurend. Voorkeuren heeft hij niet, hij ziet slechts zijn eigen plaats als ‘een jongeman met vage wijsheid, heel verwarde lippen’, iemand die het ook niet precies weet. Evenzo lijken zijn gedichten almaar te wikken en te wegen tussen de al te grote clichés, die ze best zouden willen beschrijven, en de kritische kitsch-drempel, die de maker niet wenst te overschrijden. Een goed gelukt exemplaar daarvan is ‘Gedicht’:

Je hebt mooie ogen, nee, zo mag je dat niet
zeggen, zoiets is al lang voorbij. Maar je ogen
bleven door de jaren heen, door eeuwen ziet
men mooie ogen, ik heb ze daarom maar

verbogen

in duizend naamvallen. Ze blijven wat ze zijn,
de pupillen: het omgekeerde mannetje van stof
en bloed, dat er altijd is. Maar ik verdwijn
straks uit je ogen, worden ze dan anders, dof
misschien, of mooier dan ze zijn geweest.
En als je glimlacht is er nog die glimlach
waarvan ik best iets zeggen wil. Want zo vaak

leest

men in je glimlach hoe men ooit je mooie ogen

zag.

In het besef dat de clichés er blijven, al verhul je ze, proeft men iets van de hypersensor waarmee Wieg te werk gaat. Hij ziet al die grote, eenvoudig meeslepende gevoelens en eigenschappen van het leven wel, maar zijn, mede door de dichterlijke traditie bepaalde, temperament heeft besloten in plaats van eraan toe te geven te vertellen dat hij er aarzelend toch maar niet helemaal aan toegeeft. Deze, in de poëzie zelf meegenomen, opinie over hoe het gedicht eruit wil en kan zien, geeft Wiegs poëzie iets weifelends, dat soms een mooi vers oplevert, maar voor hetzelfde geld ook de gezochte inspiratie verlamt. Persoonlijk zou ik wel eens een hartekreet of een ongecensureerde ontboezeming tegen willen komen, maar die lijken in een eerder stadium van de wording van het vers al het onderspit te hebben gedolven. Het resultaat is ‘poëtisch’, in de bekende betekenis van het woord, met veel van weemoed en onderdrukt verlangen c.q. frustratie erin.

Soft

Op grond van zijn thematiek en de houding die hij tegenover zijn onderwerpen inneemt staat Wieg onverbiddelijk in de romantisch-realistische traditie waartoe de Nederlandse poëzie telkens na wat oprispingen in andere richtingen weer terugkeert. Dat is niet erg, maar het is ook niet iets om dol van geestdrift over naar huis te schrijven. De kwaliteit van Wiegs verzen lijkt meer een kwestie van dichtersgeluk binnen een zichzelf gelijkblijvende toon te zijn dan van scherp inzicht in het leven of de exploitatiemogelijkheden van de poëzie. Sommige gedichten zijn heus een beetje ‘soft’, niet onoprecht maar in essentie toch sentimenteel. Neem bijvoorbeeld het gedicht ‘Oogverblindend’:

Misschien tekende de grote afgang
van zomer en winter jouw volledigheid.
Oogverblindend was onze verdorring, een
voortgang
van een liefdesmens vol levensechtheid,
en zo zouden wij gelukkig zijn. Men leerde
mij dat je een lichaam had, een hart waar niemand
binnen zou kunnen, hoe wij elkaar verweerden
door eeuwige angst. En langzaamaan werden
wij verwant

aan de golvende zee, aan de oude, rustende
mens die slaapt voor zijn huis, terwijl
avond valt over het land en de stugge grens

Vervolg op pagina 10