Vrij Nederland. Boekenbijlage 1988

Brieven

De pers in de bezettingstijd (1)

Terwille van de precisie enkele kleine verbeteringen en kanttekeningen bij Jan Meyers' bespreking van mijn proefschrift over de pers in bezettingstijd in de Boekenbijlage van 9 april. Het Algemeen Handelsblad werd niet in de zomer van 1942 maar in die van 1941 in het gewenste spoor gedrukt door de arrestatie van hoofdredacteur von Balluseck en diens vervanging door de NSB'er Hoogterp c.s. De NRC Inreeg Huijts niet (in 1942) opgelegd, maar deze werd reeds in het najaar van 1940, op voorstel van waarnemend hoofdredacteur Rooij, door de raad van commissarissen aangesteld; aanvankelijk als waarnemer, na het overlijden van de zieke hoofdredacteur Swart in het voorjaar van 1941 ook formeel. Overigens was Huijts' politieke ideeënwereld te complex om hem zonder meer en simpelweg als ‘pro-Duits’ aan te duiden.

Voor zover de lezer uit Meyers' bespreking de indruk heeft gekregen dat Holdert aan het drukken van de Deutsche Zeitung anderhalf miljoen heeft overgehouden dient dat gecorrigeerd te worden. De DZ heeft in die vijf jaar dat bedrag betaald voor o.m. huisvesting, drukken, distributie en - nadat het Algemeen Handelsblad daartoe geen mogelijkheden meer zag - voor het zetten van de krant. Of er op die order winst is gemaakt en hoeveel blijkt niet uit de cijfers.

Tot slot: de voorletters van Cageling zijn M.A. en zijn functie bij De Tijd werd aangeduid als ‘diplomatiek redacteur’ (maar dat mag best als ‘politiek redacteur’ worden gelezen). A.J. de Leeuw (2x) moet zijn: A.J. van der Leeuw. De bedoelde publikatie van Ritter (Donkere Poort) is van 1931 en de monografie van Brauer en Driever over de perszuivering heb ik wel in mijn bibliografie vermeld (blz. 564).

Voorburg

dr. R.A.H. Vos

De pers in de bezettingstijd (2)

In zijn bespreking, in de Boekenbijlage van 9 april jl., van Niet voor publicatie. De legale pers tijdens de Duitse bezetting, van René Vos, schrijft Jan Meyers o.m.: ‘De Nieuwe Rotterdamsche Courant kreeg de pro-Duitse mr J. Huyts als hoofdredacteur op z'n dak’. Hij heeft dat niet uit het boek van Vos vernomen. Vos schrijft ten deze op p. 187: ‘Toen (waarnemend) hoofdredacteur mr M. Rooij in de zomer van 1940 voorbereidingen trof zijn functie neer te leggen omdat hij zich niet kon verenigen met de koers van het nieuwe persbeleid, stelde hij de directie en de raad van commissarissen voor Huijts tot zijn opvolger te benoemen, in de verwachting dat deze de NRC “door de oorlog zou kunnen loodsen”.’

En in de eerste noot bij hoofdstuk 6 schrijft Vos, met het oog op het beleid van de bezetter t.a.v. de NRC: ‘Er was dan ook alle aanleiding in deze studie ook uitvoerig aandacht te wijden aan de NRC in bezettingstijd. Daarvan is evenwel afgezien omdat drs D.J. Cannegieter te 's-Gravenhage voornemens was zijn doctoraalscriptie over Huijts als hoofdredacteur in bezettingstijd uit te bouwen tot een disseratie over de NRC in die periode. Hopelijk vindt hij daartoe alsnog de gelegenheid.’

Jan Meyers had beter nog even geduld kunnen oefenen, voordat hij de NRC met het Algemeen Handelsblad gelijkschakelde.

Wat mijn pro-Duitsheid betreft: in een hoofdartikel, ‘Recapitulatie’, van 31 augustus 1944, een paar dagen vóór Dolle Dinsdag, schreef de NRC (wel onder dekking van de Vlaamse nationalist Ward Hermans) dat ‘Duitsgezindheid uit de tijd’ was en weidde daar nog even over uit en Vis spreekt op p. 469 van zijn boek, voorzichtelijk, slechts over de ‘niet-NSB'er, maar wel als pro-Duits ervaren Huijts’. Daar was voor hem het laatste woord dus ook nog niet over gezegd.

Rotterdam

Mr J. Huijts

Naschrift Jan Meyers

1.	Als ik zeg: ‘De Telegraaf’ verdiende anderhalf miljoen, bedoel ik: ontving, zoals je van iemand zegt dat hij 1000 gulden per week verdient. Overigens wil het er bij mij niet in dat Vos gelooft dat het liefdewerk was.
2.	Het boek van Brauer en Driever: Perszuivering. De Nederlandse pers 1944-1951 (Weesp, 1984) wordt door Vos niet genoemd, wel een ander werk van deze auteurs, maar doordat ik die jaartallen vermeldde, is misverstand uitgesloten.
3.	Natuurlijk bedoelde ik niet Ritters publikatie uit 1931. Ik ontleende deze mededeling aan Vos zelf, p. 228, wat moge blijken uit het direct daarop aansluitende citaat.

Voor de overige slippers mijn excuses aan Vos die er met dat kleine stukje van mij al zoveel maakt, dat hij naar ik hoop een beetje begrip kan hebben voor de mijne met die dikke turf van hem.

Wat Mr. Huijts betreft, mijn zinsnede onderschrijft slechts de bewering van Vos dat hij als pro-Duits werd ervaren - onder meer door mij dus.