Het verzamelen van Komrij
Wie alle uitgaven van het werk van Gerrit Komrij wil verzamelen moet goed geïnformeerd, niet onbemiddeld en vooral snel zijn. De Komrij-verzamelaar had bijvoorbeeld in het Koninklijk Paleis aanwezig moeten zijn op de dag van de kroning van Amsterdam tot Culturele hoofdstad van Europa, om daar een speciale uitgave van Komrijs gedicht ‘Twee werelden’ te kunnen bemachtigen; hij had een week later VN moeten kopen voor de kranteversie van dat achtdelige gedicht en hij moet nu al weten dat in augustus de handelseditie bij De Arbeiderspers zal verschijnen. Verder dient hij te behoren tot de klantenkring van antiquariaat Willem Huyer of van drukker Ben Hosman, zodat hij op tijd zou hebben geweten dat Huyer op Hosmans Regulierenpers een schitterend drukje liet vervaardigen van ‘De ware haai’, een NRC-column van Komrij over het haaiachtige gedrag van de huidige regering. Zijn tirade begint als volgt: ‘Als er voor de haaien genoeg is om zich zat te vreten valt er ook voor de spieringen wel wat af, zou je zeggen. Van de rijkst gedekte tafels dwarrelen vast de meeste kruimels. Wie zelf vol zit heeft er, denk je, minder moeite mee ook een ander iets te gunnen. Het lijkt allemaal nogal vanzelfsprekend. Maar vergeet het.’ Het boekje (75 exemplaren: f 60, -) is inmiddels uitverkocht.
De verzamelaar diende tevens tijdig te weten dat in de Eenheden-reeks van uitgeverij Exponent een Komrij-deeltje is verschenen. De deeltjes uit die reeks hebben allemaal hetzelfde langwerpige formaat en dezelfde oplage (115 exemplaren, waarvan 25 voor de auteur), bestaan allemaal uit een gevouwen plano (ingenaaid, in een omslag) en kosten allemaal maar f 12,50. De reeks zal uiteindelijk uit 25 titels bestaan. De Eenheden-reeks valt niet op door inhoudelijke eenheid: een modernistisch klankgedicht uit 1915 van Agnita Feis is erin opgenomen, maar ook een klassiek gedicht van Hans Warren; een nieuw ongepubliceerd gedicht van Simon Vinkenoog, maar ook een oud ongepubliceerd vers van Willem de Mérode; een gedichtenreeks van Louis Ferron, maar ook een eerste druk van een sonnet van Anna Blaman. Aan de reeks zijn nu tegelijk twee nieuwe deeltjes toegevoegd, nummer 12 en 13: Van de aarde, het poëziedebuut van Simone Dubois, en Twee huizen, een tweeluik van Gerrit Komrij.
Twee huizen is een prachtig gedicht. Het laat nog weer eens zien hoe in Komrijs poëzie de grenzen tussen ‘waarheid’ en ‘onwaarheid’, wereld en omgekeerde wereld steeds meer zijn gaan vervagen. Niet alleen worden de twee gedichten ieder afzonderlijk met een onverwachte wending om zeep geholpen (‘Of een engel zong, potdome’, ‘Licht en rijk, o bovenmate’) - ze zijn ook nog eens elkaars tegenhanger, zonder commentaar naast elkaar gezet. Het gedicht handelt over twee huizen, een krot en een slot, aangetroffen op een alledaagse wandeling. Het eerste huis ziet er zo uit:
Wandelende langs de straten
Zag ik voor het eerst die woning:
Echt een treurige vertoning.
Dichtgespijkerd. Holen. Gaten.
En het tweede zo:
Wandelende langs de straten
Zag ik voor het eerst die woning:
Een verblijfplaats voor een koning.
Licht en rijk, o bovenmate.
In het krot blijkt onder hemels gezang een lepralijder te huizen. Ernaast, in het slot, woont onder een rottende walm een wonderschone verleider. Bij zoveel inhoudelijk verschil is de uiterlijke overeenkomst (in regels, woorden, klanken) tussen beide gedichten echter groot. ‘Of men, ziek, lag te kreperen’ wordt in het buurgedicht ‘Dit is de muziek der sferen’. Het effect van deze uiterlijke gelijkstelling is duidelijk: de inhoud wordt er het slachtoffer van. Beide gedichten heffen elkaar op, of anders gezegd, gaan elkaars kleur aannemen. Krot wordt slot en omgekeerd; een treurige vertoning wordt een verblijfplaats voor een koning en omgekeerd; de vervaarlijk bevende lepralijder neemt trekken aan van zijn buurman, de wonderschone verleider. In feite beschrijft Twee huizen één huis, maar daarvan valt niet meer te zeggen hoe het eruitziet. Ook deze Komrij-uitgave is inmiddels uitverkocht. Zij is alleen nog te bemachtigen voor wie zich abonneert op de gehele Eenheden-reeks; daarvan zijn nog vijf sets leverbaar (Exponent, De Lijnbaan 54, 9781 LP Bedum; tel. 05900-1 32 62.
GM
Auteursrechtelijk beschermd