Vrij Nederland. Boekenbijlage 1987

[p. 1]

VN Vrij Nederland
Boekenbijlage
27 juni 1987 - nummer 26

Koningin van de pulp
‘Ze sprak uit het diepst van haar commerciële hart’

Lovely me The Life of Jacqueline Susann door Barbara Seaman Uitgever: William Morrow Importeur: Van Ditmar, 480 p., f 49,45

Diny Schouten

Zelf verwachtte ze dat ze na vijftig of honderd jaar, mét The Beatles en Andy Warhol, nog zou voortleven als ‘The Voice of the Sixties’, maar van Jacqueline Susann kun je dan ook niet zeggen dat ze last had van een te klein ego. Integendeel: ze was verrukt van zichzelf. Lovely Me is werkelijk een perfect gekozen titel voor haar biografie, waaraan Barbara Seaman zichtbaar zo'n zes jaar research besteedde. In haar voorwoord verontschuldigt Seaman zich met enige verlegenheid voor de keuze van haar onderwerp. Het is duidelijk dat Seaman enige moeite moet doen om een vergevingsgezinde houding te vinden tegenover Susanns megalomanie, en het is ook duidelijk dat ze Susanns ‘smashing blockbusters’ - die sinds lang uit de kiosken verdwenen zijn - Valley of the Dolls (1966), The Love Machine (1969), en Once Is Not Enough (1973) niet voor meer aanziet dan het is: verrrukkelijke literary trash.

Seaman vraagt zich zelfs af of ‘The Queen of Schlock’ (pulp), wier drie Guinnes-record brekende romans wekenlang nummer één op de New York Times best-sellerlijst stonden, eigenlijk wel enig idee had van wat fictie was. Susann (met door haar zelf toegevoegde tweede ‘n’ voor de correcte klemtoon op de tweede lettergreep) geloofde dat het woord voor woord wáár was wat ze schreef, al waren haar aan drank, dieetpillen en amfetaminen verslaafde heldinnen dan composieten, samengesteld uit tragische sterren als Judy Garland, Janis Joplin en Marilyn Monroe. Haar stijl was klunzig, vindt Seaman, maar wat zou er tegen zijn om Susann met Theodore Dreiser te vergelijken? Ook haar werk is meer antropologie dan kunst, en ‘net als Dreiser verbeeldde ze zich dat ze de corruptie van haar tijd aan de kaak stelde’.

Maar natuurlijk is dat niet het punt. Susann schreef overduidelijk het betere Libellewerk: liefde in de wereld van klatergoud. Haar personages zijn beeldschone, veelal frigide classy dames die als model of actrice de top van Broadway of Hollywood bereiken. Daar worden ze slachtoffer van hun succes, of van even begeerlijke als gevoelloze macho-types. Voor extra zieligheid krijgen ze leukemie of borstkanker, en zo niet, dan sterven ze wel door een overdosis slaappillen of door de hand aan eigen polsen te slaan. Neem de tranenrijke inleiding van Valley of the Dolls: hoe koud het aan de top is als je die eenmaal hebt bereikt, ‘you'll be too weary to enjoy your victory’.

De promotietour voor ‘The Love Machine’, die uitgevoerd werd met een gelijknamig vliegtuig

Een deel van Sussanns verbijsterende succes moet misschien toegeschreven worden aan wat sappiger seks dan het publiek bij verschijnen gewoon was, maar ik betwijfel toch of Valley of the Dolls shockerender was dan Mary McCarthy's The Group uit 1963. Bij Susann gaan de mededelingen ovef het bed toch niet veel verder dan dat het heerlijk was, hij kreunend van bevrediging en zij verzaligd door de ultieme vervulling hem dat geluk geschonken te hebben. Tony Polar vraagt (in Valley of the Dolls) aan Jennifer om zich om te draaien, een suggestie van anale seks die volgens Susann de meest vergaande scène uit het boek was. Expert was ze niet echt: in Once Is Not Enough schreef ze dat January van Linda het advies krijgt om ‘the hand's job’ te doen en het zaad van haar minnaar te verzamelen, ter invriezing voor gebruik als gezichtsmasker. Zelf heeft Linda al een melkkarton vol in de koelkast staan, binnen enkele dagen verzameld. De editor had enige tact nodig om Susann ertoe te bewegen daar een half waterglas van te maken, ze geloofde hem maar half dat het niet realistisch was wat ze geschreven had.

Tomeloze ambitie

Wat me verbaast - en ergert - is dat Valley of the Dolls of The Love Machine zich op geen enkele zichtbare wijze onderscheiden van andere escape-lectuur, en dat ze toch onmiskenbaar de spell bezitten die je dwingt tot doorlezen tot hun niet eens zo erg bevredigende einde. Susann had er verbijsterend meer succes mee dan ieder ander: Valley of the Dolls was met meer dan twintig miljoen exemplaren de best verkochte roman aller tijden. Wat daarvan het geheim was, de ‘editing’ en de ‘promoting’, vormt het hart van Seamans boek. Ze beveelt het bij wijze van managementadvies aan bij ‘schrijvers, waar ook ter wereld’.

Jackie zelf was nooit te beroerd om collegaschrijvers van advies te dienen. ‘Schrijf eerst je boek en zoek daarna pas een echtgenoot, organiseer het,’ adviseerde ze ongevraagd aan een haar interviewende verslaggeefster van Look. Die had wel geen boek in het hoofd om te schrijven, maar was toch diep onder de indruk van de welgemeende raad: ‘Ze sprak uit het diepst van haar commerciële hart.’

Seaman neemt haar pet af voor nog meer eigenschappen en zegt zelfs van haar te houden, al heeft die liefde meer met bewondering te maken. ‘Ze was mentaal en fysiek onverslaanbaar.’ ‘In drie jaar tijd werd ze de rijkste self-made woman Van Amerika.’ ‘Ze was loyaal tegenover vrienden, malicieus tegenover vijanden, schaamteloos, brutaal en dapper.’

Jackies tomeloze ambitie had haar nog helemaal nergens gebracht toen ze in 1962 hoorde dat ze kanker had. Ze was op dat moment vierenveertig, en ze kon op niets anders terugkijken dan op een mislukte carrière in de showbusiness, als actrice en als komedieschrijfster. De vooruitzichten waren veelbelovend geweest toen ze als zeventienjarige in haar geboortestad Philadelphia een schoonheidswedstrijd won, waarbij ze de trofee uit handen van de jury had gerukt - om te voorkomen dat een van de andere drie finalistes de uitverkorene zou zijn. Het hoogtepunt aan publiciteit bereikte ze zo ongeveer met haar rol als naamloze ‘cow-belle’ in een musical over cowboys The Girl of Wyoming. Ze wás een televisiepersoonlijkheid, maar op een lichtelijk vernederende manier, als het meisje dat Schiffli-broderie aanprees. Tegelijk met de afspraak voor een mastectomie maakte ze een afspraak met zichzelf: ‘Ik denk dat ik schrijven kan. Laat me leven om het te bewijzen. Laat één droom uitkomen.’

Ze kreeg twaalf jaar om zich een fortuin te maken. Uiteraard gaat Lovely Me vooral over die laatste twaalf jaar, met veel nadruk op het verloop van de ook na de borstamputatie onstuitbare ziekte, die de prestatie nog veel indrukwekkender maakt.

Susanns weduwnaar Irving Mansfield zei oorspronkelijk zijn medewerking toe aan deze biografie. Hij trok die weer in toen hij besloot om zelf zijn verhaal te vertellen. Life with Jackie, The Surprising Story of Jacqueline Susann, verscheen in 1983 bij Bantam. Mansfield onthulde de twee tot dan goedbewaarde geheimen rond zijn echtgenote: Jackie had praktisch niemand deelgenoot gemaakt van haar ziekte, en beiden hadden altijd voor de buitenwacht verborgen gehouden dat hun zoon Guy, geboren in 1946, autistisch was en in inrichtingen verbleef.

Er zijn veel meer ‘geheimen’ die Mansfield níet vertelt. Zeker niet dat Jackie Irving sloeg, en dat hij dan huilde. Ook niet dat Jackie ruzie maakte met Henry Kissinger, toen die haar niet ter wille wilde zijn met het officieel laten ver-

Vervolg op pagina 4