Vrij Nederland. Boekenbijlage 1987

[p. 11]

Kidnappers met een gouden hart
De minutieuze voorbereidingen van de Heineken-ontvoering

De ontvoering van Alfred Heineken Het allesonthullende verhaal van hoofddader Cor van Hout door Peter R. de Vries Uitgever: In den Toren, 345 p., f24,90

Tomas Ross

Enkele weken geleden schreef ik hier naar aanleiding van het teleurstellende boek The Kidnap Business dat een ontvoering een van die misdaden is waarop je je hersens, als kidnapper, als gekidnapte, als politieman, als misdaadauteur, stuk kunt denken. Moord is óók aardig (‘Waar laat ik het lijk?’), maar een succesvolle kidnap vereist denkwerk-à-la-Kasparov. Oftewel vele, vele zetten vooruitdenken met als het gedroomde schaakmat de oplossing hóé de miljoenen aan losgeld te beuren en ze de rest van het leven ongestoord in exotische oorden te besteden. Ik kan daar uren over denken en des te teleurstellender was dat boek The Kidnap Business want het stond er niet in. Er stond eigenlijk niks in dat ook maar enig inzicht zou kunnen geven in deze criminele handel waar ook Nederland in toenemende mate mee heeft te maken: de plannen van Zuidmolukkers om Juliana uit Soestdijk te halen, Caransa, Van der Valk, Heineken, onlangs nog het dochtertje van een zakenman.

De affaire die de meeste - ook internationale - aandacht trok was de ontvoering van Alfred Heineken en zijn chauffeur Ab Doderer, najaar 1983. Achteraf gezien lag het voor de hand dat de eerste een keer de klos zou zijn. Nietwaar? Stel thuis maar eens een lijstje op van steenrijke Hollanders om aan de ketting te leggen. Véél zullen het er niet zijn, maar Heineken, de biermagnaat met een persoonlijk vermogen van zo'n 2000 miljoen gulden, hoort er, net als zijn bier, bij.

Aardig, zulke lijstjes maken. Dat dachten, ergens in 1981, ook vier Amsterdammers met bijnamen uit de eerste de beste oubollige misdaadroman: Flipper, Neus, Stekel en Poes, respectievelijk de toen 25-jarige Cornelis van Hout, de 24-jarige Willem Holleeder, de 28-jarige Frans Meijer en de 29-jarige Jan Boellaard. Hun eerste lijstje, zeg maar hun conceptlijstje, vermeldde achtereenvolgens: een lid van het Koninklijk Huis; Joop den Uyl; Wisse Dekker; Alfred Heineken; Anton Dreesmann; Piet van Doorne; de voorzitter van de raad van bestuur van een bank. Een mooi lijstje. Je zou er nu, in 1987, misschien nog ir. Frits Fentener van Vlissingen of Ruud Gullit aan toe willen voegen, maar voor 1981 is het aardig compleet.

Het staat in het onlangs verschenen De ontvoering van Alfred Heineken, het alles-onthullende verhaal van hoofddader Cor van Hout, door Peter R. de Vries. Een mond vol, een boek vol. Vol spanning, details en antwoorden op al die vragen die steevast bij mij rijzen wanneer ik over een kidnap lees. Een fascinerend boek waarop - ik kan het niet helpen - het cliché ‘de werkelijkheid is vaak spannender dan de fantasie’ volledig van toepassing is! Het is zo exact, zo authentiek, zo, vooruit maar: onthullend, dat ik er de statuten van het Genootschap van Nederlandstalige Misdaadauteurs voor over heb om het boek te bekronen met De Gouden Strop!

Het is ook een merkwáárdig boek, want hoe boeiend de 345 pagina's ook zijn, het is belabberd geschreven. Dat kán dus: spanning via Tante Betje. Cor van Hout, brein achter Heinekens kidnap, vier jaar na dato veroordeeld tot elf jaar gevangenisstraf, heeft door het verhaal aan zijn ‘vriend’, de Telegraaf-journalist Peter de Vries te vertellen ‘een streep onder zijn verleden willen zetten’. Bekentenisliteratuur in de zuiverste betekenis van het woord dus. De Vries, die talent voor dramatische opbouw niet kan worden ontzegd, maar wiens stijl en taalgevoel van een erbarmelijk niveau zijn, had de opdracht verworven door zich vanaf het begin vast te bijten in de zaak Heineken. Voorstelbaar voor wie weet dat hij zelf enkele jaren tevoren was ontvoerd om zijn werkgever De Telegraaf geld uit de zak te kloppen. Al direct nadat Heineken en Doderer vrij waren, verscheen van zijn hand het flodderwerkje De Zaak-Heineken (Batteljee & Terpstra, 1983), een typisch geval van knip- en plakwerk waaruit de lezer niets nieuws kon leren. Dat is even wat anders met het nu dus door hem genoteerde relaas van hoofddader Cor - Flipper - van Hout.

Flipper (Cornelis van Hout)

Ventura

Wat ik al zei, een kidnap is als een schaakspel. Maar dat het er zo doordacht, zo analytisch, zo, ja haast wetenschappelijk en consciëntieus aan toe kon gaan, dat had ik niet vermoed! Zeker niet van mannen die in het boek naar voren komen als ‘vier Mokumse gabbers’. Ik bedoel, dan denk je toch allereerst aan gouden kettingen, pitt-bullterriërs, horeca, Mercedessen, Rolex-horloges, wijde pijpen en dames-met-suikerspin. Het type BV-rommelaar dat veertig pilsjes drinkt en met een biljet van duizend afrekent. Dat klopt ook, want stuk voor stuk beantwoorden de Neus, de Poes, Flipper en Stekel aan dat stereotiepe beeld. Het is het bekende verhaal dat je ter uitgeverij zou afkeuren: stiefvader, armoedige jeugd, winkeldiefstallen, doubleren op de mavo, veel te veel broertjes en zusjes, alcohol, straatvechten, joyriding, maar akelig goed voor Moeder. Ruwe bolster, blanke pit. Straks gaan ze me nog vertellen dat er toffe conducteurs in Amsterdam op de tram rijden of dat de hoeren op de Wallen een gouden hartje hebben! Maar in het geval van de vier Heineken-ontvoerders klopt het, alsof Jan de Hartog de curricula vitae zelf bedacht! Vier gabbers die een plan bedachten waarvoor ik, de moraal even terzijde, diep buig met de ‘chapeau’ in de hand! Zelden zag ik zó volledig, zó gedetailleerd, zó zorgvuldig naar een plot toegewerkt als in de voorbereidingen om de Nationale Bierbrouwer te kidnappen!

Neem dat lijstje met kandidaten. Het koningshuis viel af, zo redeneerde het kwartet, omdat de volkswoede niet zou zijn te overzien. Dreesmann had net een beroerte gehad en een invalide geeft maar last. Joop den Uyl was makkelijk te grijpen, maar of de PvdA de verlangde miljoenen had? Waarschijnlijk zouden ze op de Nicolaas Witsenkade zeggen: ‘Hou 'm maar!’ Wisse Dekker en Piet van Doorne (DAF) brachten het nadeel van Eindhoven mee, een werkterrein dat minder gunstig was voor ras-Amsterdammers. Albert Heijn? ‘Dan moeten we onderhandelen met kruideniers! En Heijn let altijd op de kleintjes!’ Bleef over: Freddie Heineken, woonachtig in het nabijgelegen Noordwijk, een man tegen wie een van de samenzweerders bovendien een persoonlijke wrok koesterde omdat diens vader na veertig jaar trouwe dienst door de brouwerij op straat was gezet. Heineken dus. ‘Dit is het bier... en hij is onze man!’

Neus (Willem Holleeder)

Stekel (Frans Meijer)

De Poes (Jan Boellaard)

Vanaf 1981 planden ze, twee jaar lang, aanvankelijk wekelijks, later dagelijks. Het is adembenemend waaraan gedacht werd; het is onmogelijk om tijdens het lezen te ontdekken waar ze eventueel een fout maakten. In het bezit van een zogenaamde ontvoeringskas van een ton, werd een intensieve studie gemaakt van Heinekens omgeving. Al snel gebeurde dat ook bij chauffeur Doderer. Beter twee man dan eentje ontvoeren, want dan kan je er, als de onderhandelingen stroef gaan, één (Doderer) bij wijze van dreigement koud maken. Het is fascinerend om te lezen hoe de kidnappers aanvankelijk planden om Heineken in de buurt van zijn villa De Ark te grijpen en dat plan moesten laten varen; hoe ze hebben nagedacht waar de ontvoerden te verbergen (een lege olietank in de grond begraven, zodat de gevangenen geen geluiden van buiten konden opvangen), over de dwaalsporen naar de politie (alle spullen, variërend van portofoons tot aan het schrijfmachinepapier voor de dreigbrieven werden in West-Duitsland gekocht) en - hoogtepunt - hoe ze de som aan losgeld bepaalden: vijfendertig miljoen gulden in vier verschillende valuta's, omdat ze tevoren hadden berekend hoe zwáár die stapels bankbiljetten zouden wegen. Natuurlijk de geluiddichte bouw van de twee cellen in de loods waar de heren gevangen werden gehouden, maar vooral: hoe die vijfendertig miljoen risicoloos te incasseren? De plannen die daartoe werden bedacht, lenen zich stuk voor stuk voor een Franse politiefilm met Delon en Ventura: meterslange pijpleidingen met een afzuigsysteem, waarbinnen zogenaamde frequenz-protectoren de aanwezigheid van politiezendertjes tussen de bankbiljetten ogenblikkelijk zouden aangeven; het geld in van boten te storten vaten die dan door een duikerteam van de bodem zouden worden meegenomen naar een verder gelegen woonboot, dumping vanaf viaducten; kortom, luisterrijke gedachten van vier Pietjes Bell die Jules Verne spelen.

Slachtoffer

In dat beeld passen ook de wat kinderlijk aandoende codes die gebruikt werden voor het contact met de familie Heineken, nadat de biermagnaat en zijn chauffeur op listige wijze (het paaltje uit het fietspad bij deTorontobrug over de Amstel!) waren ontvoerd. Half Nederland spelde in die dagen de Speurders in De Telegraaf om te zien ‘Of de Wei Groen was voor de Haas’. Of ‘De Uil’ opnieuw contact had opgenomen met ‘De Muis’. Uniek is ook wanneer duidelijk wordt dat de hiërarchie tussen Heineken en de chauffeur Doderer zelfs in gevangenschap blijft gehandhaafd (‘Hoe gaat het met u, baas?’), hoe Freddie in woede ontsteekt wanneer blijkt dat er de eerste keer niet voor hem is betaald (‘Ik ben de baas! Ze gaan er uit. Allemaal. Ik ontsla ze!’) en hoe hij, alvorens op de polaroidfoto te moeten erop staat eerst zijn haar te kammen.

Minder spannend maar zeker zo informatief is het meer onbekende tweede deel in de zaak-Heineken. Hoe alles, ondanks die minutieuze voorzorgen, toch mislukte; hoe Van Hout en Holleeder naar Parijs ontkwamen en daar alsnog werden gepakt; de beschrijvingen van de Franse gevangenissen die sterk aan Papillon van Henri Charrière doen denken, het optreden van (ja, ja, Telegraaf!) de raadsman mr. Max Moszkowicz, de malicieuze toeren van de Nederlandse overheid om de uitlevering te bewerkstelligen, de even malicieuze toeren van Frankrijk die het gevluchte duo deden belanden in de Caraïben, eerst op Saint-Barthélémy, vervolgens op Sint Maarten en Guadeloupe, plaatsen waarvan de bevolking steeds weer lynchplannen jegens de ontvoerders van ook hún Brouwer koesterde.

Het is jammer dat het verhaal niet door een echte auteur is geschreven. De verteltrant lijkt nu soms rechtstreeks ontleend aan Jan Cremer (flinkdoenerij) of aan Dik Trom (bijzondere jongens zijn het). Het sentiment, ook het valse, wordt niet geschuwd, en je krijgt al lezend steeds meer het gevoel dat journalist De Vries zelf het laatste slachtoffer is van de verteller ‘Flipper’: de gedepriveerde jeugd, het hartje van goud, de Liefde voor Pap en Mam, het wordt allemaal als zoete koek én als verzachtende omstandigheid opgevoerd. Eigenlijk zijn het jongens-uit-één-stuk, die vier gabbers uit Mokum. Maar tja, je moet wat inleveren als je het exclusieve verhaal wil hebben. Ik ben het wel met De Vries eens dat de vonnissen, 12, 12, 11 en 11 jaar, onevenredig zwaar zijn in een zaak waarbij geen druppel bloed heeft gevloeid. Klassejustitie? Het zou van Heineken in elk geval een joyeuzer gebaar zijn geweest wanneer hij zich voor lichtere straffen had beijverd in plaats van het Amsterdams politiekorps te fêteren. Dat had per slot gewoon zijn werk gedaan en een stuk minder briljant dan de vier Mokumse gabbers die er zelfs aan dachten de stoplichten op de vluchtroute uit te schakelen! Heineken en Doderer zijn niet - ik herhaal: níét - vrijgekomen door geniaal recherchewerk, maar dankzij een anonieme tip. Van wie? Het boek geeft er geen antwoord op, evenmin als op de vraag: waarom heeft hoofddader Van Hout zijn verhaal niet gewoon aan de politie verteld in plaats van aan een Telegraaf-verslaggever? Moeten de royalty's het leed van het verloren losgeld verzachten? Nogmaals: van mij hadden ze de strop moeten krijgen. De Gouden Strop.

■