Vrij Nederland. Boekenbijlage 1987

[p. 4]

David Leavitt
Vervolg van pagina 1

van twee jaar - Family Dancing reflecteert precies wat mij toen bezighield.’

In het verhaal ‘Lost Cottage’ komt een familie, die door een scheiding uiteengevallen is, nog één keer samen in een zomerhuis in een poging de brokken te lijmen. Kun je dat verhaal beschouwen als pleidooi voor een terugkeer naar de ideale, nucleaire gezinsstructuur?

‘Dat is een verkeerde conclusie. Het verwondert mij trouwens dat je dat zegt, want doorgaans krijg ik het verwijt dat er in mijn boek geen antwoorden worden gegeven, dat het er allemaal zo vreselijk hopeloos uitziet. Maar ik schets in mijn verhalen alleen maar de realiteit die nu eenmaal niet rooskleurig is. Het is geen pleidooi tégen iets, noch vóór iets, het is een beschrijving ván iets. Ik geef geen oordelen, dat doen de hoofdpersonen. Maar als je mijn opinie wil weten: ik vind dat je moet proberen te leven met de groep waarin je toevallig verzeild geraakt bent, het maakt niets uit of dat een gezin of een andere structuur is. Want welk alternatief is er? Weglopen en isolement is geen oplossing, het maakt je alleen maar heel erg eenzaam. Daarom heb ik ook mijn vraagtekens bij een verregaande promiscuïteit. Het is spannend, intensief, maar het biedt geen houvast. Ik weet het uit mijn eigen ervaring. Met Gary ben ik nu anderhalf jaar samen en ik voel mij daar beter bij dan ik mij ooit gevoeld heb. Ook bij mijn eigen zuster heb ik het meegemaakt. Ze heeft nogal wat relaties versleten, maar nu is ze getrouwd en dat heeft haar tot rust doen komen. Zij is nu mid-dertig, ik ben tien jaar jonger en we staan nu op hetzelfde standpunt. Dat heeft iets ironisch. De generatie van mijn oudere broers en zussen heeft tien jaar reizen, avonturen en omzwervingen nodig gehad om tot de conclusie te komen dat ze zich wil settlen, met een eigen huis en een vaste relatie. Mijn generatie heeft dat tien jaar eerder ontdekt. Wij zijn dus vroegrijp, tenzij je wil beweren

“Aan John Updike vraag je toch ook niet waarom hij zoveel heteroseksuelen beschrijft”

dat we te vroeg de middelbare leeftijd bereikt hebben. Maar ik voel mij goed zo, ik ben blij dat ik nu al in mijn leven stabiliteit heb gecreëerd.’

Materialisme

Kun je wel van stabiliteit spreken wanneer de toekomst zo onzeker is?

‘Het zou een probleem zijn als je begaan bent met de toekomst, maar voor mij is het alleen maar een blinde plek. Ik denk dat het typerend is voor mijn generatie die onder de dreiging van een nucleaire catastrofe is opgegroeid. Je wordt zo doordrongen van het idee dat het op heel korte termijn afgelopen kan zijn dat de toekomst iets wordt wat twee maanden verder ligt, hooguit een halfjaar.’

Yuppies houden zich liever bezig met credit cards, dure auto's, mooie kleren. Uit je essay herinner ik mij de schokkende zin dat het allerbelangrijkste in het leven geld is.

‘Maar dat is niet mijn credo, dat was een kritische kanttekening bij de opvatting van veel jongeren van mijn generatie. Hun leven draait rond het materialisme, het verwerven van roem en rijkdom. Als geld mijn doel was geweest zou ik zeker geen schrijver zijn geworden, want maar weinigen lukt het om er rijk mee te worden. Toen ik ermee begon, had ik mij ook nooit kunnen inbeelden dat ik zo succesvol zou worden, maar ik heb veel geluk gehad. Daardoor heb ik nu een eigen huis kunnen kopen, maar daarbij gaat het mij om de geborgenheid die me dat biedt en niet om het bezit ervan. Dat is een fundamenteel verschil met de zogenaamde yuppies. De jongeren die nu twintig jaar zijn, hebben meer politieke wijsheid en integriteit dan ik toen ik zo oud was. Tegen de apartheidspolitiek in Zuid-Afrika worden weer hongerstakingen en manifestaties gehouden, en dat is verheugend. Dat bij diezelfde generatie neofascistische tendensen de kop opsteken, bedroeft mij dan weer want ik zou mezelf graag ter linkerzijde willen situeren. Maar in elke geval ben ik politiek geïnteresseerd, terwijl mijn generatie apolitiek is. Ook in dat opzicht ben ik dus een onorthodoxe yuppie, want dat is het imago dat ik na My Generation gekregen heb. Men heeft mij ook bestempeld als de stem van mijn generatie. Dat is tegen mijn wil gebeurd, en ik vind het ook niet aangenaam. Ik wil immers geen boegbeeld zijn, alleen maar een schrijver.’

Heb je een bepaalde routine?

‘Nee. Ik kan altijd schrijven, zowel overdag als 's nachts. Ik kan ook overal schrijven. Sommige auteurs hebben hun vaste plek, waar er absolute stilte moet zijn en zelfs dan zitten ze met oorwatjes voor hun schrijfmachine, maar ik kan zelfs in de metro schrijven. In tegenstelling tot veel schrijvers drink ik niet, niet eens koffie, ik rook niet, gebruik geen drugs, maar schrijf dat maar niet op want dan word ik straks bestempeld als mormoon.’

‘Ik heb mijn vraagtekens bij een verregaande promiscuïteit. Het is spannend, intensief, maar het biedt geen houvast.’

Je bent begonnen met korte verhalen, maar je tweede boek The lost language of Cranes is een roman. Heb je een voorkeur?

‘Nee, omdat ik het als twee verschillende uitingen van kunst zie. Ik voel mij nu als een schilder en een musicus tegelijk.’

Welke auteur bewonder je?

‘Flannery O'Connor’

Ben je in je korte verhalen beïnvloed door Raymond Carver?

‘Ik geloof niet dat er vandaag in Amerika één schrijver is die niet van hem geleerd heeft. Dat geldt ook voor mij, maar zijn wereld is de mijne niet. In mijn verhalen zitten ook langere passages, interpretaties soms, terwijl Carver dat altijd uit de weg gaat, Carver is een minimalist, hij beschrijft het pure moment, en daar is hij een meester in.’

De thematiek van Family Dancing - gebroken relaties, ontwrichte gezinnen - leent zich tot een ruw taalgebruik, maar jij maakt er geen gebruik van.

‘Ik heb het bewust cool gehouden, omdat daardoor de situaties beter tot hun recht komen. Een ruwer en forser taalgebruik zou het geheel overtrokken en onnatuurlijk hebben gemaakt.’

Eén verhaal is geschreven vanuit de optiek van een vrouw op middelbare leeftijd, een ander vanuit het standpunt van een klein kind, weer een ander vanuit het hoofd van een schrijver. Hoe doe je dat: schrijven vanuit zoveel verschillende mensen en psychologieén?

‘In een anthologie heb ik ooit gelezen “all our secrets are the same” en ik geloof dat dit de enige verklaring kan zijn. Fundamenteel is elke menselijke ervaring dezelfde, alleen de details worden anders ingevuld. Aanvankelijk denk je dat de ervaring van degene die je wil beschrijven, heel anders is, maar uiteindelijk blijken er veel parallellen te zijn. Daarom kon Flaubert over Madame Bovary ook zeggen: “zij is mij”.’

Je hoeft dus geen mensen te observeren om...

‘Toch wel: observatie van anderen is nodig om de details in te vullen.’

Liberaal en tolerant

In Family Dancing komen veel homoseksuelen voor: Neil in ‘Territory’, Mark in ‘Lost Cottage’. Waarom?

‘Er is geen waarom.’

Ik dacht dat het ermee te maken heeft dat je zelf homo bent?

‘Natuurlijk speelt dat een belangrijke rol, maar ik vind het absurd om het op te werpen. Aan John Updike vraag je toch ook niet waarom hij zoveel heteroseksuelen beschrijft.’

Akkoord, maar ik vroeg mij af of je zoveel over homoseksuelen schrijft omdat er zoveel hypocrisie mee gemoeid is. In Family Dancing beschrijf je zelf hoe de moeder van Neil, toch een erg liberale vrouw die zich inzet voor een belangengroepering van ouders van homo's, de lijfelijke confrontatie met de homoseksualiteit van haar zoon niet aan kan. Het zou toch kunnen dat je voor je schrijfmachine zit en denkt: daartegen ga ik een verhaal schrijven.

‘Nee, zo denk ik niet en ik heb ook geen filosofische intenties. Het kan zijn dat ze in het verhaal komen naarmate de plot vordert, maar het is geen bewust proces. Flannery O'Connor heeft ooit gezegd dat zij zich voelde zoals de oude vrouw die opmerkte: “Hoe kan ik weten wat ik bedoel zolang ik niet zie wat ik zeg?” Zo is het ook met mij: ik weet nooit wat ik meen vooraleer ik zie wat ik zeg. Maar in dat verhaal gaat het inderdaad over de angst die zowel de zoon als de ouders doormaken wanneer de zoon vaststelt en meedeelt dat hij homo is. Mijn ouders waren uitzonderlijk liberaal en tolerant, maar ik ken vrienden die door hun ouders het huis uitgezet werden. Ook nu nog komt dat voor, gelukkig op kleinere schaal. De grote vooruitgang is dat er minder schaamte is zodat de homoseksualiteit zich niet langer in het verborgene hoeft af te spelen. Dat is een van de thema's van The Lost Language of Cranes. Het gaat over een ouder echtpaar in New York dat meemaakt hoe hun zoon, die homo is, zijn eerste grote liefdesrelatie beleeft. Dat veroorzaakt een grote crisis, niet in het minst bij de vader die zijn homoseksualiteit altijd verborgen heeft gehouden. Maar het is maar een van de lijnen. Het is toch ook een boek over New York, dat heb ik moeten schrijven om er afscheid van te kunnen nemen.’

Na Family Dancing werd je door de kritiek gelauwerd als een veelbelovend auteur die wel eens de belangrijkste figuur van zijn schrijversgeneratie zou kunnen worden. Ga je niet gebukt onder zo'n grote verantwoordelijkheid?

‘Het is verwarrend en moeilijk, ja. Het is hard om op mijn leeftijd een publieke figuur te zijn, opgeslorpt te worden door de media, geconfronteerd te worden met succes, het is een last. En voor een schrijver is het ontzettend moeilijk om met een tweede boek te komen als het eerste zo'n groot succes is. Twee jaar heb ik aan The Lost Language of Cranes gewerkt, en ik ben er blij mee, maar ik weet zeker dat de critici, die mij voor Family Dancing met superlatieven overladen hebben, nu hopen dat ik ga falen. Gelukkig heb ik geen faalangst.’

■