Vrij Nederland. Boekenbijlage 1987

Polemiseren

Het manifest, de brochure, de diatribe, de flyting, het smaadschrift, de algarade, de vituperatio, het factum, het brûlot, het twistgesprek, de scheldpartij, het pamflet, de column, de lampoon, de harangue, het debat, de libelle, de philippica, het vlugschrift, het hekeldicht, het partimen en het tensor. Hier staan ze allemaal bij elkaar: de verschillende vormen die de literaire polemiek aan kan nemen. Ze zijn natuurlijk in elk lexicon van literaire termen alfabetisch op hun plaats te vinden, maar zo bij elkaar vormt het een respectabele hoeveelheid voor een genre waarvoor gebrek aan respect een voorwaarde is. In de loop van de twintig jaar dat het Belgische literair- en kunstkritisch tijdschrift Kreatief nu bestaat is er wel veel kritisch in geschreven maar tot grote polemieken is het nauwelijks gekomen. Kennelijk om de smaak van het polemiseren terug te krijgen is het nummer waarmee het twintigjarig bestaan wordt gevierd geheel gewijd aan Het literaire krijgsgewoel. Interessant zijn vooral de bijdragen die een korte geschiedenis van de polemiek in Nederland en België schetsen, zodat men leert dat Jacob van Maerlant (dertiende eeuw) de eerste polemist was in zijn dialoog tegen de adel: Wapene Martijn. De gastredacteur van dit nummer, Jan Flamend, legde zich erop toe om een aantal voorwaarden en wetmatigheden van het polemiseren bij elkaar te brengen. Degenen die wel eens in enkele punten zulke voorwaarden hebben opgeschreven, Hugo Brandt Corstius en Willem Frederik Hermans, worden gretig als advocaten opgevoerd. Dat gebeurt ook in het stuk van Koen Vermeiren (de schrijver van een boek over Hermans en Wittgenstein). Hij doet jammer genoeg niet veel meer dan het samenvatten van de verschillende slagvelden die Hermans heeft gecreëerd en heeft over geen enkele afzonderlijke polemiek een eigen mening. In De harde waarheid - Komrij's crematorium is Mark Vandenbogaerde argelozer, hij schrijft verstrekkende zinnen als ‘Voltaire was, evenmin als Komrij, een origineel denker’ en toont zich soms kribbig, al is het niet altijd uit te maken of hij een mening dan wel een beschrijving geeft: ‘Zijn overdadig bijgezette en zeer ornamentele stijl is helemaal geen romantiek of neoclassicisme, maar veeleer rococo/préciosité. Aan de andere kant staat deze ornamentaliteit de helderheid van zijn betogen zeer zeker niet in de weg.’ Dit speciale nummer is bovenal informatief en een aanvulling op het Maatstaf-nummer dat enkele jaren geleden over polemiek werd gemaakt. Kreatief zou ook in Nederland te koop moeten zijn. (Adres: Groeningestraat 23, B-8610 Wevelgem, België, tel. [phone].)