Vrij Nederland. Boekenbijlage 1987

Brieven

Bram Stemerdink, Dagboeken

Op gevaar af opnieuw de indruk te wekken een ‘om erkenning verlegen politiek vakman te zijn die qua tactiek, inzicht en moed anderen de les leest’ toch een enkele kanttekening bij de boekbespreking van Colijn en Rusman (Vrij Nederland, Boekenbijlage 15 november 1986). Beide critici hebben het gelijk van de vismarkt als ze opmerken dat de volledige geschiedenis van de aanschaf van de F-16 niet wordt vermeld. Dat was ook niet de bedoeling, nergens in het boek pretendeer ik van welk onderwerp dan ook de volledige geschiedenis te geven. Colijn en Rusman constateren terecht dat ik in het hoofdstuk over ‘Het kabinet-Den Uyl en de nucleaire problematiek’ geen aandacht heb besteed aan de nucleaire taak van de Orion. Het ‘waarom’ ligt voor de hand. Het probleem kwam niet aan de orde omdat het niet tot bestelling van genoemd vliegtuig kwam. In hetzelfde hoofdstuk komt de aanschaf van de nucleaire Lance aan de orde. Waarom alleen tot en met 1977? Omdat het hoofdstuk gaat over de periode van het kabinet-Den Uyl. Zoals de heren weten hield dat kabinet eind 1977 op te bestaan.

En dan nog een enkele opmerking over de opmerkingen gemaakt door enkele gesprekspartners tijdens een bezoek aan Washington. Ik heb simpelweg genoteerd wat de heren te zeggen hadden zonder eigen commentaar te geven. Opmerkingen die tot een foute interpretatie zouden kunnen leiden moeten natuurlijk niet in de schoenen worden geschoven van degene die ze opschrijft maar van diegene die ze maakt. Colijn en Rusman hebben er de afgelopen jaren een goede gewoonte van gemaakt alvorens tot publikatie van bepaalde stukken over te gaan schrijver dezes (of andere fractiegenoten) te raadplegen teneinde fouten te voorkomen. Als dat nagelaten wordt is dat onmiddellijk merkbaar. Dan ontstaan opmerkingen, als boven aangegeven en zinnen als dat ik bij voorkeur mijn superieuren ‘of ze nu Haig, Shultz of Den Uyl heten’ de les zou lezen. Sinds wanneer zijn mensen als Haig en Shultz, in welke functie dan ook, de superieuren van een Nederlandse minister, staatssecretaris of parlementariër? Den Uyl lijkt me meer dan voldoende.

Den Bosch

A. Stemerdink

(lid Tweede Kamer, PvdA)

Naschrift Colijn/Rusman

Dit is een selectieve kritiek op een selectieve recensie van een selectief dagboek. Het gaat ons nu vooral om het laatste: doordat de schrijver zelf bepaalt wat wel en wat niet in zijn dagboek terecht kwam, is geen evenwichtige geschiedschrijving gegeven van belangrijke defensiebesluiten. De suggestie, dat zonder raadpleging van 2e Kamerleden geen foutloze defensiejournalistiek mogelijk is, is merkwaardig. Wij, maar ook een oud-minister van defensie, kunnen er wel eens naast zitten. De interpretatie van het ABM-verdrag bijvoorbeeld: die schrijven wij niet toe aan Stephen Meyer (zoals Stemerdink nu doet). Want in Dagboeken staat tot twee maal toe dat Stemerdink Meyer in het geheel geen blunderaar vindt. Integendeel, ‘Stephen Meyer maakt een goede indruk’ en zijn foutieve interpretatie van het ABM-verdrag noemt Stemerdink ‘nuttige opmerkingen’. Waarvan acte.

De Titanic

In de Boekenbijlage van 22 november komt in de door Hans Moll geschreven recensie ‘The Titanic’ een passage voor, die om een reaktie schreeuwt. Hij schrijft namelijk: ‘Niet alles in The Titanic kan mij bekoren. Opmerkingen als: “Some disasters are undeniably acts of God,” doen mij in het allergunstigste geval glimlachen. Hinderlijker dan zo'n gratuïte bewering (enz.)’

Hans Moll mag dan glimlachen en over ‘gratuïte bewering’ spreken omdat hij ‘acts of God’ als kletskoek beschouwt, ik vind het maar hinderlijk als iemand een in een andere taal dan het Nederlands geschreven boek bespreekt zonder die taal te beheersen. ‘Act of God’ is heel gewoon burgermans Engels voor wat bij ons ‘overmacht’ heet, zeker wanneer het om een natuurramp gaat. Blikseminslag, vulkaanuitbarstingen, overstromingen en al dat soort gebeurtenissen vallen in de Engelse taal onder het begrip ‘acts of God’, of het nu in een boek of een verzekeringspolis voorkomt. Maar ja, misschien glimlacht Hans Moll zelfs als-ie een zin leest als ‘De Kapitein van de Titanic werd woedend en schreeuwde Goddamn you!’ Want dat is toch ook maar een gratuïte kreet, nietwaar? (N.B.: voor alle zekerheid: De kapitein van de Titanic heeft die twee woorden natuurlijk niet gezegd.)

Apeldoorn

Jaap Reens

Campert en de baby's

Carel Peeters spreekt in de Boekenbijlage van 13 december 1986 over de donderdagse Volkskrantstukjes van Remco Campert en citeert: ‘Met baby's heb ik altijd een beetje medelijden. Ik ben zelf een baby geweest en sommige van mijn beste vrienden en vriendinnen zijn baby geweest. Ik weet dus wel zo ongeveer wat het is om baby te zijn.’ Een variant op deze geestigheid vindt U op de elpee Songs For Swinging' Sellers (1959). Peter Sellers spreekt als bovenmeester een vader toe en zegt hem onder andere: ‘We encourage childeren to be children. You may not realize it, sir, but some of our greatest men started life as children.’

Ik schrijf U dit omdat Peter Sellers mijn held is, en ik vind dat zijn films, allemaal, in de Nederlandse bioscopen te zien zouden moeten zijn. Op de Nederlandse teevee is ook goed.

Den Haag

K. Lourié