Vrij Nederland. Boekenbijlage 1986

[p. 11]

Meer dan alleen de buitenkant
Het definitieve verhaal van The Beatles

Shout! The Beatles in Their Generation door Philip Norman Uitgever: Elmtree Books, f31,05
The Beatles. De definitieve biografie door Philip Norman Vertaald door Mariëlla de Kuyper Uitgever: Loeb, 387 p., f34,50
The Beatles Live! The Ultimate Reference Book door Mark Lewisohn Uitgever: Pavilion, 481 p., f41,60

Ingrid Harms

Ha! The Beatles, de definitieve biografie! Daar was ik benieuwd naar. Wie John, George, Paul en Ringo waren, hoe het begonnen was, wie het met wie deed en waarom het tenslotte misging met alle vier wist ik wel, maar nu echt het finale verhaal? Bij de naam van de auteur, Philip Norman, klingelt er achter in mijn hoofd een bel. Het blijkt om de vertaling te gaan van Shout! The Beatles in their generation van Sunday Times-popmedewerker Norman, uitgekomen in 1981. En dat heb ik natuurlijk allang gelezen. Omdat u daar niet veel aan heeft, heb ik het voor de gelegenheid nog eens gelezen.

Heel lang geleden, in 1968, kreeg Philip Norman de opdracht om Apple het droomimperium van The Beatles van binnenuit te beschrijven. Hij sprak uitvoerig met iedereen die er werkte dan wel ertegenaan hing en maakte the fab four van nabij mee. De beoogde inside-story is nooit verschenen, maar Norman raakte zo geïntrigeerd door wat hij zag en meemaakte dat hij steeds serieuzer plannen maakte om het ware verhaal van het begin tot het onafwendbare einde in 1970 te schrijven. In de periode dat hij binnen Apple opereerde kostte het hem geen enkele moeite met de jongens zelf te spreken, maar vanaf het moment dat duidelijk werd dat de journalist meer wilde dan nóg eens een verhaal over de mooie buitenkant hield het op.

Toen ging Norman door. Twaalf jaar lang verzamelde hij materiaal voor Shout! en het is - tot nu toe - het helderste, onthullendste en best geschreven boek over The Beatles. Het begint bij de jeugd en eindigt waar het hoort te eindigen, het moment dat de groep ophield te bestaan.

Er staan aardige wetenswaardigheden in het boek, zoals over de eerste ontmoeting tussen Paul McCartney en John Lennon. Die vond plaats op een tuinfeest in de wijk Woolton te Liverpool op 6 juli 1957 waar John met zijn skiffle-groep The Quarry Men optrad. Paul stond in het publiek en raakte meteen in de ban van Lennon die zo zelfverzekerd en uitdagend optrad. Ze werden aan elkaar voorgesteld en de bewondering bleek wederzijds. Paul kende alle popteksten uit zijn hoofd en dat niet alleen, hij kon gitaren stemmen, speelde gitaar, piano en trompet dus het bandje wilde hem wel hebben. Een jaartje later haalde Paul George Harrison erbij, een maatje van school. Langzaam maar zeker veranderde het repertoire, ook de naam van de groep die halverwege 1960 als The Beatles voor een reeks optredens naar Hamburg vertrok. Pete Best speelde drums tot 1962 toen hij van de ene dag op de andere op nogal onaangename wijze werd ingeruild voor Ringo Starr. Er was ook een vijfde Beatle: Stu Sutcliff, niet zozeer een briljant gitaarspeler, maar Johns beste vriend van de kunstacademie. Vóór het echte succes overleed hij aan een hersenverlamming.

Mark Lewisohn
piet schreuders

In Liverpool werden The Beatles al snel populair, maar de landelijke doorbraak was er nog niet. Die kwam met de komst van Brian Epstein, eind 1961. Epstein was een stuk ouder, al zevenentwintig, en directeur van North End Music Stores (NEMS), een grote platenzaak in Liverpool. Niet echt een popliefhebber, wel een man met een speciale neus voor wat goed was. Hij bood zich aan als hun manager op het moment dat de groep ruzie had met de man die hun optredens regelde.

De zakenman stortte zich energiek op de platenmaatschappijen, maar niemand was geïnteresseerd. Uiteindelijk kwam hij terecht bij Parlophone, het rommellabeltje van EMI waar A & R-man George Martin hem ontving. Op 5 oktober 1962 verscheen de door Martin geproduceerde eerste single van The Beatles. Het was Love Me Do met op de achterkant P.S. I Love You, twee Lennon-McCartney-composities.

Inmiddels had Epstein het teddy-boy-image van de groep ingrijpend aangepakt. Niks geen kuiven meer, verzorgd haar en nette pakken. Het ging snel en hard. Platen, optredens, Amerika, films, Apple, Maharishi Mahesh Yogi, Linda, Yoko, Let it be, pats.

Philip Norman sprokkelde in de loop der jaren een gedegen kroniek bij elkaar die een goed beeld geeft van hoe de jongens waren en leefden. Drugs speelden een belangrijke rol. De beginjaren stonden in het teken van speed, later werd er flink geëxperimenteerd met hasj, LSD, cocaïne en heroïne, wat weer grote invloed had op de muziek. Brian Epstein was homoseksueel, maar niet openlijk. Vanaf het eerste moment voelde hij zich sterk aangetrokken tot Lennon, met wie hij ook wat probeerde. Ook Epstein gebruikte drugs.

Eind augustus 1967, toen de Beatles de zin van het leven zochten bij Maharishi Mahesh Yogi in Bangor, overleed hij aan een overdosis Bromital in zijn Londense flat. Zelfmoord? Dat werd niet duidelijk. Wel waren er spanningen tussen de groep en hun manager. De megastars wilden eigenlijk wel van hem af. Jaloers waren ze op de fabelachtige contracten die Allen Klein voor ‘The Rolling Stones met hun platenmaatschappij had afgesloten. Twee maanden later zou de overeenkomst tussen The Beatles en Epstein aflopen.

Bestolen en beplunderd

Het allerlaatste optreden van de vier was toen allang achter de rug, dat was op 29 augustus 1966 geweest. Een concert voor 25.000 toeschouwers in Candlestick Park, San Francisco. Een beetje druk maakten The Beatles zich met Apple, gevestigd aan Savile Row, Londen. Een enorm pand waarin alles moest kunnen. Kleding ontwerpen, boetieks, films en platen maken, boeken uitgeven. Apple was een idealistisch bedrijf. Het vele geld dat The Beatles verdienden wilden ze voor een deel gebruiken om jonge kunstenaars een kans te geven. Ze werden bestolen en geplunderd, niet in het minst door hun nieuwe supermanager Allen Klein die er met drie miljoen pond vandoor ging.

Shout! is goed geschreven, mooi uitgegeven, heeft een ontroerende epiloog en een uitgebreid namen- en zakenregister. Zo niet de Nederlandse uitgave, die niet alleen maar liefst vijf jaar later komt, maar bovendien slecht en onvolledig is vertaald. Epiloog en index zijn weggelaten en aan dommigheden geen gebrek. Een klein voorbeeld. In de vertaling van Mariëlla de Kuyper staat in een passage, gewijd aan de verschijning van Sergeant Pepper's Lonely Hearts Club Band: ‘Mark Lewisohn, een tachtigjarige man die woonachtig was in Pinner, Middlesex, draaide de plaat regelmatig af terwijl hij in de tuin zijn hoofd op de maat van de muziek meebewoog en probeerde de kortonnen snor onder zijn neus op zijn plaats te houden.’ Mariëlla heeft werkelijk geen idee waar het over gaat. Mark Lewisohn was in 1967 acht jaar oud en toen al Beatles-fan. Hij is nu zevenentwintig, heeft zijn idolen nooit in het echt zien optreden, maar draagt al jaren de eretitel Beatle Brain of Britain. Alles, maar dan ook alles weet hij van ze. Wedden dat zou voor hem een peulschilletje zijn.

Lewisohn deed veel van de research voor Philip Norman en dit voorjaar verscheen zijn eigen boek The Beatles Live! The ultimate reference book. Zeven jaar werkte hij er aan, vanaf het moment dat Norman hem vroeg een paar dingetjes uit te zoeken waar hij zelf niet uit kwam, zoals bij voorbeeld de eerste ontmoeting tussen Paul en John en het eerste liveoptreden van The Beatles voor de BBC-radio. Het werd al snel duidelijk dat informatie over live-optredens nauwelijks op papier stond en Lewisohn raakte bezeten van het idee dat nu eens precies uit te zoeken en bijeen te brengen. Zo maakte hij het verhaal van The Beatles als groep compleet. Waar traden ze op, wie zong wat, hoe zat het met het geld, het staat er allemaal in, in dit schitterende, overzichtelijke boek. Achterin als extra een grammofoonplaatje met het allereerste radiointerview, opgenomen op 27 oktober 1962 om kwart voor negen 's avonds door Monty Lister die werkte voor een ziekenomroep op de landtong Wirral, Cheshire, vlakbij huis.

John Lennon is dood. Paul McCartney en de eeuwige Linda maken de ene suffe plaat na de andere. George Harrison is nog steeds bezig met oosterse filosofieën Hoewel, sinds kort is hij zakelijk nauw betrokken bij de carrière van de ultieme hype Madonna. Ringo Starr drinkt whisky met almaar andere dames. Over de Beatles na The Beatles zijn veel boeken geschreven en er zullen er zeker nog komen, maar het belangrijkste werk is toch verricht door Philip Norman en Mark Lewisohn.

■