Vrij Nederland. Boekenbijlage 1986

[p. 2]

[Nummer 45 - 8 november 1986]

Ter zake

Rudie Kagie a.i.

Wat leuk voor de Vlaamse dichter Herman de Coninck dat hij werd onderscheiden met de Jan Campertprijs à f5000, -. En wat sneu dat hem vanwege deze Haagse poëzieprijs de driejaarlijkse Staatsprijs voor Vlaamse Poëzie à f10.000, - wordt onthouden. Dat laatste is de dichter door een welingelichte bron meegedeeld. Om te voorkomen dat De Coninck onder de ballast van literaire erkenning zou bezwijken ging de Vlaamse poëzieprijs naar zijn meer mystiek georiënteerde kunstbroeder Roger de Neef. Het jurylid Dirk Christiaens (dichter en televisie-medewerker) relativeert die uitspraak nu door er op te wijzen dat hij het niet ‘zo heeft gezegd, althans bedoeld’. Als iemand al eens door de BRT is geïnterviewd, is dat voor hem geen reden de betrokkene nóg eens te interviewen. Dus waarom zou een in Nederland bekroonde dichter in Vlaanderen niet nóg eens gelauwerd mogen worden? ‘Maar ja.’ zegt Christiaens, ‘Herman de Coninck heeft ook al veertigduizend franken ontvangen, de Prijs van de Vlaamse Poëziedagen. Hij mag niet mopperen. Ik begrijp best dat het voor een aantal mensen een ontgoocheling is geweest dat de staatsprijs niet naar hem, maar naar De Neef ging. Dat is nu eenmaal niet anders.’ Herman de Coninck kondigt aan in een essay zijn licht te laten schijnen over de wijze van jurering ten behoeve van Vlaamse literaire prijzen. Het is niet de eerste keer dat dit thema de gemoederen doet oplopen: ‘Louis-Paul Boon heeft die prijs ooit gekregen dank zij een pastoor in de jury, waar de priester-dichter Anton van Wilderode erg boos over was. Die twee pastoors hebben elkaar jarenlang niet aangekeken. De staatsprijs die Jef Geeraerts voor Gangreen kreeg, werd hem destijds voornamelijk door katholieken in de jury toegekend. Een week later werd het boek vanwege de verderfelijke inhoud uit de handel genomen.’ De toekenning van de Jan Campertprijs veroorzaakte een kleine stormloop op De hectaren van het geheugen, de laatst verschenen bundel van De Coninck. De bundel was tijdelijk niet leverbaar vanwege het conflict tussen de uitgeverijen Manteau (waar De Coninck tot dusver publiceerde) en H (waar hij nu onder contract staat). ‘Ik heb Manteau geschreven dat ze De hectaren van het geheugen niet mochten herdrukken, maar ik heb begrepen dat ze dat tóch gaan doen,’ zegt de dichter. ‘Misschien is die bundel er al. Ik zou Manteau een proces kunnen aandoen, omdat ze zonder mijn toestemming hebben gedrukt. Auteursrechtelijk gezien sta ik in mijn recht. Manteau betwist het contract dat ik met H heb gesloten, maar hun argumenten kloppen niet.’

Steeds curieuzer wordt de inmiddels tot een affaire uitgegroeide opwinding naar aanleiding van het boekje Dichter bij de mens. Daarin valt, zoals bekend, ‘het állernieuwste werk’ van honderdelf Nederlandse dichters te lezen: geen poëzie, maar de merendeels welwillende reacties op een fake-brief waarin het fictieve R.K. opleidingsinstituut voor leraren Sint Dominicus Vitus te Nijmegen toestemming vraagt voor plaatsing van een gedicht in een bloemlezing, waarmee de bouw van een kapel gefinancierd zal worden. Op initiatief van Martin - ‘Waar ze komt daar is ze’ - Reints ondernamen vijftien van de gefopte dichters juridische stappen tegen uitgeverij Tabula, die de brievenbundel op de markt bracht. Op voorradige exemplaren bij het Centraal Boekhuis werd beslag gelegd, zodat boekhandelaren het werkje niet meer kunnen bestellen. Een voor vorige week woensdag aangekondigd kort geding, waarin de vijftien gekwetste dichters vernietiging c.q. verbranding van de resterende oplage eisten, werd afgelast. Juridische stappen zijn er nu evenwel uit andere hoek te verwachten. Uitgeverij Tabula beraadt zich op maatregelen tegen de Vereniging van Letterkundigen (‘vakbond van schrijvers’) die alle boekhandelaren van Nederland een brief met onjuiste informatie stuurde. De vakbond vraagt daarin of de boekhandelaren de bundel willen terugsturen aan de uitgever (‘waartoe u - tegen creditering - recht hebt’), maar volgens Tabula is op de gewraakte uitgave geen recht van retour van toepassing. Aan het verzoek tot rectificatie is nog geen gevolg gegeven. Mochten de vijftien dichters inderdaad ten overstaan van de rechter hun gelijk willen halen, dan ontstaat een merkwaardige situatie. Vijftien andere dichters van wie een reactie in het boekje is opgenomen (onder hen Boudewijn Büch, Theo Sontrop en Hans Warren) zullen dan namelijk hun toevlucht nemen tot invoeging in de zaak. Dat betekent dat zij de rechter zullen vragen de verkoop van Dichter bij de mens geen strobreed in de weg te leggen.

Het kleine leed van alledag, dat Jean-Pierre Rawie in kwatrijnen en sonnetten vertaalt, blijft ook de dichter zelve niet bespaard. Vergeefs aanvaardde Rawie onlangs de lange treinreis van Groningen naar Zoetermeer, om bij aankomst tot de ontdekking te komen dat zijn openbare declamatie niet voor maandagmaar voor zaterdagavond was geprogrammeerd. Pech van geheel andere orde trof de onfortuinlijke artiest bij de titelkeuze van zijn vorige bundel: Intensive care heette dat boekje - toevallig geheel gelijknamig aan de thriller Intensive care van Paul Binnerts. Nóg erger werd het toen bleek dat Kwade trouw - de onlangs verschenen nieuwe bundel van Rawie - toevallig dezelfde titel draagt als weer een andere thriller, namelijk Kwade Trouw van Theo Capel. Rawie wijst erop dat hij in beide gevallen volkomen te goeder trouw gehandeld heeft. Bovendien: op boektitels rust over het algemeen geen auteursrecht. Uit zijn binnenkort aan te vangen bijbaantje als poëziecriticus van Het Parool, denkt de dichter voldoende troost voor de ondervonden tegenslagen te putten.

jean pieter rawie

Zoals Amsterdam zich - vergeefs - beijverde om de Olympische Spelen binnen haar grenzen te halen, voert de grote stad Maastricht thans stille diplomatie teneinde straks het grote, vierjaarlijkse internationale PEN-congres onderdak te kunnen bieden. Vaststaat dat de wereldbond van Poets and Playwrights, Essayists, Editors and Novelists in 1988 in Nederland zal congresseren. Dat betekent dat enige honderden schrijvers en dichters - waaronder natuurlijk veel beroemdheden - tegen die tijd op Schiphol zullen arriveren, of, wat Maastricht betreft: liever op vliegveld Beek. De uitstekende luchtverbindingen van de Limburgse hoofdslad zijn een van de argumenten om het culturele treffen in het zuiden des lands te doen plaats vinden. Op 26 maart 1988 opent Hare Majesteit het ambitieuze nieuwbouwcomplex Maastricht European Congress Center (MECC). Een bureau is nú al bezig potentiële gebruikers voor deze voorziening op te sporen. ‘We zijn met de PEN-club in gesprek,’ bevestigt MECC-functionaris Van Halder. ‘Als het doorgaat wordt het natuurlijk een zeer geruchtmakend gebeuren, dat veel positieve publiciteit voor Maastricht oplevert. Dit krijgt van mij voorrang boven alles. Het college van burgemeester en wethouders heeft mij het groene licht gegeven, dus ik weet welke positie ik kan innemen. Het gaat namelijk érg veel geld kosten. De PEN-club is zich zeer bewust van de waarde die ze vertegenwoordigt. Er hangt dan ook een fors prijskaartje aan, omdat ze wel weten dat een dergelijk congres ook het belang van Maastricht dient.’ Louis Ferron, bestuurslid van het PEN-centrum Nederland, heeft vernomen dat Maastricht zich inderdaad kandidaat heeft gesteld voor het belangwekkende congres. ‘Meer kan ik er niet over zeggen,’ aldus de auteur, ‘want wegens omstandigheden ben ik al meer dan een jaar niet op de bestuursvergaderingen geweest.’

Dit verhaal heeft alles van een opera, dacht componist Theo Loevendie, toen hij een paar weken geleden de Vrij Nederland-bijlage over de controversiële verzetstrijdster Esmée van Eeghen las. Zowel de Nederlandse Operastichting als het Holland Festival zouden graag zien dat Loevendie de partituur voor een nieuwe opera schrijft. Het zoeken was nog naar een geschikt thema. Het voorstel van de toondichter om de VN-bijlage als uitgangspunt te nemen werd door festivaldirecteur Ad 's Gravesande en operastichtingintendant Jan van Vlijmen met instemming begroet. Loevendie: ‘Ik heb als werktitel Esmée in mijn hoofd, wat me een prachtige titel lijkt voor een opera. Ik verkeer pas in het eerste stadium, ik moet er nog veel over nadenken. Misschien ga ik de zaak wel abstraheren en loskoppelen van Friesland of de Tweede Wereldoorlog. Het kan nog alle kanten op. Zo'n creatief proces verloopt heel chaotisch.’