Vrij Nederland. Boekenbijlage 1986

Zwart-witte schimmen

Rabin Gangadin
els kirst

Landgenoten door Rabin Gangadin Uitgever: In de Knipscheer, 104 p., f19,50

Koos Hageraats

In Rabin Gangadins prozadebuut Landgenoten probeert de Surinamer Georgie zich aan de grauwe, gecorrumpeerde en compromitterende realiteit te onttrekken. Volgens de flaptekst doet hij dit ‘door de houding van cynische waarnemer aan te nemen en te schrijven.’ Hij voelt zich net zo min thuis in Suriname als in Nederland. Dat is een solide basis die voldoende mogelijkheden biedt om een innerlijke verscheurdheid te verbeelden, maar met dat cynisme van Georgie valt het wel mee. Bij een dergelijke omschrijving verwacht ik tenminste eerder een personage à la Loesberg, Reve, Brouwers of Hermans, dan een gratuit kankerende buitenstaander die zich beperkt tot het beschrijven van alles wat hem niet bevalt, zonder daarbij ook de wortels van het kwaad bloot te leggen. Daar komt nog bij dat de enige die in Georgies ogen wél deugt, Georgie zelf is. Voor het overige bestaat heel Nederland en driekwart Suriname uit proto-fascisten, racisten, corrupte leeghoofden, armzalige hoeren en geborneerde pooiers. Zo'n zwart-wit tegenstelling werkt niet overtuigend: exemplarische scènes worden daardoor voorspelbare clichés, terwijl het karakter van de hoofdpersoon op die manier al gauw trekjes van een halve heilige begint te vertonen.

In het vierde verhaal, ‘Liever nog dan het geluk’, bezint Georgie zich op zijn schrijven middels een poëticaal commentaar op de voorgaande verhalen. Dit is het enige verhaal waar hij er enigszins in slaagt om wat meer onder de oppervlakte te geraken: zijn reflecties zijn niet in de eerste plaats afgestemd op de buitenwereld maar op zijn particuliere beweegredenen om zich van die buitenwereld af te keren. Met die reflecties balanceert hij weliswaar regelmatig op de rand van pseudodiepzinnigheden, maar Gangadin zou er in zijn volgende boek toch goed aan doen om het risico te lopen zich meer op die innerlijke regionen te richten. Daar liggen althans meer mogelijkheden om levende personages op te roepen dan de schimmen die in Landgenoten voorbij zweven.

■