Vrij Nederland. Boekenbijlage 1986

[p. 2]

[Nummer 39 - 27 september 1986]

Ter zake

Diny Schouten

De jury van de Herman Gorterprijs, de poëzieprijs van het Amsterdamse Fonds voor de Kunst, vond de bundel van Hugo Claus, Alibi, de meest interessante onder wat vorig jaar verschenen is. De bekendmaking van de laureaat verloor enige glans en glamour, nu Claus reeds de allerhoogste literaire onderscheiding heeft gekregen: in juli werd hem de Prijs der Nederlandse Letteren toegekend. Jammer, vindt de jury van de Gorterprijs (bestaande uit Guus Middag, Adriaan Morriën en Martin Reints), want haar advies werd reeds op 29 mei door het bestuur goedgekeurd, maar niet onmiddellijk gepubliceerd. Het Fonds voor de Kunst heeft nu eenmaal de gewoonte om dat in september te doen, als de juryrapporten klaar zijn. Bij de Prijs der Nederlandse Letteren, die sinds dit jaar ressorteert onder de Vlaams-Nederlandse Taalunie, gebeurt het onmiddellijk na de laatste, definitieve vergadering. Andersom zou ook leuker zijn geweest voor de volgorde van prijzen, vindt Guus Middag: eerst de kleine, en daarna pas de grote. Er is géén zorg dat Claus te blasé zal zijn om de prijs in ontvangst te nemen. Claus, met zeventien literaire prijzen reeds jarenlang eerste in de eregalerij van Aarts' Letterkundige almanak, verklaarde tegenover de Volkskrant ter gelegenheid van de toekenning van de grote Nederlands-Vlaamse staatsprijs: ‘Alle beetjes helpen. Het is genoeg om drie alexandrijnen van te schrijven.’ De Herman Gorterprijs is te weinig voor twee: het bedrag is f10.000,-.

‘Een lek in de vaste boekenprijzen’, en ‘boekhandelonvriendelijke praktijken, die de boekhandel volledig frustreren,’ meldt de Nederlandse Boekverkopersbond (NBB) in een bulletin aan haar leden over prijzenstunts van het grossierbedrijf Makro met Kramers Woordenboeken (van Elsevier) en Agatha Christie (van Sijthoff). De grossiersfunctie van de Makro is aanvechtbaar, vindt de NBB: ‘Ondanks alle schone schijn verkoopt de Makro bepaald niet alleen aan detaillisten. De boekenverkoop door de Makro bestaat in de regel nu eenmaal uit eentjes, de grossiersfunctie blijft aanvechtbaar.’ ‘We publiceren steeds de notoire rakkers,’ zegt NBB-voorzitter Van der Plas strijdvaardig. Van der Plas is niet erg onder de indruk van het argument der uitgevers dat levering aan de Makro niet in strijd is met het Reglement Handelsverkeer van de boekenbranche. Meer nog dan over de uitgevers is de NBB verontwaardigd over de ‘partijdigheid’ van de Vereniging ter Bevordering van de Belangen des Boekhandels. Adjunct-secretaris Cees van den Hoek verzet zich tegen het verwijt dat ‘de Vereniging’ zich onder druk der uitgevers neerlegt bij leveringen aan de Makro. ‘De doorverkoop aan particulieren is afgegrendeld, doordat met de Makro is overeengekomen dat de vastgestelde winkelprijs op de factuur vermeld wordt,’ zegt Van den Hoek. ‘Maar dat is alles wat we hebben kunnen bereiken. Het probleem dat bij de Makro gekocht wordt voor privé-doeleinden is door ons niet te controleren. In Hengelo blijkt pasgeleden de gemeente bij de verkoop van grond aan de Makro in het contract te hebben gezet dat een registeraccountant jaarlijks controleert naar wie de pasjes gaan. Over zo'n bericht zijn wij zéér verheugd.’

Uit enthousiasme vertaalde Charles B. Timmer poëzie van Joseph Brodski, de Russische emigré die in de Verenigde Staten woont en werkt. Timmer verraste er zijn uitgever Van Oorschot mee, die echter in enige verlegenheid werd gebracht toen hij op zoek ging naar de rechten. Daarin bleek De Bezige Bij hem voor te zijn geweest; De Bezige Bij heeft plannen om Brodski, die niet eerder in het Nederlands werd vertaald, als auteur te brengen. Redacteur Tjit Reinsma stelde zich voor om een begin te maken met een selectie uit Brodski's Russische poëzie, te vertalen door Kees Verheul, en een essaybundel die in het Engels werd geschreven. Van Oorschots plannen, om de verrassing van Timmer te retourneren als verjaardagscadeau bij diens tachtigste verjaardag (in februari 1987) dreigden stuk te lopen, omdat Timmer en Verheul niet elkaars beste vrienden zijn, en Verheul, die bevriend is met Brodski, iets als een claim op het alleenrecht van de vertaling van diens werk zou kunnen leggen. Overleg tussen beide uitgevers leidde echter tot een opbeurende eendrachtige samenwerking: de uitgave van Timmers Brodski-vertalingen zal een coproduktie worden van De Bezige Bij en Van Oorschot. De toestemming van Brodski wordt nog afgewacht.

jozef brodski

In het hoofdstukje ‘Pedoseksualiteit’ van De leeslijst, boeken over mannen en homoseksualiteit (uitgeverij De Woelrat) komt Yvonne Keuls' Annie Berber en het verdriet van een tedere crimineel er slecht af. ‘In romanvorm vertelt Yvonne Keuls haar uiterst dubieuze versie van een ware gebeurtenis. Kinderrechter helpt pupillen naar de knoppen. Keuls is boos en verdient er goed mee,’ oordeelt de als ‘informatief’ gepresenteerde leeslijst. Redacteur Hans Hafkamp verklaart de niet geheel objectieve weergave van Annie Berber: ‘De eerste druk van De leeslijst, die een paar jaar geleden verscheen, was wel zuiver informatief, maar we bedachten dat je zelfcensuur pleegt als je alleen maar opneemt wat je goed vindt. We maken nu nog wel een selectie uit de buitenlandse literatuur, maar wat de Nederlandse boeken betreft proberen we alles op te nemen, maar dan wel met een eigen visie erop. Het boek van Yvonne Keuls vonden we dubieus omdat ze de betrokken rechter helemaal niet heeft gesproken, en het boek de ene keer presenteert als een documentaire, en de andere keer als een roman.’ Yvonne Keuls, geconfronteerd met het citaat, vindt de kritiek ‘beneden peil’. ‘Over Mulisch schrijven ze toch ook niet: Mulisch schrijft over de oorlog en verdient daar goed mee? Het is kennelijk modern en in om mijn werk af te kammen. Nee, van pedofielen heb ik juist heel positieve reacties gehad. Mijn boek is ook geschreven met mededogen naar de man toe. Maar ik zit ook eigenlijk niet op instemming te wachten. Het boek heeft mijn eigen instemming.’

De holografie - driedimensionale weergave - werd vijfentwintig jaar geleden uitgevonden. De toepassing ervan (film, televisie) verkeert nog in een zeer primitief stadium, schrijft Bruno Ernst in Holografie, toveren met licht (uitgeverij Aramith). Dat zelfs de toepassing op papier heel gecompliceerd zou zijn hadden de uitgevers, Els Nijssen en René Boerdam van Aramith niet verwacht, toen ze besloten om het boekje te voorzien van een hologram op het omslag: voor zover ze weten zijn ze daar de eersten mee. Het werd een klein drama. Vision products in Den Bosch, een jonge starter met nog weinig ervaring met de grafische industrie, had hen overtuigd dat het hologram (op folie) niet geplakt (wam afpeuterbaar) maar ‘hotstamped’ moest worden. Dat ging mis: de hologrammen, in Engeland gefotografeeerd en in Californië op folierollen afgedrukt, waren zodanig gemarkeerd dat ze niet pasten op de toch zeer geavanceerde apparatuur van de foliedrukkerij van mevrouw W. Kuiper-Jansen in Utrecht. Het West-Duitse bedrijf dat het vervolgens probeerde versneed de afbeelding (een regelmatig twaalf-vlak, een plastiek van beeldend kunstenaar Popke Bakker) op de verkeerde plaats, waardoor de helft van de 10.000 omslagen naar de papiermolen moest worden gebracht. Een bedrijf in Brussel leverde gelukkig de resterende oplage netjes af, waardoor alles nog goed kwam, zij het dat Aramith met een leverprobleem zit: de boekhandelaren bestelden er al 7000 van. Als etalagemateriaal is het boek zéér in trek, vertellen de uitgevers. Er zijn reeds meldingen van boekhandelaren in de provincie, die uit hun bed gebeld werden met hel verzoek om voor de toegestroomde burgers en buitenlui het licht op te steken: vooral 's avonds is het effect sensationeel.