Vrij Nederland. Boekenbijlage 1986

[p. 13]

Sylvia Plath
vervolg van pagina 7

de helft van het ruim vijfhonderd pagina's tellende pakket is zodoende geschreven door een erg jong meisje, dat niets bijzonders te vertellen heeft of haar moeder niets bijzonders vertellen wil, en van wie de literaire aspiraties uit de bleekjes kabbelende zinnen steken als de dwarsgeschoten piekjes uit een kindervlecht.

(In de Nederlandse vertaling, naar mijn bescheiden berekening ongeveer zo snel tot stand gekomen als een elektrische schrijfmachine tikken kan, wordt dat kinderlijke er niet beter op. ‘Liberal arts’ wordt ‘liberalisme’. In Cambridge schijn je ‘doctoraal’ te kunnen doen. Als Plath het Engelse eten ‘starchy’ vindt, spreekt de vertaler consequent van ‘stijfsel’. Ingreep betrekking hebbend op ‘tubes’ komt te voorschijn als ‘haar pijpen laten doorblazen’. Wel zeven verschillende modale constructies laten zich vangen in het Nederlandse nonsenswoordje ‘best’, zodat het lijkt of Plath maar blijft kletsen in termen van ‘best aardig’, ‘best bemoedigend’ en ‘iets best wel kunnen’. In de gedichten - die ze schreef op klankpatronen en ritmes - is van klankpatroon of ritme geen spoor meer te bekennen. Enzovoort, enzovoort.)

Schrijfdwang

Sylvia Plath was de geschikte woordvoerster van een generatie vrouwen die worstelde onder een van buitenaf opgelegde gedragscode, maar desalniettemin een Cover Girl Smile had en mantelpakjes droeg. Het is wel uitzonderlijk dat ze zo'n regelmatige en uitvoerige correspondentie met haar moeder onderhield. Als je hierover eens navraag doet bij Amerikaanse vrouwen die in de jaren vijftig op zo'n college zaten, kunnen die zich niet herinneren dat iets dergelijks gebruikelijk was. Om te beginnen elke dag een brief aan je moeder? Nee. Dat deed niemand. Het laat zich vermoeden dat Aurelia Schober Plath haar dochter om die brieven vroeg, dat die het zoveelste voorbeeld waren van de opgelegde schrijfdwang, die door Sylvia Plath langzaam maar zeker tot haar eigen, innerlijk gevoelde schrijfdwang werd gemaakt. Gestage en onophoudelijke oefening zou uiteindelijk kunst hebben moeten baren. Van moeders die werkelijk willen dat we wonderkinderen zijn, verlos ons Heer. Sylvia Plaths eigen dochter werd geboren op 1 april 1960 in Londen. Midden in de nacht (Massachusettstijd) ging bij haar moeder thuis de telefoon: ‘Ein Wunderkind, mammie! Ein Wunderkind!’ Natuurlijk, wie roept dat niet, in de verbijstering na een eerste bevalling. Maar toch.

In de winter van 1962-'63, in West-Europa een van de koudste en somberste winters van de eeuw, leek het huwelijk van Sylvia Plath met Ted Hughes definitief op de klippen te lopen. Ted Hughes woonde in die winter bij een vriendin. Zoals haar eerste zelfmoordpoging, op twintigjarige leeftijd, door Nancy Hunter in verband kon worden gebracht met de manier waarop Sylvia in New York door een man was behandeld, zo was het ditmaal duidelijk dat er verband bestond met het feit dat Ted Hughes de voorkeur aan een ander gaf. Na maandenlang moedig te hebben geprobeerd zich in haar eentje te redden, werd ze op een dag in februari met het hoofd in de gasoven gevonden. Ze werd naar het ziekenhuis vervoerd en daar werd de dood geconstateerd. Twee kinderen bleven achter: het dochtertje van bijna drie en het zoontje van anderhalf.

■