Vrij Nederland. Boekenbijlage 1986

[p. 11]

Familiebijeenkomst met Kerstmis
andrea luyten

Reilen en zeilen van een besloten gemeenschap

Ambon eer en schuld door Doeko Bosscher en Berteke Waaldijk Uitgever: Holkema en Warendorf, 254 p., f29,50
Lunetten. Moluks dorp in Nederland Teksten: Mediagroep Stichting WMV Foto's: Andrea Luyten Uitgever: Christelijk Pedagogisch Studiecentrum (CPS) Postbus 30, 3870 CA Hoevelaken

Tessel Pollmann

Toen de Molukkers in 1951 naar Nederland kwamen, zijn er een aantal dingen gebeurd die nu eindelijk zijn opgehelderd. Een ervan is de manier waarop een club Nederlanders zich onderhield met een club Molukkers en samen met hen ging procederen om de Molukkers naar Nederland te krijgen.

Toen dat eenmaal was gelukt, ontstond er al snel de mythe dat de Molukkers hier tegen hun zin waren aangekomen. Dat is natuurlijk niet juist; ze hadden de overkomst zelf uitgelokt.

Terecht trekken Doeko Bosscher en Berteke Waaldijk deze harde conclusie in hun boek Ambon eer en schuld. Ze vertellen de geschiedenis van de dekolonisatie, toegespitst op de Molukse KNIL-militairen, uitstekend in uitgebreide en gedetailleerde verslagen over de houding van de diverse Nederlandse politieke partijen, het beroemde proces-Aponno en de geschiedenis van de pro-RMS-club Door de Eeuwen Trouw. Maar als ik toch enige kritiek mag uitoefenen (en dat mág, want ik word in het boekje bedankt voor mijn medewerking): er zijn een paar kwesties onopgehelderd gebleven. Wie precies was Aponno, de man die het proces aanspande dat beslissend was voor het leven van duizenden mede-Molukkers? Was hij alleen maar een stroman? Hoe kwam het dat hij onmiddellijk nadat hij het proces had gewonnen, uit de Molukse gemeenschap verdween; de laatste keer dat ik hem in 1978 opzocht, woonde hij op een verkrotte etage in Den Haag. Waarom was dat zo? Ik weet het niet, nog steeds niet.

Andere vraag: hoe lagen precies de verhoudingen in het kabinet toen de regering besloot eerst de KNIL-Molukkers te ontslaan, en later ze ook als KL-militairen niet weer in het leger op te nemen?

Was het Romme die van buitenaf daar pressie op uitoefende? Het wordt vaak gezegd. Maar weten doe ik het niet.

Nog een vraag: wie was eigenlijk die president van de rechtbank in Den Haag die een vonnis wees waardoor zoveel mensen voorgoed (maar dat wisten ze toen nog niet) naar Nederland zouden emigreren? Kuhn heette hij, maar wie was hij; waarom deed hij dit?

Mooie onderwerpen om nog eens onderzoek naar te doen; voor men daaraan begint, is Ambon eer en schuld verplichte leesstof.

Lunetten

Verbranding van de herfstbladeren in het plantsoen. Op de achtergrond woonhuizen.

Het laatste Molukkerskamp in Nederland, Lunetten, bestaat vijfendertig jaar en binnenkort wordt het ook nog opgeheven. Je weet niet welk van de twee feiten het ergste is - en dat lees je ook niet af aan het boek met interviewtjes en (heel mooie) foto's dat voor het leeuwedeel door Molukkers uit Lunetten zelf is gemaakt. De opgetekende gesprekjes zijn aardig, soms aandoenlijk en soms treurig. De oude mensen in Lunetten klagen dat

De Molukkers in Nederland

hun kinderen het laten afweten en dat de mensen niet meer solidair zijn. Nu is solidariteit tussen mensen vaak een kwestie van een rozige herinnering, maar toch, in Lunetten is veel veranderd sinds 1951. Ik denk dat het nooit een ‘dorp’ is geweest, ook niet in de tijd dat er duizenden mensen woonden, maar nu is het dat zeker niet. Daarvoor ontbreken er te veel instituties die er een zekere autonomie aan horen te geven, maar autonomie is er allerminst. Dat is de paradox van deze sterk besloten gemeenschap waar weinig Hollanders komen en die vanuit een ongelukkig verleden gedwongen is te leunen op de straat.

Nu de mensen zelf. Spreken ze de waarheid? Zijn ze openhartig over het dagelijks reilen en zeilen in het kamp? Ja en nee. Soms zijn ze verbluffend openhartig, maar dan alleen als het niet gaat om de zaken die het ‘dorpse’ leven in Lunetten al lang en grondig verstoren. Ze vertellen van strenge ouders, de school (alleen de Ambonezen, de enige gesegregeerde school in Nederland), eenzaamheid, zorgen over de toekomst, het wegpieteren van de RMS. Maar in het boekje staat nauwelijks iets, en dat dan alleen nog voor de goede verstaander, over het kamp als gemeenschap. Werkloosheid, nogal wat verslaving, maar vooral politieke en familietwisten die zich uiten in de facto het bestaan van twee elkaar beconcurrerende kampraden, drie kerkgenootschappen, twee welzijnsinstanties en vele uit elkaar gerukte families zijn ook werkelijkheid. De ongeveer vierhonderd bewoners van nu worden, naar mijn indruk, bij elkaar gehouden door vrouwen - de ongetrouwden hebben vaak een baan, de moeders vaak zonder man. Zij proberen tussen de politieke twisten door te schipperen en houden een leven op gang van kinderen krijgen, opvoeden, een peuterspeelzaal runnen. Maar ook dat is moeizaam werk in een gemeenschap waarvan een groot deel om politieke ruzies is verhuisd naar het dorp Vught.

Lunetten, het boekje, vertelt daar allemaal niks van, begrijpelijk, want dit is een feestbundel. En zo wordt hij nooit meer gemaakt, want het kamp verdwijnt. Toch kopen dus, goed bewaren en met argwaan lezen.

■