Vrij Nederland. Boekenbijlage 1986

[p. 2]

[Nummer 29 - 19 juli 1986]

Ter zake

Diny Schouten

Zelfs de kleine misdaad is te groot voor het Genootschap van Nederlandse Misdaadauteurs, dat nog speurt naar de dader die tijdens het eerste Mystery-dinner een antiek peper- en zoutstel ontvreemdde. De twee vaatjes, met een geschatte waarde van f1000, -, zijn inmiddels terecht. Ze werden anoniem opgestuurd vanuit Den Haag. De PTT weigert postpakketten zonder afzender, vandaar dat wel een adres werd vermeld. De bewoner van Delistraat 10 kan daarom bezoek verwachten, al vreest het Genootschap opnieuw op een dwaalspoor te zijn gezet. Voorzitter Tomas Ross herinnerde zich eerder een aanmeldingsbrief vanaf hetzelfde adres te hebben ontvangen, een brief die naar hij merkte op geheimzinnige wijze uit zijn papieren verdween. Het stelt teleur dat zijn club van detective-schrijvers het mysterie hoopt op te lossen door f100, - uit te loven voor de tip die tot de definitieve ontknoping leidt.

denootschap nederlandse misdaadauteurs

De NBBS is géén ‘Firma List & Bedrog’, zegt Allard de Rooi, publiciteits- en promotiemedewerker van die reisorganisatie. De NBBS (‘Is het u wel bekend dat wij allang niet meer exclusief voor studenten werken?,’ vraagt De Rooi bezorgd) is zelfs een stichting, en maakt derhalve geen winst. Het was ook hoogst onaardig van mij om in een recensie (in Vrij Nederlands Boekenbijlage van 21 juni) te suggereren dat de touroperator door uitgever Joost Nijsen ‘gepaaid’ werd als sponsor voor diens uitgave Reiskoorts. Het zat heel anders. Nederlands eerste advertentiemakelaars op het gebied van de uitgeverij, Fred Spek en Rudolf van Wezel, oprichters van Book Industry Services (BIS) in Amsterdam, was het opgevallen dat de NBBS reclame voerde onder de slogans De kunst van het reizen en Reiskoorts; exact de titel en ondertitel van de toen al gereedliggende (op het omslag na) bloemlezing van Joost Nijsen. Toen paste het allemaal zo aardig: de NBBS wilde graag een gedeelte van de oplage als relatiegeschenk bij het binnenkort te vieren zestigjarig jubileum, en uitgever Nijsen kon door de sponsoring de verkoopprijs beduidend lager maken dan die in VN's Boekenbijlage werd genoemd: f12,50 in plaats van f19,90. ‘Maar het had een verrassing moeten blijven,’ zegt De Rooi spijtig. ‘Door de publiciteit over het bureau van Spek en Van Wezel is het wat te vroeg naar buiten gekomen.’ De NBBS beschouwt de sponsoring als eenmalig: ‘We hebben zeer zeker niet het plan om de verzamelde werken van Cees Nooteboom te helpen financieren.’

De belofte van een ondernemingsplan en onderhandelingen over samenwerking met de uitgeverscombinatie Veen, Luitingh, Kosmos en Contact waren niet voldoende om de crediteuren van Feministische Uitgeverij Sara gerust te stellen. Eén lastige crediteur maakte de aanvraag van surséance van betaling noodzakelijk, ‘bij welk verzoekschrift geen ontwerp van akkoord is gevoegd’. Inderdaad, bevestigt Connie Boekhout van Sara: ‘Dat betekent dat wij geen voorstellen hebben gedaan om de crediteuren met een percentage van hun aanspraken genoegen te laten nemen. We hebben alle hoop dat we snel uit de financiële moeilijkheden zullen zijn. De surséance geeft ons even rust tijdens de onderhandelingen met de Kluwer-uitgeverijen.’ Kluwer is beslist niet Sara's laatste strohalm: ‘We hebben alternatieven, al zijn ze voor ons als partner aantrekkelijk omdat ze onze identiteit kunnen garanderen.’ Intussen wordt er bij Sara ook gewerkt aan een profiel voor de vakature van uitgeefster, die ontstond na het vertrek van An Dekker. Vast staat dat de gegadigden ervaren moeten zijn. Tot de schuldeisers behoren natuurlijk ook de auteurs, of betekent Sara's collectieve stichtingsvorm dat zij de financiële risico's moeten helpen meedragen? ‘Nee, zeker niet,’ zegt Connie Boekhout. ‘Wij zijn allang een commerciële, middelgrote uitgeverij. De auteurs staan als eerste op de lijst van de betalingen.’

Leerlingen van middelbare scholen zijn prestatiegerichter geworden, weet Patty Knippenberg, uitgeefster van de Bulkboeken: boeken in tijdschriftformaat, ‘bedoeld voor een grote groep mensen die - om uiteenlopende redenen - zich de aanschaf van boeken nog niet kunnen permitteren.’ De oplage was bij de start (in 1972) zo'n 10.000 exemplaren, steeg tot 90.000 en is nu gestabiliseerd op zo'n 60.000. De afgelopen jaargangen zijn onmiskenbaar idealistisch in het streven om leerlingen af te brengen van oldtimers als Ruyslincks Wierook en tranen of Den Doolaards De herberg met het hoefijzer: de reeks bevat ‘gemakkelijk leesbare’ verhalen van Jules Deelder, Van Kooten, Johnny van Doorn, Herman Pieter de Boer en Dimitri Frenkel Frank. Voor de docenten was daarentegen de keuze van ook in de reeks vertegenwoordigde (toen nog) onbekende auteurs als Walter van den Broeck, Monika van Paemel en Hans Warren te moeilijk: ‘Docenten durven niet erg goed met iets nieuws te komen,’ concludeert Patty Knippenberg. De nieuwe jaargang ziet er daarom wat behoudender uit: zoals Emants' Een nagelaten bekentenis, Wolkers' Terug naar Oegstgeest, Heijermans' Op hoop van zegen (met het scenario van de film van Guido Pieters) en Heeresma's Een dagje naar het strand. De sandwichformule is niet helemaal losgelaten: in de serie zitten ook Brouwers' Havinck en Nootebooms Rituelen. Ondervindt Knippenberg concurrentie van goed lopende pocketseries als Muntinga's Rainbowpockets, Querido's Salamanders en de witte pockets (‘Bibliotheek thuis’) van de Bezige Bij? ‘Niet van de Rainbow-pockets,’ zegt Patty Knippenberg, ‘doordat die vooral buitenlandse titels brengen. Van de Salamanders en de Bezige Bij-pockets hoogstens omdat die uitgeverijen de titels voor hun eigen serie niet willen afstaan.’ Maar uitgevers zijn zich zeer bewust van ons belang in de leesbevordering. En in prijs zijn wij natuurlijk zeer concurrerend. ‘Een collectief abonnement (acht Bulkboeken en twee ‘Literatuurkranten’) kost f21, - en een particulier abonnement f37,-.

‘Het was de vraag of ik de carrières van literaire auteurs wel kon begeleiden’, zegt stripuitgever Ger van Wulften van Van Wulften/Espee, die inmiddels is teruggekeerd op zijn eerste schreden op het pad naar de literaire uitgeverij. Van Wulftens auteurs Jan Rot en Michiel Hanrath zoeken elders onderdak, uitgeverij Bert Bakker nam Pamela Koevoets over, de enige die blijft is Esteban Lopez. Dat Van Wulften bijna failliet ging lag niet aan zijn literaire uitgeefavontuur, maar aan het ‘Doorzon-zomer-gidsproject’. Over die Doorzon-Zelfdodingsgids ‘brak de pleuris uit’ toen tekenaar Gerrit de Jager en tekstschrijver Wim Stevenhagen, makers van de Nieuwe Revu-strip De familie Doorzon, bezwaar maakten tegen bijdragen van anderen aan het album, waaronder de ‘anaal-gefixeerde’ tekeningen van Theo van Gogh en Erik Schreurs. Dat De Jager en Stevenhagen zich terugtrokken uit het project, veroorzaakte een financiële ramp, vertelt Ger van Wulften. Van het haastig Adrianus' Zelfdodingsgids gedoopte album werden 9000 exemplaren verkocht in plaats van de 20.000 exemplaren waarop de calculaties gebaseerd waren. De wegen van Van Wulften en De Jager zijn inmiddels definitief uiteen gegaan; de Doorzon-albums werden overgenomen door stripuitgeverij Oberon in Haarlem. Casterman had geen interesse, zegt Van Wulften enigszins malicieus, maar hij wil toch niet de indruk van kinnesinne wekken met zijn opinie dat het werk van De Jager (‘destijds een doorbraak, maar nu zeer oubollig’), véél minder is geworden. En tenslotte wil ik géén Willy van der Steen-studio worden. Ook De Jager is opgelucht na de scheiding. ‘Zegt hij dat hij mijn werk niet goed vindt? Nou, hij is een omhooggevallen koekebakker. Hij durft verschrikkelijk veel, en het is heel positief van hem dat hij nieuw tekentalent een kans geeft, maar hij slaagde er zelfs niet in om een herdruk van succesvolle albums van mij financieel rond te krijgen.’ De ex-partners begrepen elkaar niet, wordt duidelijk. De Jager: ‘Ik heb Van Wulften ooit een opstel laten schrijven over wat hij van mijn werk vond. Ik schrok dat hij het niet wist te plaatsen. Dat het gaat over de seksuele problemen van ploertige mensen, achterbakse opportunisten in doorzonwoningen, heeft hij niet gezien.’