Vrij Nederland. Boekenbijlage 1986

[p. 2]

[Nummer 28 - 12 juli 1986]

Ter zake

Diny Schouten

Jelena Bonner liet bij de New Yorkse uitgeverij Alfred Knopf de mémoires achter die ze schreef tijdens haar recente verblijf in de V.S. Het boek geeft details over het leven van de Sacharovs sinds hun verbanning naar Gorki, waaronder de marteling (‘als in 1984’) van het onder constante bewaking van een tv-camera staan. Het boek bevat geen politieke aanvallen, heeft Tatjana Yankelevich, Jelena Bonners dochter uit een eerder huwelijk, verklaard. Wel attaqueert mevrouw Bonner de wrede handelwijze der Sovjet-artsen, die medewerking verlenen aan ‘gefakete en verminkte’ films over Sacharovs gezondheidstoestand, die door de K.G.B. aan Westerse kranten werden verkocht. ‘Hoe kunnen zovelen in het Westen die deze films zagen, niét beseffen hoe verbijsterend immoreel zij zijn? Hoe kan men het aanzien dat allerlei dokters de diagnose van de patiënt bespreken, zonder dat men zich realiseert dat wat deze dokters doen ontoelaatbaar is, zowel uit oogpunt van menselijkheid als van medische ethiek? Mag een dokter zijn nietsvermoedende patiënt op deze manier tentoonstellen? Dat is een vraag die gesteld moet worden aan Sovjet-artsen, wetenschappers, ambtenaren en politici,’ schrijft Bonner. Op haar verzoek zal de Amerikaanse editie van haar boek, dat nog geen titel heeft, tegelijkertijd (in oktober) in andere Westerse landen verschijnen, in West-Duitsland bij Piper, in Groot-Brittannië bij Collins, in Italië bij Garzanti, in Frankrijk bij Editions du Seuil, en in de Scandinavische landen. In Nederland zal het boek het belangrijkste najaarsboek zijn van uitgeverij Meulenhoff. Directeur Laurens van Krevelen spreekt over de ‘onverwachte kracht’ van Bonners stijl. Het boek werd nog tijdens Bonners verblijf in Amerika (tot 2 juni) vertaald in het Engels. Ook uitgeverij Balans, de nieuwe uitgeverij die Jan Geurt Gaarlandt na zijn vertrek bij Unieboek oprichtte, deed mee in de strijd om de rechten. Door bemiddeling van ‘zijn’ auteur Awraham Soetendorp verwierf Gaarlandt echter de rechten op een ander bijzonder boek: de herinneringen die Anatoli Sjtsjaranski bezig is te schrijven aan zijn negen jaar durende gevangenschap in de Sovjet-Unie. Balans verwacht het boek volgend jaar september te kunnen uitbrengen.

Propria Cures kan enkele tienduizenden guldens achterstallige subsidie tegemoet zien, schreef Het Parool vorige week, nadat bekend was geworden dat de Raad van State het Amsterdamse studentenweekblad in het gelijk stelde tegenover het ministerie van WVC. In 1982 besloot minister Brinkman tot stopzetting van subsidie aan PC na een negatief advies over de literaire kwaliteit van het blad. Het stichtingsbestuur van het studentenblad is er echter minder van overtuigd dat het geld zal binnenstromen. Peter Berger, hoofd Letteren van WVC, bevestigt hun pessimistische vermoeden dat de beslissing van de Raad van State, waarvan de officiële tekst pas over twee weken verwacht wordt, niet méér inhoudt dan vernietiging van 's ministers besluit, waarna de procedure opnieuw begint. Wel zal de Raad voor de Kunst de volgende maal een mogelijk wederom negatief uitvallend advies grondiger moeten motiveren. Berger memoreert dat destijds tot subsidie van PC werd besloten toen het blad in financiële moeilijkheden verkeerde. ‘Schuldsanering was toen niet goed mogelijk omdat er niet zo'n erg deugdelijke boekhouding werd gevoerd,’ zegt Berger, ‘daarom zijn er toen wat tijdelijke aanpassingen gemaakt om PC in de subsidieregeling te laten meelopen. Maar omdat het blad geen honorarium betaalt aan de medewerkers, zou het blad best selfsupporting kunnen zijn. Ze zijn de subsidie als verworven recht gaan beschouwen. Dat de regeling oorspronkelijk als tijdelijk was bedoeld zou ik in hun plaats ook expres vergeten.’

kilima hawaiians

Door een reportage die hij ooit schreef voor Aloha raakte Kees de Bakker, toen publiciteitsmedewerker van CBS en nu eindredacteur van Boekblad, geïnteresseerd in het leven van Mary en Bill Buysman, meer dan vijftig jaar lang de drijvende krachten achter de Kilima Hawaiians. Maar dat was in 1973, toen het veertigjarig jubileum pas in zicht was. Met het oog op een passend jubileumboek tekende De Bakker het levensverhaal van Bill Buysman op, maar het project strandde doordat er geen uitgever in geïnteresseerd was. Op verzoek van uitgever Tiebosch schreef De Bakker vervolgens Mijn eerste boek, waarin schrijvers vertellen over hoe zij een uitgever vonden voor hun debuut. Tiebosch beloofde De Bakkers eigen ‘eerste boek’ daarna te zullen uitgeven, een belofte die de uitgeverij niet gestand kon doen wegens faillissement. Voor Onder wuivende palmen zocht De Bakker vervolgens bij zeven uitgevers onderdak, zonder succes. Pas na dertien jaar bood Magda Heeffer, uitgeefster in Bergen op Zoom, tot zijn verrassing aan het boek uit te gaan geven, omdat het goed paste in haar fonds van literaire en muziekuitgaven. De Bakker maakte zijn boek up to date, onder andere door de hij-vorm in de ik-vorm te veranderen, en ook de discografie werd uitgebreid. Het vijftigjarig jubileum der Kilima's was inmiddels gepasseerd. De viering van het tweeënvijftigjarig jubileum vormde voor de gemeente Rotterdam echter aanleiding genoeg om bij te dragen in een feestelijke viering op 26 juni. De Kilima's zelf, inmiddels de zeventig gepasseerd, traden op, mét hoela-girls. Er was veel vraag naar het nummer Er hangt een paardehoofdstel aan de muur, waarvan in Duitsland een miljoen platen werden verkocht. Een reis naar Hawaii, twee jaar geleden, bevestigde De Bakker in zijn vermoeden dat de waardering voor de Kilima Hawaiians onder de oudere musici van Waikiki groot is.

‘In de rest van de wereld is een auteur iemand die verhalen verzint, iemand die nieuwe mensen en nieuwe werelden creëert, en een Nederlandse schrijver die niet over zichzelf schrijft, verdient daarom minstens een tweede monument op de Afsluitdijk,’ zegt Hemmo Drexhage, ‘general manager’ van het ‘Haagse auteursrechtenbureau United Dutch Dramatists over zijn auteur Peter ten Hoopen. Van Peter ten Hoopen zal de verhalenbundel De liefdeskever (1983) worden uitgegeven in Duitsland, door Peter Hommer Verlag in Wuppertal. Ten Hoopen geldt ‘als einer der wichtigsten jungen Literaten der Nierderlande’ zegt de Duitse uitgever in de aanbiedingsfolder, reden waarom het verbazing wekt de veertigjarige ‘auteur, fotograaf, journalist en schilder’ niet in het nieuwe auteurslexicon van Winkler Prins aan te treffen. Een héél klein beetje bluf bevat de zin ‘Man wird ihn bald in einem Atemzug mit Somerset Maugham nennen müssen, schrieb ein Rezensent’, want die zin is van Gerrit Jan Zwier in de Leeuwarder Courant, en luidde: ‘Misschien groeit er nog wel eens een Somerset Maugham uit deze auteur.’ Dat de bloemlezing Der Liebeskäfer Ten Hoopen ‘internationale beroemdheid’ bracht, zoals Peter Hammer Verlag het stelt, moet nog even worden afgewacht, want Ten Hoopens literair agent Drexhage heeft het slechts over opties in Engeland en Duitsland op Ten Hoopens nieuwe boek, de roman De priesterrekruut, dat in de herfst bij uitgeverij Contact zal verschijnen. Maar er zijn serieuze kansen op een internationale doorbraak, meldt Hemmo Drexhage: ‘Een van de belangrijkste en beroemdste literaire agenten ter wereld, Gillon Aitken in Londen, heeft Peter als cliënt aanvaard. Iets wat andere grote namen - voor zover ik weet - nog nooit gelukt is bij Aitken of bij anderen.’

Met de uitverkiezing middels de nu al fameuze Anna Bijnsprijs van een vrouwelijk oeuvre zal het gaan lijken of zo slechts één stem het vrouwelijke in de literatuur zal gaan definiëren, vreest het Anna Bijnscomité. Om te kunnen laten horen dat er veel meer vrouwelijke stemmen geluid maken, roept het comité de lezeressen van Opzij op om à raison van ‘de spotprijs van slechts vijf gulden’ de eigen opvattingen over de vrouwelijke stem te ventileren. Het geld is bedoeld om de uitreiking groots te kunnen vieren zonder de prijzenpot te hoeven aanspreken. Onder de inzendsters wordt een plaatsbewijs verloot voor die uitreiking, op 8 november in het Amsterdamse Concertgebouw. Wat er met de namen van de gekozen favorieten gaat gebeuren, is nog niet helemaal duidelijk, zegt Renate Dorrestein. Wel, dat hun namen geheim blijven voor de leden van de jury. ‘Misschien besluiten we om een publieksprijs in te stellen.’