Vrij Nederland. Boekenbijlage 1986

[p. 8]

Thuisblijvers hebben gelijk (1)
Reisellende van toeristen

elliott banfield

De vogelvrije toerist door Brian Moynahan Vertaling: A.L. Terweijden-de Bruin Uitgever: Mingus, 214 p., f24,50

Rob Sijmons

De toeristenindustrie is een poel van leed, leugen en bedrog; alleen wie nog nooit op vakantie ging zal nog nooit bezwendeld zijn. Sommigen kunnen daarop alleen reageren met zwaar aangezette verontwaardiging, met een verbale stroom tomatenketchup zoals die van onze wrekende rechtvaardigheid zelve, F. Bom (en team). Maar het lijkt slechts of er bloed vloeit, de nobele strijd exploiteert voornamelijk het leedvermaak, waarbij de mediaconsument schaamteloos zijn schlemielige medeburgers audiovisueel aflebbert.

Een aardiger en niet bij voorbaat minder effectieve benadering laat op de humus van de morele verontwaardiging een rijk anekdotisch verhaal bloeien over het zakkenvullen in toeristenland. Die stijl is fraai toegepast door Sunday Times-journalist Brian Moynahan. Ook hij gebruikt de leedvermaak factor, ook hij appelleert aan onze minder edele gevoelens tegenover de slachtoffers; maar in het algemeen is zijn benadering toch sympathieker. Een anekdotische vertelling over twintig manieren waarop de rekening in hotel of restaurant kunstmatig opgekrikt wordt levert stof voor evenzovele preken en leest toch als een TGV (Train à Grande Vitesse, zij het niet op al zijn baanvakken).

Je kunt er af en toe ook wat wijzer van worden. De tour-operators nemen hoteleigenaars in zo'n financiële wurggreep dat de kamers vaak nog maar veertig procent opbrengen van de ‘gewone’ prijs. De solotoerist, stelt Moynahan, kan zijn op eigen houtje geplande reis dus aanmerkelijk goedkoper laten uitvallen door aan de balie af te dingen op de kamerprijs. Rond de Middellandse Zee is tien tot twintig procent korting een haalbare zaak. We zijn benieuwd.

Het is kennelijk normaal dat in vliegtuig en hotel meer accommodatie wordt geboekt dan er aanwezig is - vanwege verwachte annuleringen: jammer als wél iedereen komt opdagen. Het is normaal om de toeristen als vee te zien. Of op z'n minst als ladingen, zoals de manager van een hotel op Korfoe aan Moynahan toevertrouwde: ‘Je denkt over hen in termen van package. Je denkt: dat is een Blue Sky, dat is een Neckermann. Als je hen ooit als personen zou gaan beschouwen stort de hele zaak in elkaar.’

John Cleese-scènes stel ik me voor bij Moynahans opsomming van technieken om een onwelkome gast het hotel uit te pesten. Om niet alles te verklappen de minst en de meest subtiele methode. De lawaaikamer - naast machinekamer van de lift of naast de disco. Of het te vroeg wekken. Een receptionist: ‘De gast kan de boel op stelten zetten als hij te laat gewekt wordt, maar hij kan weinig doen als het drie kwartier te vroeg gebeurt. Het betekent dat hij, met niets omhanden, in zijn kamer op het ontbijt moet wachten, wat behoorlijk irritant is.’

Het duiveltje in mij heeft dus behoorlijk genoten van Moynahans boek - en toch betekent de Nederlandse editie een gemiste kans. Het boek is namelijk stevig anglocentrisch; soms is dat geen reden tot kritiek, maar uitspraken over Engelse reisbureaus hoeven niet op te gaan voor hun Nederlandse collega's. Daarboven: de uitspraken van de specifiek Nederlandse ‘Geschillencommissie reizen’ leveren voldoende stof voor een passende melange van leedvermaak en morele verontwaardiging.

De vertaling, vervaardigd door A.L. Terweijden-de Bruin, is van een bedroevende kwaliteit. Er staat betaalkaart waar credit card bedoeld wordt, legaal voor juridisch, 5 uur n.m. waar 's middags voor de hand ligt. Toeristen in de rij hebben last van ‘queuevorming’, de zwendelende nestor van de Bordeaux-wijnhandelaren heet doyen, en de horeca gebruikt veel ‘slechte bereidingsvetten’. De bespottelijkste fout betreft een Spaanse uitspanning die Moynahan volgens de vertaling omschreef als ‘een tien minuten Authenieke Flamenco spot’.

Moynahans boodschap is: wees assertief - maar stel je er niet te veel van voor. Na een verhandeling over de vervuiling van de Middellandse Zee citeert hij met instemming een van die fameuze inzenders van The Times: ‘Je zwemt niet aan de Costa Brava, je verplaatst je slechts in de faecaliën.’

Prettige vakantie.

■