Vrij Nederland. Boekenbijlage 1986

[p. 10]

Brieven
Vervolg van pagina 8

kettechnologie ontwikkeld, dan waren er geen intercontinentale raketten geweest. Hadden Schawlow, Townes, Basov, Prokhorov en vele anderen niet de laser geconstrueerd, dan hadden we geen SDI gehad. Overigens hebben vrijwel alle genoemde natuurwetenschappers, behalve von Braun en Rudolph, de Nobelprijs gekregen voor hun baanbrekende ontdekkingen. Kortom: hoewel de technologie aan de leiband van de politiek zou moeten lopen, maakt de geschiedenis duidelijk dat de politiek juist heel vaak wordt gedicteerd door de technologische ontwikkeling en dat verhaal wilden wij vertellen in ons boek.

Dan nu de relatie tussen technologische doorbraken en nieuwe militaire doctrines, die volgens ons aanwezig is, maar volgens Colijn en Rusman niet. We zullen slechts ingaan op een voorbeeld: het Manhattan Project. Colijn en Rusman: ‘Zo zou de ontwikkeling van de atoombom zijn gevolgd door de bijpassende doctrine (“het winnende wapen”). Een vreemde voorstelling van zaken, het Manhattan-project is nu juist hét voorbeeld van een extreem kostbare sprong in het diepe, slechts gemotiveerd door het inzicht vooraf dat wie de A-bom het eerst zou hebben de oorlog zou winnen. Het tegendeel dus van een onverwachte en ongeplande doorbraak in de laboratoria, die het werken van de westelijke strategen overbodig (“het winnende wapen”) zou maken.’ Deze passage staat werkelijk vol misvattingen: 1) de ontdekking van de kernsplijting in december 1938, drie jaar voor de start van het Manhattan Project, was een volkomen onverwachte gebeurtenis. Ná de ontdekking begrepen alle kernfysici dat hier de mogelijkheid lag van een nieuw superwapen, vandaar de brief van Einstein aan Roosevelt; 2) zoals eerder beschreven werd het Manhattan Project geïnitieerd door de natuurwetenschappers en gesanctioneerd door de politici. Van deze politici waren slechts zeer weinigen op de hoogte van het uiterst geheime Manhattan Project. Berucht is het feit dat vice-president Truman na het overlijden van president Roosevelt op 12 april 1945 niets af wist van het atoomproject. Wonderlijk dat er al een doctrine van ‘het winnende wapen’ zou zijn, zonder dat de vice-president op de hoogte is; 3) wie de A-bom had zou de oorlog winnen. Ja, misschien wel, maar dat is nog heel wat anders dan een doctrine van ‘het winnende wapen’. Deze doctrine werd pas na een langdurig en verwarrend debat ná de Tweede Wereldoorlog geformuleerd, gebaseerd op het feit dat de Verenigde Staten kernwapens bezaten en de Sovjetunie niet. Natuurwetenschappers en technologen veranderen de wereld. Polemologen, sociologen, politicologen of lieden die goed thuis zijn in het ontwikkelingsproces van wapensystemen proberen die veranderingen te interpreteren. Het boek De nucleaire erfenis gaat over de onvoorstelbare verandering in de bewapening die vanaf 1945 tot stand is gebracht door de inspanningen van honderdduizenden natuurwetenschappers en technici. Laten Colijn en Rusman maar een boek schrijven over hun interpretatie van die veranderingen.

Eindhoven

Willem de Ruiter

Bart van der Sijde

Open brief aan Anton Korteweg

In de Boekenbijlage (VN, 26-4-'86) trof ik een artikel aan van Diny Schouten over het Letterkundig Museum en deszelfs documentaire 't Is vol van schatten hier...

In de eerste plaats wil ik u, respectievelijk uw sceptische medewerker, gaarne verzekeren dat de brief van 12 januari 1981 die ik u zo welwillend heb afgestaan uiteraard echt is. Waar twijfelt u eigenlijk aan? Aan mijn verblijf in het in de aanhef genoemde Parijse hotel en de riante kamer 54? Waarom maakt u niet een dienstreis naar Parijs en controleert het hotelregister? Dat lijkt mij een mooi ambtelijk karwei, een dienstreis waard. Of wordt uw wantrouwen gewekt bij de gedachte dat een dame van negenenveertig jaar (ik, destijds) een comfortabele reis door Egypte zou hebben gemaakt met de zeer leerzame Stichting voor Academische Reizen en aldaar sociaal contact zou hebben gehad met i.c. jeugdiger leden van de internationale jet set? Of hapert uw fantasie als u zich moet voorstellen dat ik in het kille vaderland een amitié particulière zou kunnen hebben onderhouden met jongelieden van het eigen of het andere damesgeslacht? Als ik, via de krant, dat wel, wordt geconfronteerd met uw scepsis, en de tweeverdieners-voordeurdelers, verplicht-vrijwillig-verzekerde, modaalculturele mentaliteit die, naar het mij toeschijnt, daaruit opwasemt, word ik zeer, zeer treurig en ook buitengewoon moe. U dacht toch niet echt dat ik, in mijn beste blokschrift, speciaal voor uw Museum een brief zou gaan zitten verzinnen?

Nu wij het toch over verzinsels hebben: in het stukje in 't Is vol van schatten hier..., deel 2, p. 220, dat u zo vriendelijk was aan mijn litteraire werk te wijden, staan enige storende onjuistheden. Het gedicht Wie zal de nacht in strikken binden? schreef ik ca. achttien/negentien jaar oud (dus in 1949 of 1950) en niet ‘aan het eind van de jaren vijftig’, zoals in het boek vermeld. Het werd gepubliceerd in Propria Cures: misschien blijkt daaruit het exacte jaar van vervaardiging, want ik liet in die ongeduldige en onstuimige leeftijdsfase zelden iets lang in de la liggen narijpen. Verder schrijf ik wel eens (r. 12 v.b.) over ‘individuele waardigheid’, maar nimmer over individuele vaardigheid (dat lijkt mij meer iets voor collega Reve) en heet het in de titel van mijn boek uit 1976 genoemde Griekse eiland Kíthira, maar de omissie van een accent is inderdaad een kleinigheid naast de voorgenoemde zorgwekkender zaken.

Of uw documentaire over het Letterkunidg Museum aan een tweede, gecorrigeerde druk zal toekomen, staat uiteraard te bezien en daarom betreur ik de onjuistheden, vergissingen en/of verzinsels die daarin zijn geslopen. Maar waar ik het meest treurig van word, is dat u de in goed vertrouwen aan uw Museum geschonken historische documenten voor onderdelen van het bellettristische oeuvre aanziet, althans dat u twijfel probeert te zaaien in de harten van de bezoekers aangaande hun historische ‘echtheid’.

Mij stuurt u een beleefde bedankbrief als ik uw Museum iets schenk, maar tegen het publiek zegt u, met zoveel woorden, dat schrijvers fantasten, oplichters en vervalsers zijn. 't Is fraai!

Ik heb de eer van u te zijn, mijne heren sceptici, uw teleurgestelde,

Amsterdam

Andreas Burnier