Vrij Nederland. Boekenbijlage 1986

[p. 2]

[Nummer 13 - 29 maart 1986]

Ter zake

Diny Schouten

De roman die de onlangs naar Nederland gevluchte Surinaamse student Redgan van Sauers (27) in moeilijkheden bracht, zal in september worden uitgebracht door uitgeverij De Geus in Breda, als derde boek in de Landen-Literatuur-Reeks. ‘Het was commercieel aantrekkelijk om het meteen op de markt te gooien, nu Van Sauers zo in de publiciteit is gekomen, maar we waren bang hem schade te berokkenen, want Van Sauers heeft hier slechts de status van gast,’ zegt Erik Visser van De Geus bescheiden. ‘Van Sauers stuurde zijn manuscript eind 1984 naar onze uitgeverij. Nadat wij in 1985 besloten hadden tot uitgave, werd de correspondentie met Van Sauers, die toen weer terug was gegaan naar Suriname, onderschept. Van Sauers werd toen opgepakt wegens verspreiding van opruiende geschriften. Hij werd gedwongen om een brief aan zijn familie in Nederland te schrijven, met aan hen het verzoek om het manuscript terug te halen bij de uitgeverij. Dat verzoek heeft ons gek genoeg nooit bereikt. Van Sauers is na zijn arrestatie vrijgelaten, omdat er niets verspreid was, maar daarna weer opnieuw gearresteerd. In zijn boek zijn authentieke documenten verwerkt die de oorzaak waren van de moeilijkheden. Maar het is fictie. De roman speelt ten tijde van de eerste twee jaar van de revolutie. De hoofdpersoon is een idealistische student die teleurgesteld is in de volkscomités. Net als Van Sauers is zijn stellingname onafhankelijk. Hij is níét, zoals de Bevrijdingsraad van Suriname, voor terugkeer naar de oude toestand.’

Welke vrouwelijke stem (m/v) zal worden bekroond met de Anna Bijnsprijs 1986? Speculaties daarover worden minder tot een kansspel als de jury bekend zou zijn, maar dat is zij niet: de onderhandelingen, vorig jaar oktober gestart, zijn nog niet rond. Een gebrek aan bereidwillige kandidaten? Kandidaten genoeg voor de prijs: bij de oprichtsters kwam meer dan één sollicitatie binnen van mannelijke schrijvers. Bang om te worden overgeslagen, wellicht. Onder hen is Gerard Reve bereid tot een toelichting: ‘Het was gedeeltelijk voor de grap, maar kijk eens, als iemand feminist is in Nederland dan ben ik het wel. Kijk maar eens hoe eerbiedig ik schrijf over de toneelspeelster in Oud en eenzaam, naar de gedichten die ik heb gewijd aan de Moeder Gods, en het stuk De Vrouw van Rome, de eerste van mijn openbare lezingen in Leiden. Toen ik over die prijs las, dacht ik: waarom geven ze die niet aan iemand die veel meer doet aan het feminisme dan al die schreeuwers, die mannen tien gulden meer entree laten betalen voor hun boekenbal. Daar had de officier van justitie iets tegen moeten doen, dat is toch je reinste racisme? Nee hoor, zoveel prijzen heb ik niet gekregen. Ik heb een prijs van f 250, - gekregen, de Reina Prinsen Geerligsprijs voor De avonden, waardoor alle andere prijzen me ontgingen, een paar keer heb ik een prijs van de gemeente Amsterdam gehad van f 1500, -, en na de P.C. Hooftprijs nooit meer iets. Het geld van de Anna Bijnsprijs zal ik niet roekeloos uitgeven, maar goed besteden.’

Producent Rob Houwer streeft nog dit jaar naar de verfilming van Boudewijn Büchs De kleine blonde dood, liefst door regisseur Paul Verhoeven. ‘Maar de sollicitatie is opengesteld, het zou kunnen zijn dat de voorkeur uitgaat naar een vrouwelijke regisseur. Waarom? O, een vrouw zou meer toegang kunnen hebben tot de ambivalentie van Boudewijn Büchs persoonlijkheid. De kleine blonde dood moet een film worden in de lijn die is ingezet met de verfilming van Reves De vierde man: artistiek, maar toch met voeling voor een groter publiek. Nee, we zijn niet bang voor een herhaling van wat er met Het bittere kruid is gebeurd. Ik heb er spijt van dat ik mijn regisseur (Kees van Oostrum) daarin de vrije hand heb gelaten. Menselijk gezien heb ik begrip voor het standpunt van Marga Minco, maar voor het publiek is de film toen ten onrechte kapot gemaakt. Büch laat ons vrij, wat de meest zuivere opstelling is. De enige eis die hij stelde, was dat Danny de Munck niet de hoofdrol krijgt, maar dat was een grapje, net als dat we van zijn vader geen NSB'er moeten maken. Hij zal ons wel de noodzakelijke detailkennis verschaffen. De kleine blonde dood vind ik een fantastisch, bijna geniaal, en zeer filmisch boek. Ik ben hoogst verbaasd dat het niet boven aan de toptien staat. Volgens mij heeft Büch de rekening gepresenteerd gekregen dat hij zich zoveel vijanden heeft gemaakt. Hij is een zeer explosief persoon.’

genootschap nederlandse misdaadauteurs

Het per 1 maart opgerichte Genootschap van Nederlandse Misdaadauteurs (GNM) was net te laat met een voorgenomen lobby om het volgende boekenweekgeschenk door een thriller-auteur te laten schrijven. Die opdracht is al vergeven, aan Tessa de Loo. Maar het genootschap heeft plannen genoeg: een jaarlijkse prijs, De gouden strop, van f 10.000, - voor de beste Nederlandse misdaadroman, lezingen over politioneel onderzoek, zwendel, fraude, inlichtingendiensten, wapens en vergiften door deskundigen, en een jaarlijks Mystery-dinner, waarvoor de Amsterdamse recherche reeds spontaan een locatie aanbood: het oefenlokaal waarin voor aankomende rechercheurs moordzaken in scène worden gezet. Initiatiefnemer Tomas Ross heeft het in zijn persbericht over een gilde. ‘Ja, er is ballotage. Eerst vond ik dat onzin, en een beetje démodé, maar nu blijkt dat wel erg veel van de mensen die zich aanmelden als aspirant-lid hobbyschrijvers zijn, amateurs. Vandaar de eis aan aankomende leden dat zij minstens twee volwaardige misdaadromans hebben gepubliceerd. Waar ik van schrok is hoe weinig idee ook de professionele thrillerschrijvers hebben van hun rechten. Ze accepteren voorschotten en royalties die je vooroorlogs kunt noemen. Omdat ze zich geen échte schrijvers voelen, worden ze geen lid van de beroepsvereniging, de Vereniging van Letterkundigen. Ons Genootschap (waarin ook zitting hebben: Joop van den Broek, Rinus Ferdinandusse, Jef Geeraerts, Gerben Hellinga, Jacques Post en Felix Thijssen) wordt niet een vakbond of zo, dan moet je een bureau hebben, met bureaumedewerkers. We gaan wel overwegen om een redactionele pagina te kopen in het blad van Theo Capel, Thrillers en Detectives. Daarin wil ik voorlichting gaan geven over het zaken doen. We moeten er nog over praten, of ook uitgevers kunnen toetreden tot ons genootschap.’

Bij uitgeverij De Bezige Bij, die de uitgever is van het speciale Bommel-boek voor Bruna, is een selectief beleid het kernwoord. ‘Wij vinden het vaak niet passend voor onze auteurs om in cadeauboekjes te staan, vandaar dat wij in een toenemend aantal gevallen toestemming daarvoor zijn gaan weigeren,’ zegt Heleen van Wijk. Verkoopleider Han van Doorn voegt eraan toe, dat het bij Een bommelding anders lag: ‘Bruna verbond daaraan een actie die al onze Toonder-boeken ondersteunt. Het is de eerste keer dat we zoiets doen, we hebben nog niet besloten of we ermee doorgaan.’ Boekhandelaar Michon in Enschede, coördinator van de ‘Februari-werkgroep’ verdedigt zich: ‘Wij halen het fonds van een bepaalde uitgever naar voren, wat juist een omkering is van het verschijnsel.’ Ook directeur Jaap Stelloo van de Libris-boekhandels onderkent het probleem. ‘Wij hebben naar een alternatief gezocht, dat de pluriforme verkrijgbaarheid van boeken niet schaadt. Dat is het Libris-verhaal-van-de-maand geworden: kleine boekjes van acht pagina's die voorpublikaties van boeken bevatten die op verschijnen staan. Ze gaan hoogstens vijftig cent kosten en zijn slechts bedoeld om de markt op te warmen.’