Vrij Nederland. Boekenbijlage 1986

[p. 11]

Peter Vos
Ik heb die zonderlinge drang

‘Het is eigenlijk maar een ratjetoe; het staat allemaal door elkaar, behalve de vogelboeken dan - die staan hier in een aparte kast. Sinds een jaar of vijftien houd ik me met vogels bezig. Het is een hobby, zoals postzegels sparen of tropische vissen. Het heeft weinig nut, maar ja, als ik dan weer ergens zo'n boek zie liggen, dan koop ik dat. British Birds uit 1805 is een van de oudste boeken die ik heb. Het zijn twee delen, geïllustreerd en geschreven door Bewick, een vogelkenner die heel belangrijk was als popularisator. De illustraties zijn houtgravures, een techniek die hij ontwikkeld en tot bloei heeft gebracht. De ornitholoog Harrell, van wie ik ook drie delen British Birds heb staan, heeft later als postume hommage een nieuw ontdekte vogel naar hem genoemd: Bewicks swan, die wij kleine zwaan noemen. In de vorige eeuw zijn nog vrij veel nieuwe vogels ontdekt en die werden soms naar grote ornithologen genoemd en soms ook naar tekenaars. Je hebt bijvoorbeeld ook de Lear ara, een papegaai-achtige - die is genoemd naar Edward Lear. Die heb ik in de Antwerpse Zoo en in de dierentuin van Vincennes gezien en ook getekend.

bert nienhuis

Hier heb ik een atlas van de Nederlandse broedvogels, daarin kun je per soort in een oogopslag zien waar ze in Nederland voorkomen. De spotvogel komt echt overal voor, zoals je ziet, ze zitten veel in vochtige bosjes in de buurt van slootkanten. De spotvogel is mijn favoriete zangvogel. Qua uiterlijk zijn er veel mooiere, maar de spotvogel is zowel melodieus als ritmisch overweldigend, in enthousiasme te vergelijken met Charley Parker, Bud Powell, een bopper dus. Ik hoorde hem eens zitten zingen in een bosje buiten Bergen en ging zitten luisteren als naar een concert. Toen viel er een tuinfluiter in, toch ook niet niks, een soort versnelde merel en het leek net Theo Olof die ook eens gezellig mee komt jammen. De tuinfluiter werd finaal de bocht uitgezongen!

Ik heb heel veel vogels getekend. Als je ermee begint, denk je: dat lukt me nooit, het is zo moeilijk, maar als je volhoudt wordt het wel wat. Ik heb vogeldagboekjes bijgehouden, eerst een gewoon dagboek met kleine tekeningetjes, later een dagboek dat uitsluitend over vogels gaat, waar ik ze gezien heb, welke dag en wat ze deden. Ik maakte dan ter plekke kleine schetsjes van ze en werkte die later uit in wat grotere tekeningen. In totaal heb ik 223 verschillende soorten gezien in Nederland. Dit vogeldagboek loopt van 30 mei '82 tot 25 augustus '83 - toen hield ik me er heel intensief mee bezig. Het dagboek is eigenlijk een dummy van een gebonden boek, blanco dus, die schooi ik bij uitgeverijen. Dit papier is heel prettig, zowel om op te schrijven als op te tekenen. Kijk, hier heb je een fuut. Die zie ik af en toe in de stad, op de grachten; ze broeden onder

“Als ik in zo'n stemming ben dat ik tegen een stootje kan, dus vrij opgewekt, dan sla ik wel eens een gedicht van Jan Emmens op.”

overhangende bomen of bij woonboten. Er zitten trouwens ook groepjes parkieten in het Vondelpark, waarschijnlijk ontsnapt of losgelaten, maar ze planten zich ook voort. Hier heb ik een halsbandparkiet getekend die door een mevrouw wordt gevoerd. Het is wel een aanwinst voor het park.

Penguins

Waar ik ook graag in blader is dit boek: A checklist of the birds of the world. Hier staan alle vogels in, zonder plaatjes - alleen de circa 8500 Latijnse namen en de Engelse vertaling en het continent of faunazone waar ze voorkomen. Verder niks. Namen, namen, namen, zo stel ik me zuivere wetenschap voor. Saai maar toch spannend en vooral nutteloos. Er bestaan bijvoorbeeld zestien verschillende soorten pinguïns, zie je wel. Ik heb die zonderlinge drang om alles van het onderwerp te weten, terwijl ik er misschien niet eens zoveel mee doe. Dit is een uitgave van de club van Nederlandse vogelkundigen: Beteekenis en etymologie van de wetenschappelijke namen der Nederlandsche vogels. Dan zit ik al een beetje op een randgebied, de etymologie, waar ik me ook voor interesseer. Ik zit vaak in woordenboeken te bladeren - dan wil ik iets opzoeken maar word intussen afgeleid doordat ik op iets anders stuit. Ik ben erg gesteld op The Concise Oxford Dictionary, omdat daar zowel de betekenis van woorden wordt gegeven als de etymologische afleiding. Dat staat niet in Van Dale. Verder vind ik het Bargoens Woordenboek leuk en The Joys of Yiddisch, waar de woorden, de etymologie en ook nog anekdotes in staan.

De Penguins zie je niet, want die liggen in een kast te wachten op een nieuwe boekenkast of een paar planken die ik nog moet aanschaffen. Op Penguins ben ik echt gek, ze zien er lekker uit, ze hebben mooie omslagen en het symbool van de pinguïn spreekt me aan. Ik heb wel eens een Penguin gekocht, hoewel ik het boek zelf al had (in een andere uitgave), omdat ik er geen weerstand aan kon bieden. Dan gaf ik later de niet-Penguin weg aan iemand.

Al zou je het niet zeggen, ik heb mijn boekenkast nog niet zo lang geleden gereorganiseerd. Eigenlijk kwam dit neer op het leggen van de Penguins in de kast, die daar dus binnenkort weer uit moeten. Maar ik heb niet zoveel boeken, het kost me weinig moeite om iets terug te vinden. Het maakt een onoverzichtelijke indruk, dat komt ook omdat er zoveel andere troep tussen en voor staat: cassettebandjes, foto's, een heel klein biljartje van klei dat mijn zoontje vroeger gemaakt heeft, allerlei dummy's met schetsen erin. Ik gooi bijna nooit een boek weg; één keer heb ik een heruitgave van een door mij geïllustreerd boek naast de vuilnisbak gezet bij het oud papier. Dat was omdat het zo liefdeloos gedrukt was dat ik het niet in mijn kast wilde.

Ik heb geen boeken die me ergeren - ja, de boeken die ik zelf geïllustreerd heb met tekeningen die ik soms niet goed meer vind, maar ja, je denkt altijd later: het had beter gekund. Toen mijn vader overleden was, erfden mijn broer en ik zijn bibliotheek. Dat was het enige wat hij bezat, verder had hij geen cent te makken. Die boeken hebben we toen voor het merendeel wel verkocht, naar het antiquariaat gedragen. Ik was toen een jaar of

[p. 12]

twintig en zat zelf ook in geldnood. Ik herinner me dat mijn vader, die toen invalide was, wel eens aan mij vroeg om een bepaald boek uit de kast te pakken, dat hij dan zoende. Stel je niet zo aan, man, dacht ik dan. Ik was een jaar of zestien en pubers vinden natuurlijk alles belachelijk, maar nu doe ik het zelf soms ook. Als ik in zo'n stemming ben dat ik tegen een stootje kan, dus vrij opgewekt, dan sla ik wel eens een gedicht van Jan Emmens op. Ik vind hem een onderschatte dichter, die schitterende en treurige gedichten heeft geschreven.

Onaffe konijneholletjes

Er is veel waar ik nog aan toe moet komen; soms duurt het wel jaren. Zo ben ik ongeveer zestien keer begonnen in À la recherche du temps perdu. Het leek net zo'n veld met overal van die onaffe konijneholletjes. Maar op een gegeven moment kreeg ik het ritme te pakken en heb ik het uitgelezen. Dat was toen ook in een periode dat ik er de tijd voor had. Voor sommige boeken geldt dat de tijd er rijp voor moet zijn. The Unquiet Grave van Palinurus ben ik gaan lezen tijdens mijn scheiding. Daarvoor kon ik er niet doorheen komen, maar toen werd ik er erg door getroost. Dit is ook een boek waar ik erg aan gehecht ben: Le Avventure di Pinocchio van Collodi. Dat heb ik gekregen van mijn toenmalige professor kunstgeschiedenis van de academie. Laatst heb ik Alleen op de wereld gekocht, in het Frans - ik heb daar heel sterke herinneringen aan en ik wilde weten of die klopten. In deze pocket staan ook de oorspronkelijke houtgravures, dezelfde techniek als die van Bewick.

Boeken uitlenen doe ik ook. Ik neem me altijd voor om het niet te doen, maar het gebeurt altijd weer. De brave soldaat Schwejk ben ik bijvoorbeeld op die manier kwijtgeraakt, een Pegasus-uitgave, heel mooi, drie delen in een linnen band. Boeken die ik zelf van iemand geleend heb, leg ik op een apart stapeltje en vervolgens vergeet ik ze terug te geven. Zo heb ik eens Onder professoren geleend van iemand die ik een keer per jaar zie, namelijk met Kerstmis. Elk jaar vergat ik het weer voor hem mee te nemen - dat boek heeft hier zeven of acht jaar gelegen, tot de afgelopen Kerstmis, toen ben ik erin geslaagd het niet te vergeten.

Ik koop meer pockets dan gebonden boeken, omdat ik gebonden boeken liever niet op een ruwe manier wil lezen. Met pockets kan dat makkelijker, die neem je mee in de tram of daar lig je mee in bed. Het laatste wat ik gekocht heb is Tot zoens van Remco Campert, en van Queneau: We zijn altijd te aardig voor vrouwen, de vertaling van Ou est toujours trop bon avec les femmes. Eigenlijk had ik een ander boek van Queneau willen hebben. Een paar weken geleden zag ik Cent Mille Milliard de poêmes liggen in de boekhandel. Op elke bladzijde staat een gedicht, maar alle regels zijn dwars van elkaar losgeknipt, zodat je bij het opslaan altijd weer een nieuwe combinatie treft. Er zijn er inderdaad miljoenen mogelijk op zo'n manier. Ik vond dat zo'n baldadig en virtuoos idee, maar ik aarzelde om het te kopen, want het was duur. Toen ik besloten had om het toch maar wel te doen, was het al weg. Toen heb ik maar dat van die vrouwen gekocht,’ (BR)

■

Peter Vos (1935) is tekenaar. Hij illustreerde veel boeken en publiceerde onder andere ‘Het Beestenkwartet’, ‘De 100 reigers’ en ‘Het scheppingsverhaal’. Hij tekent regelmatig voor ‘Vrij Nederland’.