Vrij Nederland. Boekenbijlage 1986

Jeanne Roos
Op de gang staat nog een plankje ongeregeld

‘Ik woon hier nu acht jaar en toen ik verhuisde na mijn scheiding heb ik heel veel weggedaan. Het was de eerste keer dat ik helemaal zelf een huis inrichtte. Ik heb er destijds een antiquaar bijgehaald, die een schifting maakte en aangaf wat hij wilde hebben. Als ik nee zei, liet hij het staan. Ik was toen in de stemming van: weg met die handel, zodat ik ook dingen verkocht heb waar ik later spijt van kreeg. Ik heb toen negentig procent van mijn boeken verkocht, waar ik f900, - voor kreeg en daar heb ik een nieuw fornuis voor gekocht. Ik beschouw het boek als zodanig niet als heilig. Ik dacht: mocht ik ergens spijt van krijgen, kan ik het altijd weer kopen. Een aantal rare dingen heb ik bewaard, boeken van mijn ouders bijvoorbeeld, Duitse romans uit de jaren twintig. Uit piëteit heb ik die niet weggedaan. Mijn ervaring is dat ik zelden boeken overlees en dan staat dat daar maar te verstoffen. Inmiddels is het toch weer aardig aangegroeid en ik moet weer extra planken laten aanleggen, wat nog een probleem is, want dit systeem is zo dat je de steunen niet ziet en als het niet goed gebeurt, komt de muur naar beneden. Er liggen nu overal stapels boeken, zodat ik het absoluut niet kan terugvinden, als ik iets zoek. Gisteren zag ik een film van Kate Chopin op de tv, naar een boek van haar, en ik wist zeker dat ik het hier ergens had. The Awakening, nogal raar vertaald met De ontnuchtering. Ik heb me er gek naar gezocht, en vond ten slotte alleen die verhalenbundel van haar, die ik minder goed vind.

Hier en daar staan wel wat dingen bij elkaar: Jane Austen bijvoorbeeld en Gerard Reve. In mijn werkkamer heb ik atlassen en reisboeken staan, architectuur, woordenboeken en wat kinderboeken waar ik aan gehecht ben, en de boeken van mijn ouders, Galsworthy onder andere, Thomas Mann, Wassermann. En mode natuurlijk. Ik ben moderedactrice geweest van Het Parool. Die boeken kreeg ik altijd toegestuurd; ik heb ze bewaard omdat het bij mijn vak hoorde. Op de gang staat nog een plankje ongeregeld: de zusters Brontë, Kingsley Amis en dan ineens Judith Krantz ertussen. Dat is natuurlijk vreselijk. Ik ben dol op ontvluchtingsliteratuur, maar dit gaat me te ver. Dit gaat over de grens. Ooit heeft een vriendin me dat aangeraden als een lekker vakantieboek, maar ik kon er niet doorheen komen. 't Is net zoiets als Dallas en Dynasty op de tv, dat vind ik ook niet om aan te zien.

Hier in de kamer is de bovenste plank allemaal toneel en daaronder ligt een stapeltje met toneeldingen. Alles wat ik zie op toneelgebied, programma's, teksten soms, andere papiertjes prop ik daarachter. Ik weet eigenlijk niet waarom ik dat bewaar. Vroeger las ik veel toneelstukken; tegenwoordig lees ik met een groepje mensen toneelstukken voor aan Annie Schmidt, omdat ze bijna niet meer kan zien. Dat is een heel leuke bezigheid - je leert die stukken veel beter kennen dan wanneer je ze ziet. Als je naar een toneelstuk zit te kijken, word je verward door de opvatting van de regisseur, die tegenwoordig nogal eens pittig kunnen zijn.

bert nienhuis

Hollands Glorie

Soms worden mij boeken ongevraagd toegestuurd. Hier bijvoorbeeld Ontdek Noordwest Overijssel, grote god, wat moet ik ermee? Ik heb niets tegen Noordwest-Overijssel hoor, maar ja ik ga daar toch niet in zitten lezen. Dan zet ik het maar weg. Hier nog zoiets: Te elfder ure, Marx en Engels over het feminisme, dat kan ook in de opruiming. Boeken waar ik zelf niets aan vind, geef ik ook niet weg. Soms doe ik ze gewoon weg, bij

‘Ik heb de vreselijke eigenschap om een boek uit te willen lezen, zelfs al vind ik het een rotboek’

het oud papier.

Ik ben geen literairderig mens, daar ben ik te gemakzuchtig voor. Ik lees liever een gedicht van Gerard Reve, waarvan ik alles begrijp wat er staat dan die obscure poëzie. Ik moet altijd denken aan dat gedicht van Annie Schmidt over de snob: Ik zou zo graag eens Hollands Glorie willen lezen, /maar mijn niveau laat dat volstrekt niet toe/dus moet het maar weer Joyce of Huxley wezen. Nou, Hollands Glorie heb ik dan wel gelezen en Huxley ook, maar Joyce niet. Het parfum van Süskind is zo ongeveer het leukste boek dat ik de laatste tijd gelezen heb; dat vond ik echt fantastisch. Spannend en goed geschreven. Ik lees zelden iets over. Vroeger als kind de boeken van Cissy van Marxveldt, omdat ik daar elke keer weer om moest lachen. Daddy Longlegs hoorde ook bij mijn favorieten. Die heb ik later ook nog wel eens herlezen. Dat vind ik zo leuk aan de boeken van de Brontës en Jane Austen en trouwens ook aan Oorlog en vrede, die hebben allemaal dat element van het meisjesboek in zich: liefde en romantiek. Pride en Prejudice is in wezen een echt meisjesboek: het goede huwelijk, de norse man met het hart van goud, de schitterende bals, de heldin die geen zwijmelende juffrouw is maar een goed verstand heeft. Maar het is ook meer dan dat. Ik kan heel goed begrijpen dat er veel mensen zijn die geen zin hebben om moeilijke boeken te lezen, die liever iets gezelligs willen met romantiek erin en wat goed afloopt. Daar is niets op tegen, maar als je ze dan bijvoorbeeld Pride and Prejudice in handen zou geven, dan hebben ze hetzelfde verhaal, maar zonder clichés, goed geschrevenen met echte mensen erin. Er staan hier genoeg boeken die ik nooit gelezen heb. Soms lees ik ook boeken waarvan ik gaandeweg door krijg dat ik ze al gelezen had. Er zijn veel boeken die buitengewoon weinig indruk op me maken. Hier bijvoorbeeld, The woman in the backseat van Marguerite Steen. Ik heb dat ooit gelezen, maar ik heb geen flauw idee meer waar het over gaat. Ik heb de vreselijke eigenschap om een boek uit te willen lezen, zelfs al vind ik het een rotboek. Dat zal wel met mijn opvoeding te maken hebben: altijd afmaken waar je aan begonnen bent. Ik vergeet veel uit boeken, ook uit boeken waar ik van onder de indruk was. Patricia Highsmith vind ik een goede schrijfster; zo'n boek als Deep Water over een man in een grijs pak in wiens geest langzaam een barstje komt en die dan begint te moorden. Alleen de zwembadscène staat me nog bij. Ik zou er zo opnieuw in kunnen beginnen. Voor Oorlog en vrede, wat echt een van mijn lievelingsboeken is, geldt dat ook. Daar heb ik trouwens ook vaak stukken uit herlezen. Je hebt altijd meer de herinnering dat je het zo mooi vond, dan dat je

[p. 8]

het nog precies zou kunnen vertellen.

Er zijn weinig boeken die voor mij echt belangrijk zijn om te bezitten. Wat daar in ieder geval bijhoort is het boekje Kronkels Kronkelpaden, de eerste bundel van stukjes van Carmiggelt; die heb ik van hem gekregen met een opdracht. Hij heeft die naam Kronkel uit een kinderboek van mij gehaald. Simon heeft ook wel eens in een stukje beschreven hoe hij aan die naam kwam. In '47 en '48 schreef ik in Het Parool een vervolgserie voor kinderen die later door De Bezige Bij is uitgegeven. Gijsbert Konijn heette dat boek en later kwam nog Gijsbert Konijn in het circus. Daar kwam een worm in voor die Kronkel heet en Simon vond dat wel bij zijn eigen stukjes passen. Ik schreef ze onder het pseudoniem Marian Smeets, dat was mijn onderduiknaam, zo heette ik in de oorlog. Later in de heruitgave bij Unieboek zijn ze onder mijn eigen naam verschenen. Het waren hele leuke boekjes, waar ik nog steeds trots op ben. Het eerste gaat over een konijn dat met Kerstmis niet geslacht wil worden. Hij hoort de boer zeggen dat ie de pan in zal gaan en dat zijn huid een aardig bontje kan worden voor de kleine meid, en dan besluit ie ervandoor te gaan. Het boek beschrijft de zwerftocht langs allerlei dieren die hem onderdak verlenen. Het is eigenlijk een onderduikverhaal. Dat was ik me absoluut niet bewust toen ik het schreef, maar achteraf was dat heel duidelijk.’ (BR)

■

Jeanne Roos (1916) was van 1945 tot 1981 verbonden aan ‘Het Parool’. Aanvankelijk als moderedactrice, later schreef ze ook over stromingen en trends in het algemeen. Tegenwoordig is ze free-lance journaliste en schrijft onder andere voor ‘Avenue’.