Vrij Nederland. Boekenbijlage 1986

[p. 2]

[Nummer 9 - 1 maart 1986]

Ter zake

Diny Schouten

‘Waarschijnlijk koopt men ze als cadeau voor buitenlandse relaties en vrienden,’ zegt Jan Geurt Gaarlandt, die een klein gat in de markt vermoedde toen hij besloot de Engelse en Duitse edities van zijn succesauteur Etty Hillesum zelf te importeren. Via zijn fonds De Haan levert hij ze nog steeds uit, een activiteit die hij voort zal zetten als zijn nieuwe uitgeverij (Balans) van start zal zijn gegaan. De officiële importeur, Nilsson & Lamm, maakte er destijds geen bezwaar tegen, vooral omdat men verwachtte van Hillesums dagboeken niet meer dan enkele tientallen exemplaren af te zetten. Het aantal exemplaren dat Gaarlandt verkocht (1000 Engelse, 750 Duitse), maakte dat de importeur alerter reageerde op de eigen-import plannen van De Bezige Bij. Daar overwoog men Gaarlandts voorbeeld te volgen inzake Harry Mulisch' De aanslag. ‘Als service aan de auteur en aan het publiek, want we zouden er niet aan verdienen,’ zegt verkoopleider Han van Doorn van De Bezige Bij. De oorspronkelijk vastgestelde prijs van f48, - had Nilsson & Lamm in eerste instantie doen terugdeinzen voor het plan, maar na een gunstiger deal met de uitgever zal het boek (in hardcover) binnenkort voor f38, - in de winkels liggen.

Tot beider ongenoegen komen de Amsterdamse uitgeverij Sijthoff en de Haagse uitgeverij Bzztôh vrijwel tegelijkertijd met eenzelfde boek onder vrijwel dezelfde titel. Voor uitgeverij Sijthoff stelde Robert-Henk Zuidinga (bijkans professioneel bloemlezer van drie bundels: Sonnetten, Droggen zijn bedroom en Achterwerk in de boekenkast) een bloemlezing Dichters over dichters samen. De bloemlezing van gedichten die kunstbroeders aan elkaar wijdden: grafschriften, In Memoriams, loftuitingen en schimpscheuten, persiflages, spot en hekeldichten, verschijnt in maart. Bij Bzztôh verschijnt in april de bundel Dichters door dichters; portretten in verzen van Dirk Kroon. Een verschil: in de aanbiedingsfolder van Bzztôh wordt alleen van wederzijdse bewondering gerept. Uitgever Frans Pruyt van Sijthoff zag zijn titel ‘Dichters over dichters’ bij zijn concurrent in de voorjaarscatalogus van Boekblad staan. ‘Ik heb Bzztôh geschreven dat wij onze titel al eerder in Boekblad hebben gepubliceerd,’ vertelt Frans Pruyt, ‘maar ze hebben daar heel lauw op gereageerd. Ze veranderden de titel in Dichters door dichters. Een zuinige, Haagse reactie.’ Volgens Phil Muysson van Bzztôh is er sprake van een misverstand. ‘Het boek heette al zo, maar het stond verkeerd in Boekblad. Wij zijn net zo teleurgesteld als zij. Dirk Kroon was er al twee jaar mee bezig; hij heeft er 2000 dichtbundels voor doorgenomen. Wij kunnen de auteur toch niet laten vallen? Het is jammer dat de titelopgaven-rubriek in Boekblad zo summier is. Ik heb nu een boek over tweelingen in voorbereiding. Als ik de titel in Boekblad zet, denkt een ander dat het een boek over astrologie is.’

dichters door dichters

Na Arie van den Berg is Renate Dorrestein de volgende writer in residence aan de University of Michigan in Ann Arbor. Deze vorm van culturele export wordt voor de helft betaald door de afdeling Internationale Betrekkingen van WVC, en voor de andere helft door de Universiteit van Michigan. Na haar sollicitatie naar het gastdocentschap (van september tot mei volgend jaar) diende Dorrestein op verzoek een leerplan in. ‘Het was me niet duidelijk gemaakt dat dat moest. Als alles goed gaat en ik echt mag komen, word ik aangesteld om een cursus creative writing te geven. Ik heb eigenlijk maar twee adviezen: bestudeer je favoriete auteur, en als je vastzit met schrijven, ontleen dan oplossingen aan het werk van die auteur. Wie dat voor mij is? Kurt Vonnegut. Ik ken hele passages van hem uit m'n hoofd.’ Renate Dorrestein is enigszins beduusd van de plotselinge sucessen in haar schrijverscarrière. Haar eerste roman Buitenstaanders zal worden verfilmd (regie: Diny Damave; produktie: First Floor Features van Dick Maas en Laurens Geels, die ook De Lift produceerden) Het boek (haar debuut) is in dezelfde week aangekocht door de Duitse uitgeverij Rowohlt. Het vooruitzicht van een jaar Amerika verhoogt Dorresteins eufore stemming, ‘maar ik verbeeld me niet dat ze mij hebben gekozen om mijn daverende kwaliteiten. Ik denk dat de gronden pragmatisch waren: mijn privé-omstandigheden (geen gezin, geen vaste baan, ervaring als journaliste en docenten) moeten de keuze vergemakkelijkt hebben.’ Inmiddels is ook bekend geworden dat Cees Nooteboom is uitgenodigd voor een gastdocentschap van één semester aan de Universiteit van Californië, onder Johan Snapper, die in Berkeley de Queen Beatrix Chair bekleedt. Het is voor de eerste maal dat Berkeley een schrijver uitnodigt. Er is géén ‘open inschrijving’ voor, in tegenstelling tot de andere (vier) Amerikaanse universiteiten die een plaats hebben voor een ‘Dutch writer’. Aan professor E.M. Beekman van de Universiteit van Massachusetts, Amherst, zal een nieuw in te stellen Multatuli Chair (voor Dutch Culture, Literature and Language) worden aangeboden. Professor Beekman is de tekstbezorger van de ambitieuze Library of the Indies (twaalf delen).

de verloren tijd

De Amsterdamse boekhandel De Verloren Tijd (Gerard Doustraat 71) viert op 1 maart ‘De tweede verloren verjaardag’ met mini-lezingen over de volmaakte tekst, poëzie van het Kruiwagen-kollektief en de presentatie van Het blaadje. Het laatste is een jubileum-uitgave, waarvan het eigenaar Chris Keulemans zelf verbaast dat het er komt: ‘Alle Amsterdamse marginale blaadjesmakers hebben eraan bijgedragen, en die hebben meestal grote ego's.’ In het kleine souterrain achter zijn boekhandel-antiquariaat (gespecialiseerd in marginalia en beschadigde wereldliteratuur) organiseerde Keulemans de afgelopen twee jaar forums en lezingen van schrijvers en critici. De door hem georganiseerde reünie van Hollands Diep was buitengewoon succesvol, maar de tweede in wat een reeks had moeten worden, die van New Found Land, reet oude wonden open: ‘Er was nog teveel wrok onder de redacteuren.’ De geplande herdenkingsbijeenkomsten van ter ziele gegane periodieken als Literair Paspoort, Chrysallis en Soma vonden daarom geen doorgang. Van de forums die hij organiseerde, stelde het Keulemans teleur dat de bezoekers op namen afkwamen: ‘Een lezing van Marko Fondse over Chodasevitsj, trok aandacht, niet omdat men belangstelling had voor het werk van Chodasevitsj, maar omdat Karel van het Reve er ook sprak op die avond. Bij de voortreffelijke inleiding van Mieke Taat op het werk van Marguerite Yourcenar waren nauwelijks mensen aanwezig.’ Tegen het fenomeen van het schrijversforum als publieksvermaak heeft Keulemans door eigen ervaringen nog meer bedenkingen: ‘Ze komen nooit verder dan het uitgangspunt, en interrupties uit het publiek torpederen meestal de discussie. Ik probeer zulke bijeenkomsten nu anders te programmeren: door gesprekken tussen ingewijden, deskundigen die het min of meer met elkaar eens zijn.’ Het verjaardagscadeau is vooral een subsidie van f13.000 van het Amsterdamse Fonds voor de Kunst, voor de literair-culturele activiteiten van De Verloren Tijd: ‘We hoeven voortaan niet dagenlang door Amsterdam te fietsen om postzegels uit te sparen.’ Als bestuurslid (sinds kort) van de Stichting Literaire Activiteiten Amsterdam is Keulemans betrokken bij het ontwikkelen van een ambitieus kunstprogramma van de SLAA. ‘De plannen zijn om een serie wie zegt wat waarover te starten, naar een idee van Volkskrant-kunstcritica Anna Tilroe. De vraag is hoe bespreekbaar kunst (literatuur, beeldende kunst, muziek) is. We gaan daarom kunstenaars uitnodigen om commentaar te geven op een detail of fragment van een bepaald kunstwerk.’