Vrij Nederland. Boekenbijlage 1986

[p. 16]

[Waarom de steelpan altijd stuk gaat - vervolg]

Jungli

had ze natuurlijk in India geen klagen.

De tweede reden, en die hangt samen met de eerste, is dat ze ontwerper is en daardoor zeer geïnteresseerd in vormen en materialen: ze beschrijft heel precies hoe ze het huishouden doet, met welke materialen, waarom de steelpan altijd stuk gaat en de primus en de pollepel, want het plastic in India is van rottige kwaliteit. Ze ontdekt ook waarom vrouwen gelijk hebben als ze dat plastic toch praktischer vinden dan de traditionele huishoudelijke voorwerpen: die zijn loodzwaar. Langs de weg van al dat spul dat altijd weer stuk gaat beschrijft ze een vrouwenleven dat (denk ik) heel dicht bij dat van de Indiase dorpsvrouwen komt, en dat is ingenieus en prachtig gedaan.

Borneo

Hoe bleekjes steekt daarbij het boek van Redmond O'Hanlon: Into the Heart of Borneo (nu ook vertaald en bij De Arbeiderspers verschenen) af. Overbejubeld is dit boek van een Engelse bioloog die met de dichter James Fenton op stap gaat, diep het binnenland van Borneo in, met gidsen die krom Engels spreken en wier kromspraak eindeloos wordt uitgesponnen. De dichter heet James maar de gids Leon noemt hem Jams, iets waar ik één keer erg om heb moeten lachen. Bij de dertigste keer word ik een beetje geïrriteerd van zinnen als: ‘Ah,’ said Leon, ‘you and Jams, you not ordinary mens. Jams always reading books.’

Het is allemaal erg lollig, Bulletje en Bonestaak op reis, met studentenalmanak proza dat zo gaat: ‘Our Tuai Rumah, he the best chief in all Kapit,’ said Leon.

‘Clever old Rumah zoomer,’ whispered James, ‘but I think he's been systematically pinching my ciggies.’

Dat soort humoristisch-laconieke dialogen bederft mijn leesplezier behoorlijk en ik was dan ook niet verbaasd dat de observatie van vogels, waar de tocht grotendeels om begonnen is, voor een flink deel bestaat uit citaten uit ornithologische werken over Borneo, en dat de antropologische beschrijving buitengewoon dun blijft.

Wie zo in de weer is met eigen grappigheid, kan niet goed observeren.

■