Vrij Nederland. Boekenbijlage 1986

[p. 2]

[Nummer 7 - 15 februari 1986]

Ter zake

Diny Schouten

De stad Brussel heeft onlangs, na enkele jaren onderbreking wegens geldgebrek, opnieuw de Prijs voor Nederlandse Letterkunde ingesteld. Tegen artikel vijf van het prijsreglement, waarin geëist wordt dat inzendingen vergezeld gaan van een curriculum vitae en een bewijs van goed gedrag en zeden van de auteur, heeft de Vlaamse auteur Herman J. Claeys een bezwaarschrift ingediend. Deze ‘maatregel van ideologische schifting’, schrijft Claeys, is ‘niet eens een verkapte, maar een openlijke daad van uitsluiting van deelnemers die om de een of andere reden met de overheid in conflict zijn gekomen en in het bijzonder van hen die om ideologische redenen het slachtoffer zijn geweest van censuur of van repressie, vooral in de zestiger en zeventiger jaren.’ Claeys, die zich naam verwierf als ‘literair activist’, deed een beroep op de Vereniging van Vlaamse Letterkundigen, en op het Vlaamse PEN-centrum om zijn protest te ondersteunen ‘tegen een maatregel die het isoleren en monddood maken van dissidente kunstenaars beoogt, en de deur openzet voor broodroof en Berufsverbot’. De Vlaamse VVL heeft inmiddels aan zijn verzoek voldaan, maar secretaris Jacques van Baelen verwacht zelfs niet dat zijn vereniging antwoord zal krijgen op de brief aan het stadsbestuur, en bovendien: ‘Er zijn hier meer prijzen die een curriculum vitae en een bewijs van goed zedelijk gedrag vereisen, in verband met een eventueel oorlogsverleden.’ Volgens Monika van Paemel, ondervoorzitter van de Vlaamse PEN, zijn de niet-literaire criteria wél een unicum. ‘De maatregel is hier zeer gebruikelijk bij sollicitaties, politieke ambten, aanvragen voor paspoorten en visa, maar dat het geëist wordt voor literaire prijzen is nieuw volgens mij. Het probleem is dat ook onschuldige overtredingen hier voor de “correctionele rechtbank” komen, en zo een strafbladaantekening veroorzaken: bekladden van openbare gebouwen, of meedoen aan een abortusactie vallen eronder, maar ook wandelen waar dat niet is toegestaan. Maar deze maatregel is slechts een miniem aspect van een veel groter probleem, als je bedenkt dat literaire jury's samengesteld worden op grond van politieke voorkeur. Het enge is wel dat jury's nu vooraf kunnen weten wie ze uitsluiten. Op eigen gezag wil ik wel zeggen dat de PEN tegen deze maatregel zal gaan protesteren, maar veel uithalen zal het niet want het is juridisch waarschijnlijk niet aanvechtbaar.’

‘Het is zoiets als het uitmaken van een verloving,’ verklaarde Kees van Kooten in het VPRO-programma Boeken, over het besluit om de Bescheurkalender 1986 de laatste te laten zijn. Op affiches raden de makers het geacht publiek af, de bescheurkalender, die dit jaar de bescheuragenda heet, aan te schaffen (‘Waarom niet, Gé?’ Omdat we altijd op eigen kracht hebben kunnen lachen.’) ‘De markt is overvoerd’; ‘De lol is eraf’; Het is nu een duf artikel’; dat waren de overwegingen om ermee op te houden. Wel is een bloemlezing uit het beste van veertien jaargangen aangekondigd als Het Groot Bescheurboek, dat volgens Van Kooten ‘een portret van Nederland van de jaren zeventig tot nu’ geeft. ‘U kunt het in tegenstelling tot de bescheurkalender, vele jaren blijven verkopen,’ belooft Uitgeverij De Harmonie in de aanbiedingsfolder aan de boekhandelaren. Met twee grote afnemers onder hen kreeg De Harmonie het onlangs aan de stok. Een werknemer van een Bruna-filiaal in Zeeland ontdekte dat een nabijgelegen Maxis-vestiging de agenda enkele guldens onder de prijs verkocht. Boekhandelsketen Bruna B.V. en het eveneens gealarmeerde Vroom & Dreesmann dreigden, als De Harmonie niet tegen Maxis in actie kwam, zich níét aan de vaste prijs te houden. ‘Dat we aan die prijs houden,’ zegt Allard Constandse van Bruna, ‘is fatsoenshalve, vanwege het boekachtige karakter. Formeel geldt voor agenda's en kalenders níét de vaste boekenprijs, het valt ook onder een ander BTW-tarief.’ De coup werd door uitgever Jaco Groot van de Harmonie ter wille van de belangen van kleinere afnemers verijdeld door samen met de schrijvers de aanwezige voorraad bij Maxis in Muiden in een winkelwagentje weg te slepen, na daarvoor, uiteraard, afgerekend te hebben bij de kassa. Via stromannen gebeurde hetzelfde in andere filialen. Over de herkomst van de partij van Maxis laat de heer Schotsman van Maxis zich niet uit: ‘We verkopen hier boeken en strips tegen discountprijzen, daar zijn we voor. De Vereeniging (ter bevordering van de belangen des boekhandels) verzet zich wel, maar het gebeurt volkomen legaal.’

c. buddingh

De Dordtse culturele stichting Perspektief beschikt over ‘een honderdtal representatieve geluidsopnamen’ van de op 24 november 1985 gestorven dichter, vertaler, bloemlezer, romanschrijver, essayist en Dordtenaar C. Buddingh'. Als passende hommage aan Kees Buddingh' heeft de stichting Perspektief het initiatief genomen tot een Buddingh'-project. Uit de overweging ‘dat er wel meer mensen zouden kunnen zijn die een herinnering zouden willen bewaren aan de heel bijzondere wijze waarop Buddingh' zijn eigen gedichten presenteerde’ ontstond het idee om een cassetteband van maximaal 60 minuten uit te brengen met gelezen gedichten ‘die muzikaal omlijst zouden moeten worden door het door Buddingh' zo gewaardeerde Arie van 't Hoff/André Drop Boptet’. De band zal een chronologische keuze bevatten uit Buddingh's oeuvre, vanaf de bundel West Coast (1959) tot en met de Microverhaaltjes. De gemeente Dordrecht verleende een startsubsidie, maar de werkgroep, waarvan Joop van Halen (telefoon 078-165832) de coördinator is, zoekt nog naar meer sponsors. Samen met de cassetteband zal een herdenkingsboekje (met artikelen, foto's van en over Buddingh', en gedichten) verschijnen, dat Uitgeverij De Bezige Bij gaat produceren. Joop van Halen verzekert in zijn brief aan mogelijke sponsors dat de werkgroep van de Stichting Perspektief ‘uit piëteit en op nadrukkelijk verzoek van de intieme kennissenkring van de dichter zorg zal dragen voor een sobere en toch stijlvolle vormgeving’. Boek en geluidsband zullen naar verwachting in oktober van dit jaar verschijnen.

Zelf schrijver worden is de titel waaronder de vier Albert Verwey-lezingen die Gerard Reve afgelopen najaar hield voor de Universiteit van Leiden, bij uitgeverij Martinus Nijhoff verschenen. De promotie is krachtig ter hand genomen, allereerst door de schrijver zelf, die van zijn aanwezigheid in het programma RUR gebruik maakte om de uitgave toe te lichten als de ‘theoretische, wetenschappelijke verantwoording’ van zijn veertigjarig schrijverschap. Hans van Maar van uitgeverij Nijhoff vertelt hoe positief (en met extra bestellingen) boekhandelaren reageerden op de ‘Reve-boodschap’ die geadverteerd werd in de beeldkranten van Amsterdam (City-theater) en Utrecht (Hoog-Catharijne). ‘Het is de eerste keer dat de beeldkrant wordt ingeschakeld voor de promotie van een boek. We hadden maar een klein advertentiebudget en zochten daarom naar nieuwe media. Tot onze verrassing was deze vorm van reclame helemaal niet duur, we kregen van de firma Aftel zelfs korting omdat ze vonden dat het om een culturele activiteit ging. De titel, ja, die suggereert inderdaad wel dat het om een handleiding hoe word ik schrijver gaat. Maar het is een voorstel van Reve zelf.’ Uitgeefster Marijke Pijnenburg van Nijhoff heeft even later een titelverklaring bij de hand: ‘Je kunt het zien als normgevend voor mensen die schrijver willen worden.’ Ze kondigt ook de volgende delen van de serie aan, die in samenwerking met de Vereniging van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen is opgezet. Judith Herzberg zal de volgende serie gastcolleges vervullen, waaronder drie algemeen toegankelijke hoorcolleges. In Groningen gaat Dick Hillenius een serie universitaire colleges geven, te beginnen in najaar 1986.