Vrij Nederland. Boekenbijlage 1985

[p. 13]

Die eeuwige pijp onder die snor
Tomas Ross laat zien wat hij kan

Schaduwen uit Gethsemane door Tomas Ross Uitgever: Het Spectrum, 294 p., f 24,90
R. Ferdinandusse

Harry van den Bergh heet in de nieuwe thriller van Tomas Ross Harry van der Heuvel. En ik begrijp nog steeds niet waarom. De socialist gaat in het boek naar El Salvador om daar, samen met enkele collega's op te treden als waarnemer bij de verkiezingen. Tomas Ross leest zijn kranten bijzonder goed en zal zich ongetwijfeld herinnerd hebben dat Van den Bergh, terugkerende van Turkse verkiezingen al eens een klein scheef schaatsje reed, dus op zichzelf is het gebruik van Van den Bergh een aardig idee. Ross tekent hem overduidelijk, de snor, de zwelling van de maag die als hij gaat zitten ineens op drie te hard opgepompte banden lijkt, die typisch afwezige blik in zijn ogen die bij hem op concentratie duiden, de eeuwige pijp onder die snor... het kan niet missen. Hij had z'n pijp weer aangestoken en boven tafel ontspon zich een luchtgevecht tussen verbrand zeewier en geschroeid gras. Waarom dus niet gewoon Van den Bergh? Of gewoon Jansen.

Dat Van der Heuvel Van den Bergh was is niet alleen niemand ontgaan, het was ook een soort sensatie waarover in columns en rubrieken werd bericht. Het leek zelfs op gezochte publiciteit, en ik zou me dat ook kunnen voorstellen. Schaduwen uit Gethsemane is Ross' zevende thriller, hij is op dit moment zonder meer de beste in ons land, en toch staat zijn werk niet op de best-sellerlijsten.

Net als bij vorige boeken (Het Poesjkin Plan - Slavenburg; Van Koninklijken Bloede - Lockheed; De honden van het verraad - de Molukkers) is Gethsemane geënt op een ‘actualiteit’: de moord op de vier Nederlandse journalisten. Via de socialistische fractie in de Tweede Kamer is er een aanleiding om dat opnieuw te onderzoeken en daarbij wordt geheel onofficieel een BVD-agent ingezet, die als assistent van Van der Heuvel met de parlementariërs meegaat. De BVD'er is Ross' vaste hoofdpersoon Martin Finch. Dat uitzenden van die agent gaat nogal pompeus in zijn werk, het lijkt even alsof Nederland eindelijk zijn plaats in de wereld inneemt.

Tegelijkertijd spreekt Reagan op het Witte Huis de pers toe en beschuldigt Nicaragua van oorlogszuchtige neigingen. Een groep Amerikaanse journalisten gaat naar dat land om te kijken of de president gelijk heeft. Van Ross is bekend dat als hij namen voor zijn personages nodig heeft hij langs zijn boekenkast loopt: al die Amerikaanse journalisten dragen namen van misdaadauteurs: MacInnes, Seymour, Parker, Hanssen, en soms gedragen ze zich ook meer als misdaadauteurs dan als journalisten. Ook in deze groep is een inlichtingendienst actief, met drama-resultaten. Tomas Ross schrijft, zo staat met grote letters voor op de omslag, in ‘de traditie van de grote thriller... - Vrij Nederland’ en dus herhaal ik dat nog maar eens. Schaduwen uit Gethsemane is prachtig opgezet, de intrige is, ook voor wie niet meer dan de koppen van de berichten over Midden-Amerika leest, helder. Er zitten in het verhaal veel verrassende wendingen, iets waarin Ross zeer goed is en je kunt aan alles merken dat de auteur gedacht heeft: nu zal ik eens laten zien wat ik kan.

Melkchocola

Vrouwen spelen in de intrige een tamelijk grote en doorslaggevende rol. Een Amerikaanse terroriste, een beetje gemodelleerd op Modesty Blaise - ze komt vaak in actie met een kleefbom tussen haar tieten -; een gevaarlijke geheim agente die de Amerikaanse journalisten manipuleert; de bloedmooie vrouw van de CIA-chef in El Salvador, en nog zo wat. In een kort interview in De Telegraaf heeft Ross dat uitgelegd: ‘Ik schijn vrouwen niet positief te kunnen laten overkomen. Mijn schuld. Maar ik heb die vrouwen er speciaal ingeschreven omdat men mij wel eens verweten had dat er geen vrouwen in mijn verhalen voorkomen.’ Ik vrees dat hem eerder te verwijten valt dat hij Finch die vrouwen laat bekijken in de traditie van de grote geile thrillerschrijver: ‘Ze was zo bruin als een reep melkchocola en haar volle borsten zouden de Prediker als een idioot hebben laten wijzigen in z'n drukproeven.’ (Ze had) ‘een mond waarvan je zeker wist dat hij niet alleen voor voedsel was bedoeld’, ‘Dolores had ook nog een stem die van alles beloofde.’

Tomas Ross

Martin Finch ontpopt zich in Gethsemane - want daar vindt de ontknoping plaats - als een geduchte vechtersbaas. (Al eerder heeft hij met een stevige tak een bloedhond ter grootte van een kalf koud gemaakt.) Dat moet ook wel want de zaak gaat, zoals verwacht, de politieke doofpot in en Ross moet zich dus van een aantal gevaarlijke hoofdpersonen ontdoen. Hij kan gevechten heel beeldend beschrijven, maar tegen het slot komt daar toch een zekere monotonie in. Ik kreeg het gevoel dat hij daar ook haast had, veel bloed en braaksel en in de dialogen gozers en klootzakken.

Liefhebbers van een goede thriller moeten het boek zich niet laten ontgaan want er is veel leesplezier aan te ontlenen, de plot is mooi, en de twee Russische onderzeeërs in de Golfo de Fonseca hebben zo verrassend veel met het monster van Loch Ness te maken dat Hitchcock er verliefd op had kunnen worden. Het enige probleem blijft: waarom heet Harry Van der Heuvel?

■