Liften en Roltrappen
Vervolg van pagina 10
voeren is op de lopende band bij de industriële massaproduktie. De roltrap is dan ook een ‘proletarisering’ van de lift, beweren zij, en ik ben wel voor deze stelling gewonnen.
De eerste roltrap werd geïnstalleerd in een lunapark op Coney Island in 1903. Jesse W. Reno had een Inclined Elevator uitgevonden waarop men niet moest gaan staan, maar wel zitten: op de band die omhoog klom waren zelfs zitjes aangebracht. Hij zag het zelf zo: ‘De passagier gaat met gespreide benen klaar staan, het zitje op de bank draait naar boven, pakt hem op en draagt hem schuin omhoog.’ Restte slechts een probleem: vrouwen met rokken konden er geen gebruik van maken - en dat in een tijd dat het korset en de reformjapon (spottend de ‘hobbezakjurk’ genoemd) in de mode waren. Deze uitvinding ging dan ook roemloos ten onder.
Eerder al had Nathan Ames in 1859 een patent verkregen voor zijn Improvement in Revolving Stairs. Dat werd echter toen niet in de praktijk uitgetest omdat eerst bij de eeuwwisseling het probleem van het massaverkeer de kop opstak. Jesse W. Reno verbeterde die uitvinding en kwam op het juiste ogenblik. Daarnaast moet ook George A. Wheeler genoemd worden, de eigenlijke vader van de hedendaagse roltrap, met zijn in 1892 ontworpen Inclined Elevator. Op het Europese vasteland was de primeur bewaard voor de wereldtentoonstelling in Parijs van 1900, toen de bezoekers voor tien centime met de roltrap moeiteloos naar de bovenverdieping van het Amerikaanse paviljoen gebracht werden.
In Londen had Harrods reeds in 1898 een roltrap, waarbij een soort ‘roltrapboy’ aan het einde stond, om vrouwen die er niet goed van geworden waren een handje te helpen en de gentlemen een cognac aan te bieden. Er was in 1900 zelfs een hit van W.P. Dempsey met als titel Up the Sliding Stairs! Bij ons zou de roltrap pas in de jaren twintig in de architectuur opgenomen worden. Een prachtig recent voorbeeld van die integratie is de roltrap aan de buitenkant van het Centre Pompidou in Parijs. Maar ook de roltrap in de supermarkt zou ik niet meer kunnen missen. De lift en de roltrap hebben niet alleen onbetwistbare invloed gehad op de architectuur, maar ook op mijn conditie.
Auteursrechtelijk beschermd