Dan werpt zij zich voor een taxi
Energieke wanhoopsacties bij Patricia Highsmith
Mermaids on the golf course and other stories door Patricia Highsmith Uitgever: Heinemann, 233 p., f 48,40
Reintje Gianotten
‘Life was nothing but trying for something, followed bij dissapointment, and people kept on moving, doing wat they had to do, serving - what? And whom? Deze treurige gedachte is van Odile Masarati, lerares in een klein dorp, die slechts genoegen beleeft aan de brieven die ze auteurs schrijft. Haar favoriet Graham Greene heeft nooit geantwoord, enkele anderen wel, zij het kort en niet bemoedigend. Tijdens een vakantie in Engeland bezoekt ze Hollingwood, die ze eens in de veertien dagen schrijft. Hij reageert afwijzend en geïrriteerd op haar bezoek - dan werpt zij zich voor een taxi. Ze verliest haar schoonheid en illusies, getekend door deze wanhoopsdaad. Ze besluit desondanks heel bewust toch te blijven schrijven aan de andere auteurs, omdat ze daarvan tenminste geniet.
Patricia Highsmith
De elf verhalen in deze bundel van Patricia Highsmith zijn niet vrolijk te noemen, wel zeer onderhoudend. Haar recentelijk in vertaling verschenen Hoe schrijf ik een spannend boek opent met de stelling dat je als schrijver in de eerste plaats jezelf moet amuseren. Dat zij zich vermaakt is aan deze bundel af te lezen. Met weinig woorden typeert ze mensen haarscherp, zorgt voor de nodige actie en beschrijft de soms bizarre gebeurtenissen op een lichtvoetige wijze.
De mensen in deze verhalen proberen - net als Odile Masarati - hun leven zó in te richten dat het draaglijk wordt. Ze doen dat bijvoorbeeld door van een negatieve gebeurtenis alleen de eraan voorafgaande positieve verwachtingen in herinnering te houden. In ‘The Romantic’ heeft Isabel anderhalf uur vergeefs in een bar zitten wachten op de man met wie ze een afspraakje had. Om dat opwindende gevoel van verwachting opnieuw te kunnen beleven, gaat ze vanaf die tijd geregeld naar bars en doet alsof ze met iemand afgesproken heeft.
Een futiliteit kan echter voldoende zijn het zorgvuldig opgebouwde evenwicht te verstoren. Een voorbeeld daarvan is het verhaal ‘The Stuff of Madness’. De advocaat Christopher Waggoner is al lang en redelijk gelukkig getrouwd met Penny, wier liefde voor huisdieren zo ver gaat dat ze haar poezen en honden na hun dood laat opzetten en ze vervolgens in de tuin opstelt. Christopher heeft zich nooit werkelijk verzet tegen deze necromanie - omdat ze een aardige vrouw en lieve moeder is - maar als Penny twee journalisten van de Times toestaat haar schatten te fotograferen, breekt de hel los. Met inzet van zijn voormalige minnares arrangeert hij een rancuneuze wraakactie. Opeens slaat liefde om in haat, alle onderdrukte gevoelens van ongenoegen komen naar buiten, het leven lijkt zinloos en de dood wenkt. In een ander verhaal verft iemand de luiken verkeerd en naar aanleiding daarvan vervalt hij tot totale faalangst.
Het tegenovergestelde komt overigens ook voor. Een jonge fotograaf maakt bij toeval een foto van een meisje dat zo juist verkracht is. Hij wint prijzen, geeft lezingen, schrijft er een boek over: kortom, bouwt zijn carrière op de foto. Dat hij nooit geloofd heeft dat ze verkracht is, maakt voor hem geen verschil. Met hetzelfde onbenul en gemak begint hij aan een boek over god en rechtvaardigheid.
In ‘The Button’ wurgt Roland koelbloedig een willekeurige passant. Aanleiding is Bertie, zijn mongoolse zoontje. Hij haat het kind, haat zijn vrouw die al jaren met veel liefde het monstertje verzorgt en hij haat de vrienden en kennissen die hun afkeer laten blijken. Waarom moet juist hem dit overkomen? Als wraak op de wereld maakt hij zomaar iemand van kant; de voldoening van de moord geeft hem de kracht zijn lot te dragen. Highsmith beschrijft de gebeurtenis zo dat je eerder geneigd bent de slappe kennissen te bekritiseren dan de moordenaar in kwestie.
Frustratie in de liefde, eenzaamheid en mislukking brengen de mensen in dit boek tot suïcidale neigingen. De al dan niet gelukte pogingen worden op geestige wijze beschreven. ‘(...) collapsing had been symbolic of a suicide, and (...) he was rather glad, after all, that he had merely spent two days in bed and not shot himself.’ Uiteindelijk beneemt deze man zich toch het leven om dezelfde reden als waarvoor hij eerder in bed ging liggen. Wat dit boek ondanks alle treurnis zo aangenaam maakt, is dat de personages handelend optreden. De mensen ondernemen iets, bedenken wat, moorden of plegen zelfmoord - niet altijd met een gelukkig resultaat, maar dat doet er minder toe.
■
Auteursrechtelijk beschermd