[Nummer 43 - 26 oktober 1985]
Ter zake
Diny Schouten
Angelsaksische uitgevers verdrongen zich bij de Messe-stand van De Bezige Bij om Het verdriet van België, geïmponeerd door gunstige recensies in gedistingeerde Franse kranten (Le Monde, Le Figaro). Door de Franse vertaling (bij Julliard) is het boek toegankelijk geworden voor veel buitenlandse uitgeverijen. Le chagrin des Belges wordt helaas ontsierd door een storende drukfout op de kaft, waardoor het boek ten onrechte een succes genoemd wordt uit 1933. Harry Mulisch' succes in Amerika (Pantheon) trekt ook kopers aan: van The Assault zijn de pocketrechten verkocht aan Modern Writers (Verenigde Staten) en Penguin (Engeland). Mulisch' Engelse uitgever Collins komt op 11 november met de hardcovereditie van het boek, een editie die nogal zal verschillen van de Amerikaanse, doordat een groot aantal correcties in de vertaling zijn aangebracht. Een SD'er zal daarom niet meer doorgaan voor een social-democrat, en een knijpkat niet voor een cigaret-lighter. De Bezige Bij hoopt te voorkomen dat de Japanse vertaling gebaseerd gaat worden op de Amerikaanse.
De chronologische wereldgeschiedenis Kroniek van de 20ste eeuw die men op het ogenblik in boekhandels moeilijk over het hoofd kan zien (7 cm. dik; meer dan duizend bladzijden), wordt door uitgeverij Elsevier met enige grootspraak aangekondigd als ‘het boek van de eeuw’. De promotieafdeling zal het nog moeilijk krijgen met het verzinnen van superlatieven voor de twee delen die erop zullen volgen, want de Kroniek der mensheid en de Kroniek der Nederlanden verschijnen naar verwachting bepaald niet in de eenentwintigste eeuw. Het ‘boek van de eeuw’ kende een produktietijd van één jaar; deel twee en drie zullen er nog vlugger zijn dank zij een opwindende innovatie. De veertig medewerkers krijgen elk Apple's Mackintosh in huis, met de opdracht hun tekst op floppy-discs in te leveren. De redactiewerkzaamheden van Maarten Valken zullen daardoor aanzienlijk worden vereenvoudigd. Via zijn wat grotere tekstverwerker gaat de tekst telefonisch naar de zetterij (Vonk in Zeist). Daar kan men nog niet alle knip- en plakwerk voor de opmaak elektronisch afhandelen, maar Maarten Valken verwacht dat bij het derde deel alle werkzaamheden wél geautomatiseerd zullen zijn, op die van het schrijven na. Toch is de écriture automatique al ouder, uit de jaren twintig vermoedelijk.
Na bijna twintig jaar gaat uitgeverij Gaade het standaardwerk van boekverzorger Huib van Krimpen Boek, over het maken van boeken herdrukken. Boek, dat ook hoofdstukken bevat over het ‘tegenwoordig door veel uitgevers veronachtzaamde aspect van de kopijvoorbereiding en drukproevenbehandeling’, verscheen in 1966 bij Van Loghum Slaterus en raakte in elf jaar traag uitverkocht. Juist op dat moment begon de vraag ernaar te ontstaan, waardoor de verdiensten vooral bij de antiquaren terechtkwamen. De tweede druk, uitgebreid tot 550 pagina's en fotografisch gezet en gedrukt door Joh. Enschede (technieken die nu veel uitvoeriger behandeld worden), bevat net als de eerste een ‘parade van letters’, waarvan 32 loden letters in boekdruk gedrukt zullen worden. De meeste daarvan zijn afkomstig van de met Van Krimpen bevriende drukker/verzamelaar Schumacher-Gebler in München, die beschikt over een verzameling van honderd (uit liquidaties af- komstige) hete monotype series. Drie lettertypes werden in Amerika gedrukt, twee in Engeland. Ook al zijn ze niet meer leverbaar, ze moeten toch de standaardvoorbeelden zijn waarnaar de ontwerpers van voor elektronische apparatuur ontworpen letters zich dienen te richten, vindt Van Krimpen. Met tegenzin nam hij ook acht schreefloze letters op, hoewel zijn standpunt dat ‘een welgeschapen boek-letter schreven heeft’, onwankelbaar is gebleven. De voor zijn boek tot stand gekomen internationale samenwerking vormde geen probleem: ‘Ach, daar moet je dan wat brieven over schrijven.’
De vetste kluif van de Frankfurter Buchmesse hoopt uitgeverij Meulenhoff te hebben weggesleept met de verwerving van de rechten op de Franse bestseller Oro van Cizia Zykë, een Marokkaan van Albanese afkomst (uitgeverij Hachette). ‘7000 exemplaren per dag,’ schreef Le nouvel observateur in juli, waar Zykë geportretteerd wordt als avonturier, grafschenner en goudzoeker, en derhalve het perfecte type van ‘le look macho 1985’, dat ‘de hartjes van de lezeressen doet breken’. Meulenhoff hoopt op een herhaling van het succes van Henri Charrières Papillon, waarmee Oro (dat in Costa Rica speelt) wordt vergeleken. Spectaculaire opties geven de uitgeverijen helaas niet vrij voor deze rubriek, waardoor niet bekend is of een Nederlandse uitgever serieuze belangstelling heeft voor wat Suhrkamp aankondigt als dé literaire gebeurtenis van de eeuw: Marianne Fritz' Dessen Sprache du nicht verstehst, (drieduizend pagina's dundruk). Marianne Fritz (geb. 1948) zou de nieuwe James Joyce zijn, of de nieuwe Robert Musil. Eine Frau ohne Eigenschaften? De prospectus verheldert niet alles: ‘Dessen Sprache du nichts verstehst macht eine Wirklichkeit zuganglich die nicht nur historisch bestimmbare konkrete Wirklichkeit ist, sondern auch zurückgreift in die Mythen der Menschheitsgeschichte und kunde gibt von Gegenwart und Zukunft.’ De drie gebonden delen kosten 450 DM, maar er komt ook een volksuitgave: een serie van (waarschijnlijk) achttien pockets van elk 20 DM. Al vóór de Buchmesse legde De Arbeiderspers de hand op Shoah, van Claude Lanzmann. Het bevat de tekst van gesprekken met slachtoffers en beulen uit Treblinka, die gemonteerd werden -tot een verbijsterende film van
zeven uur. De VPRO gaat gedeelten ervan uitzenden. Het boek wordt ingeleid door Simone de Beauvoir.
Sinds 1960 heeft Methuen Children's Books, uitgever van de beroemdste beer ter wereld, Winnie the Pooh, meer dan zestig titels uitgegeven van de Utrechtse schrijver/tekenaar Dick Bruna. Op het feest dat de auteur ter gelegenheid van vijfentwintig jaar Miffy (zoals Nijntje in het Engels heet) een dag voor de Frankfurter Buchmesse in Wiesbaden kreeg aangeboden door zijn Engelse uitgever, waren ook diens Duitse, Portugese, Nieuwzeelandse, Canadese, Nederlandse en Australische uitgevers aanwezig. Dat is nog niet de helft van de uitgevers die Bruna in hun fonds hebben: meer dan twintig. De totale oplage van de Brunaboekjes benadert nu de 40 miljoen. Dick Bruna merkt tijdens buitenlandse toemees met voldoening dat zijn Arabische, Japanse, Chinese, Australische, Canadese of Joegoslavische lezertjes moeten lachen om dezelfde dingen: ‘dat geeft je het gevoel of jonge kinderen tot één familie behoren.’ Aanpassen van zijn tekeningen is nooit nodig geweest: een Hollandse hooiberg blijkt ook in Japan goed begrepen te kunnen worden. Impact en appeal van Nijntjes tranen zijn geanalyseerd in een boek dat Dolf Kohnstamm over Dick Bruna schreef. In Japan is onlangs een twee uur durende televisiedocumentaire over hem uitgezonden; de Japanse pedagoog Yoshioko is bezig aan een boek over Bruna's opvoedkundige kwaliteiten. Bruna's wereldwijde faam geeft reden tot tevredenheid voor auteur en uitgevers. Alleen Bruna's Nederlandse literaire agent, Mercis Publishing BV, heeft een klacht: waar blijft, bij de vele buitenlandse bekroningen, de Nederlandse erkenning van het werk van Dick Bruna?
Auteursrechtelijk beschermd