[Nummer 42 - 19 oktober 1985]
Ter zake
Diny Schouten
Bij Macmillan (VS) en Gollancz (UK) is de ‘definitieve’ biografie verschenen van Marilyn Monroe: Goddess van Anthony Summers, voormalig BBC-journalist en -producer, die zich eerder verdiepte in twee even duistere en fameuze misdaadzaken, de verdwijning van de tsaristische familie in 1918 (The File on the Tsar, 1976), en de moord op president Kennedy (Conspiracy: Who Killed President Kennedy?, 1980). Summers stuitte bij zijn research naar het seksuele leven der Kennedy's op Maffiabelangen bij de toelevering van dames voor John en Robert Kennedy, wat leidde tot zijn belangstelling voor de Monroe-case uit 1962. Over de dood van Marilyn Monroe (op zesendertigjarige leeftijd) zijn speculaties nooit ontzenuwd dat Robert Kennedy, destijds minister van Justitie, opdracht zou hebben gegeven haar uit de weg te laten ruimen, uit angst dat zij hun affaire bekend zou maken. De zaak werd heropend in 1982. Onlangs probeerde de politie van Los Angeles de geruchten definitief de kop in te drukken, door het vrijgeven van politiedossiers. Maar Summers trof eerder dit jaar FBI-en CIA-materiaal in ongerepte toestand aan in een garage van een inmiddels overleden politieman uit Los Angeles, waar het jaren had gelegen. Summers interviewde zevenhonderd betrokkenen onder wie de zwager der Kennedy's, Peter Lawford, en diens twee voormalige echtgenoten. Hun getuigenissen leidden uiteindelijk tot bewijzen van Marilyns verhoudingen met beide broers, en de waarschijnlijkheid van Roberts aanwezigheid bij haar dood. Summers ontkracht de mogelijkheid van zelfmoord; zijn gedetailleerde reconstructie van Monroes laatste uren laten twee hypothesen open: een ongeluk of moord. Behalve door het gedegen onderzoek (dat twee jaar in beslag nam) verslaat Summers ook de minstens veertig Monroebiografieën die aan de zijne voorafgingen, met
de informatie die hij kreeg uit brieven van Monroes psychiater. Hij kon zo een ziektegeschiedenis reconstrueren van de ‘verstoorde psyche’ van de Love Goddess. Dat Goddess, The Secret Lifes of Marilyn Monroe (400 pagina's) een boek van standing is, lijkt bevestigd te worden door de belangstelling van uitgeverij De Bezige Bij, die in juni volgend jaar de vertaling ervan gaat uitbrengen. ‘Het boek is ongelooflijk interessant vanwege Monroes vriendschappen met intellectuelen, waardoor het een oral history van de jaren vijftig is geworden,’ meldt Alice Toledo van De Bezige Bij.
Stripuitgeverij Van Wulften (Small Press/ESPEE) gaat ook literatuur uitgeven, al is dat niet het woord dat Ger van Wulften wil gebruiken: ‘We zoeken naar kwaliteit in het gebied tussen literatuur en lectuur in.’ Net als bij de strips zal worden gestreefd naar een fonds van eigen, ‘zelfopgekweekte’ auteurs. Van Wulften start met vier titels: Doodgaan & Spelletjes, gedichten van Michiel Hanrath; Modieus ongerief & andere gedichten, van Casper van den Berg; Ode, romandebuut van performer (van eigen literaire teksten) Pamela Koevoets; en Rota, dat eerder verscheen als Rota und Liebe, van Esteban Lopez. Over Rota, door de Frankfurter Allgemeine beoordeeld als ‘een prestatie die de vergelijking met Histoire d'O niet hoeft te schuwen’, werd door een medewerker van Allert de Lange een negatief advies uitgebracht; de overweging daarvoor was de pornografische, niet de sadomasochistische inhoud. ‘Nu ook lesbische feministen zich verenigd hebben in een groep Slechte Meiden lijkt niets volledige acceptatie in de weg te staan.’ Deze zinsnede uit het leesrapport voor Allert de Lange die bij wijze van aanbeveling zonder toestemming op het omslag was afgedrukt, veroorzaakte moeilijkheden met Van Wulftens distributeur, Allert de Langes zusterbedrijf Nilsson & Lamm. Voordat Rota de winkels bereikt, zal deze schande daarom bedekt zijn met een sticker. In een persberichtje mokt Esteban Lopez nog wat na over de ‘repressieve tolerantie’ van een bedrijf ‘waar je in de jaren vijftig terecht kon voor destijds pornografisch geachte werken van Nabokov, Henry
Miller en D.H. Lawrence.’
Sinds twee jaar heeft het Fonds voor de Letteren de mogelijkheid om met opdrachten ‘literair werk te ontwikkelen dat zonder deze stimulans niet of moeilijk tot stand zou komen’. De ervaring heeft inmiddels geleerd, zegt voorzitter Ger Verrips, dat van voorstellen voor essays, literaire biografie en moeilijke poëzievertalingen (projecten die voor het normale uitgeverscircuit ‘te riskant’ zijn) het beste te beoordelen is hoe uitvoerbaar de plannen zijn. Aanvragen voor opdrachten voor ‘het schrijven van een roman’ vielen daarom af. Van de 132 voorstellen die de opdrachtencommissie in 1984 ontving, viel af wat ook voor een werkbeurs in aanmerking kwam. Negen aanvragen werden uiteindelijk gehonoreerd waarmee in totaal een bedrag van f 123.000, - gemoeid was. De opdrachten gingen naar Ernst van Altena voor een vertaling van middeleeuwse troubadours uit het Occitaans; Huub Beurskens voor het schrijven van een essaybundel; Jeanne Buntinx en Agnes Vincenot voor de vertaling van La communauté inavouable van Maurice Blanchot; Pierre H. Dubois voor het schrijven van een reeks literaire portretten; Ruud Kaulingfreks voor een serie essays over Julio Cortázar; Sjoerd Leiker voor het schrijven van persoonlijke herinneringen aan het literaire leven 1930-1950, waaronder de oorlogsgeschiedenis van De Bezige Bij en de procedures van de Ereraad na de bevrijding; Charles Vergeer voor een onderzoek naar het vroege werk van Arthur van Schendel, diens ‘Engelse’ periode en zijn contacten met de Tachtigers; Theun de Vries voor een omvangrijke roman over de jeugd van de zeventiende-eeuwse Franse
toneelspeler Michel Baron; Willem Weststeijn voor het vertalen van poëzie van Velimir Chlebnikov. Voorstellen voor opdrachten over 1985 kunnen nog tot 1 november worden ingediend.
De wereldrechten van de Sartre-biografie van de Française Annie Cohen-Solal worden beheerd door de Amerikaanse uitgever Pantheon. Publishers Weekly meldt dat Gallimard er 1 miljoen franken voor betaalde. De Franse uitgave zal eerder verschijnen dan de Amerikaanse, waarschijnlijk zomer 1986. Uitgever Rob van Gennep, die via Pantheons literaire agente Maydo Kooij ‘voor wat minder, maar toch een heel behoorlijk bedrag’ de Nederlandse rechten verwierf, hoopt het boek niet lang na het verschijnen van de Franse kritieken uit te brengen. Van Gennep, die de schrijfster Annie Cohen (die de biografie van Sartres vriend Paul Nizan op haar naam heeft staan) een aantal keren ontmoette nadat André Schiffrin van Pantheon hem had verteld dat zijn uitgeverij een opdracht tot de biografie had verstrekt, beschrijft de biografie als ‘heel goed en zeer gedetailleerd. Annie Cohen heeft veel bijzonderheden die onbekend waren gevonden, onder andere over Sartres jeugd, over conflicten met het schoolbestuur toen hij (voor de oorlog) werkte als jonge leraar in Le Havre, en over onbekende vriendschappen met schrijvers in de jaren 1950-1960. Simone de Beauvoir heeft in hoge mate gecoöpereerd, en ze heeft met heel veel mensen gesproken.’ Eerder dan de Sartre-biografie zal de biografie over Kafka van Ernst Pawel bij Van Gennep verschijnen: ‘We willen weer meetellen in de literatuur.’
Uitgeverij Sijthoff viert de verkoop van tien miljoen Agatha Christie's met een eenmalige pocketuitgave van Christies eerste boek (uit 1920) De zaak Styles, voor f 9,50. Tomas Ross schreef er een biografische schets voor, en maakte een chronologische lijst van haar titels. Op 15 augustus startte een Agatha Christie-wedstrijd (hoofdprijs: een reis voor twee personen naar Londen, ter waarde van f 910, -) waarvan de moeilijkste van de vier quizvragen luidt: ‘Een beroemd toneelstuk van Agatha Christie heet a) de muizetrap; b) de muizeval; c) drie blinde muizen. Dat zoeken we op. Tot nu toe kwamen 2206 goede en 724 foute antwoorden binnen. De opdracht om een origineel rijm in te zenden, zette veel inzenders aan het tekenen, schilderen, plakken en borduren van portretten van de geliefde schrijfster, veelal voorzien van vingerafdrukken. ‘Maar zulke originele inzendingen maken niet meer kans op een prijs, hoor,’ meldt men bij de uitgeverij.
Auteursrechtelijk beschermd