Pocket & Paperback
Jesting pilate. The diary of a journey door Aldous Huxley, Triad Paladin 208 p., f 13,55. In het midden van de jaren twintig maakte Huxley een reis naar Brits- en Nederlands-Indië, Japan en Amerika. Hij publiceerde zijn verslag in 1926 en daarvan is nu een mooie paperback editie verschenen. Huxley is een kritisch waarnemer die niet schroomt gevestigde ideeën omver te werpen. Het hoofdstuk India & Burma, dat meer dan de helft van het boek beslaat, is het mooiste. Korte observaties - koeien hebben hier zo vaak de hik omdat ze voornamelijk met oude kranten gevoed worden - worden afgewisseld met doorwrochte essays over belangrijke zaken, zoals bijvoorbeeld het naast elkaar bestaan van oude en nieuwe opvattingen over macht in India. Huxley grijpt concrete gebeurtenissen aan om uit te weiden over algemene fenomenen. Als hij in de trein tegenover een religieus leider met stinkende voeten zit, haalt hij Tolstoj aan die zei dat het een voorrecht is van de rijken om niét te stinken. Hij vult Tolstoj aan en weidt vervolgens uit over zijn anticlericalisme. Enerzijds bekritiseert hij de typisch koloniale gedragingen van de medereizigers en machthebbers, anderzijds schrijft hij met een vanzelfsprekendheid over het Britse imperium, die voor de lezer van nu opmerkelijk is. De moraal van zijn verhaal is dat de reiziger zichzelf voortdurend confronteert met zijn andere waarden. Hij moet die vergelijken met zijn eigen waarden, tolerant zijn maar niet ongelimiteerd. Het negeren of ontkennen van fundamentele waarden moet altijd afgekeurd worden, in welke cultuur dan ook. Met de zeer uitgesproken opvattingen van de heer Huxley kan ik het niet altijd eens zijn maar het is, net als met vreemde culturen, buitengewoon interessant om er kennis van te nemen.
Behihd the mask door Ian Buruma. Meridian 242 p., f 38,40. Deze studie van Ian Buruma is in 1983 in Engeland onder de titel A Japanese mirror (als Penguin) verschenen, in Nederland onder de titel De spiegel van de zonnegodin. Buruma probeert een beeld te geven van de collectieve verbeelding van de Japanners. Hij heeft daartoe talloze films, toneelvoorstellingen, stripverhalen, shows, massage-instituten, triviaal- en grote literatuur bestudeerd. Aan de hand van voorbeelden daaruit laat hij de wereld van de vrouw, van de man en van de travestie zien. De sadomasochistische pornografie en de weerzinwekkende gruwelen in alle vormen van vermaak - ook in kinderfilms en kinderboeken - vormen een deel van het gewone leven, niemand doet daar stiekem over. Toch zijn de Japanners volgens Buruma ‘soft, meek, gentle and tender’ en leven ze ‘in harmony with nature’. Maar in de wereld van het spel mag alles, op het toneel, in de film en in de literatuur mag gemoord en gemarteld worden, daarbuiten geldt hetzelfde respect voor menselijke waarden als in het westen. ‘The morbid and sometimes grotesque taste runs through Japanese culture - and had done for centuries - is a direct result of being made to conform to such a strict and limiting code of normality.’ Dat die mogelijkheid om zich te ontladen voor mannen veel groter is dan voor vrouwen, is zonneklaar. Een uiterst boeiend boek dat prettig leest, én het register dat Nooteboom (VN 19-5-1984) miste, is in deze uitgave wel opgenomen.
REINTJE GIANOTTEN
Auteursrechtelijk beschermd