Vrij Nederland. Boekenbijlage 1985

[p. 4]

Het verhaal van de penguin
Bij de verjaardag van een uitgeverij

Elke behoorlijke boekhandel wordt voor een flink deel in beslag genomen door Penguin Books: de oranje ruggen van de romans en verhalen, de blauwe Pelicans voor wetenschap, de zwarte voor de Penguin Classics, de witte voor de Penguin Travel Library, de gele voor reeks Lives & Letters (dagboeken en brieven). Dan zijn er nog Puffins (kinderboeken) King Penguins, een serie Modern Classics, Literary Biographies, een serie Crime, een Poetry Library enzovoort. Nu Penguin Books vijftig jaar bestaat en sinds vijf jaar een omzet heeft die er op een grafiek uitziet als een steile berg die oprijst uit een dal is er alle reden voor een terugblik.

Rudie Kagie

Françoise Berserik, grafisch vormgeefster te Den Haag, was twaalf jaar geleden een van de eerste lidmaten van de Penguin Collectors' Society, die kort daarvoor was opgericht. Ze schiet in de lach als ze terugdenkt aan de bijeenkomsten die het Britse genootschap beleg-, de. ‘De mensen die daar kwamen waren volslagen gek,’ grinnikt ze. ‘Ik herinner me een middag in een zaaltje met ongeveer twintig personen, die allemaal een badtas met boeken bij zich hadden. Wat er toen gebeurde zal ik nooit vergeten. Om beurten mocht elke aanwezige de meegebrachte pockets in de lucht steken, daarbij de titel van het boek en de naam van de auteur noemend. Het was niet de bedoeling dat anderen het exemplaar aanraakten. Het viel me op dat met geen woord over de inhoud en de vormgeving van de pockets werd gesproken - de twee dingen die mij juist zo interesseren. Mijn belangstelling voor Penguin werd lang geleden gewekt doordat ik wereldliteratuur in goedkope edities wilde verzamelen. Al snel bleek dat eigenlijk alleen de Penguins daar voor in aanmerking kwamen; die vond ik er namelijk ook heel mooi uit zien.’

Dat van de eerste tien Penguins uit 1935 wegens het vijftigjarige bestaan van de uitgeverij een serie reprints beschikbaar komt, is Françoise Berserik bekend. Toch zal ze zich de luxe cassette - waarvan er ten behoeve van de Nederlandse markt driehonderd stuks a vijfenzeventig gulden werden geïmporteerd - niet aanschaffen. ‘Ach, Ariel van André Maurois, A Farewell to Arms van Ernest Hemingway, The Unplecsantness at the Bellona Club van Dorothy Sayers en The Mysterious Affair at Styles van Agatha Christie heb ik al lang. Ik verzamelde al Penguins, lang voordat het in de mode was,’ zegt ze. ‘Ik raad Engelse collega's die Penguins verzamelen altijd aan om die boeken tweedehands in Nederland te kopen, omdat ze hier veel goedkoper zijn. Anderhalf jaar geleden zag ik bij Collet's Penguin Paperback Shop op Charing Cross Road dat daar de eerste druk van A nel werd aangeboden voor vijftien pond. Nou, dat is voor Engelsen een waanzinnig hoog bedrag. Hier in Den Haag, met al die ambassades, kosten de meeste Penguins op de rommelmarkt nog steeds een kwartje. Een enkele keer vragen ze er vijftig cent voor, maar meer dan een gulden betaal ik toch echt niet. Aan de typografie en het binnenwerk van die oude Penguins is altijd veel aandacht besteed, maar meestal zijn ze op verschrikkelijk slecht papier gedrukt. Mijn oude Penguins beginnen nu helemaal te vervlokken. Gisteren heb ik nog een hele mooie oude Penguin op de boekenmarkt gevonden, een exemplaar dat blijkens een opdruk op de omslag voor de Forces Overseas bestemd was. Het is alleen jammer dat de pagina's bijna onder je handen in pulver veranderen. Zulk slecht papier is het.’

Bruinvis

Niet onvermeld mag blijven dat Franyoise Berserik een dochter is van beeldend kunstenaar H. Berserik die ooit alle omslagen maakte voor de reeks Ooievaar-pockets van Bert Bakker/Daamen NV in Den Haag. De naam van een vogelsoort zal wel verband houden met de ongeschreven wet dat sinds Penguin voor de meeste pocketseries iets dergelijks werd bedacht. Van Loghum Slaterus begon met Zilvermeeuw-pockets, De Arbeiderspers had Spenver-pockets, daarna kwamen de Witte Raven-pockets. Toen de uitgevers meenden dat de voorraad geschikte vogelnamen was uitgeput ontleenden ze het Zwarte Beertje en een Salamander aan het dierenrijk. Zelfs bestond er in de Tweede Wereldoorlog nog even een Nederlandse Pinguïn-reeks, met een plaatje van de befaamde Engelse pinguin op de omslag, maar met de uitgeverij te Londen had dit produkt (Gravin Londa door Guy Poothby en De roode kokarde door Stanley Weyman) niets van doen. De Nederlandse Pinguïns waren van nationaal- socialistische snit, terwijl Penguin in Engeland op dat moment van communistische sluikpropaganda werd verdacht.

Allen Lane, de grondlegger van het Penguin-imperium, wilde zijn geesteskind aanvankelijk Dolphin of Porpoise (bruinvis) of Bluebird noemen. Toen bleek dat deze namen al elders in gebruik waren, moest hij iets anders verzinnen. Dat Lane per se naar een titel streefde die naar een dier met zwemvliezen verwees kwam doordat hij onder de indruk was geraakt van The Albatross Modern Library, die sinds 1932 in Hamburg werd uitgegeven, in Parijs werd geredigeerd en in Milaan werd gedrukt. In deze reeks verschenen goedkope paperbacks in de Engelse taal, die volgens de omslagen uitsluitend op het Europese vasteland mochten worden verkocht: ‘Not to be introduced into the British Empire or the USA.’ Wekelijks verscheen er een nieuwe, fraai vormgegeven Albatross-roman van grote schrijvers als Aldous Huxley, James Joyce, A.A. Milne, Sinclair Lewis of Virginia Woolf.

In Engeland was het schappelijk geprijsde boek met het slappe kaft op dat moment nergens verkrijgbaar. Allen Lane, die daar verandering in wilde brengen, had de pech dat hij voor de verwezenlijking van zijn plannen bij de verkeerde uitgeverij zat. Zeventien jaar oud was Lane, toen hij in 1919 zijn oom, John Lane, mocht komen helpen in diens uitgeverij The Bodley Head. Voor het volgen van onderwijs had hij zich minder geschikt getoond en hij had al diverse baantjes achter de rug voordat hij dankzij de goede familiebetrekkingen in het boekenvak belandde. Bij The Bodley Head ontwikkelde Allen Lane onvermoede capaciteiten. Hij bleek over een fabelachtig geheugen te beschikken als het om boektitels ging en was in staat met vuur te discussiëren over boeken die hij niet gelezen had. En dat waren de meeste boeken, want Allen Lane zou de geschiedenis in gaan als een nonreader. Op zijn vierentwintigste mocht hij zich managing director noemen van The Bodley Head. Dat had zijn oom John kort voordat hij in januari 1925 overleed nog snel even in orde gemaakt. Het bedrijf dat hij achterliet was wellicht het deftigste uitgevershuis van het Verenigd Koninkrijk. De meeste titels verschenen in een oplage van tussen de drie- en vijfhonderd stuks. Werden er duizend exemplaren van een boek gedrukt, dan sprak de vijfkoppige directie van The Bodley Head reeds van een ongehoord kassucces. Allen Lane bewonderde zijn oom die de firma in 1887 had opgericht, maar deelde zijn commerciële inzichten niet. Als maatregelen uitbleven, dreigde de uitgeverij aan de schuldenlast te bezwijken.

De oprichter van Penguin Allen Lane demonstreert de Penguin-automaat.

Het zal in de nazomer van 1934 zijn geweest dat de ambitieuze managing director een weekend doorbracht in Devon ten huize van Agatha Christie en haar echtgenoot, de archeoloog Max Mallowan. Vlak voordat hij de terugreis naar Londen zou aanvaarden kwam hij tot de - voor een uitgever altijd netelige - ontdekking dat hij niets te lezen bij zich had. In de stationskiosk van Exeter trof hij weinig aanlokkelijke tijdschriften, een handvol leespillen die hem te weinig interesseerden om er de hoge prijs voor te betalen die gevraagd werd alsmede enige ‘shabby reprints of shoddy novels’. Op dat moment zag Lane iets dat hem met onmiddellijke vreugde vervulde. Hij zag een gat in de markt dat The Bodley Head zou kunnen dichten met eenvoudig uitgevoerde her-

[p. 5]

drukken van hoogwaardige literatuur en non-fiction. De boekjes zouden vooral goedkoop moeten zijn, zodat een hoge oplage was gegarandeerd, wat de prijs per stuk weer drukte. Opgetogen vertelde Allen Lane de volgende ochtend wat hij in de trein van Exeter naar Londen had bedacht, maar de heren van de directie keken bedrukt. Ze zagen niets in het plan. De boeken van The Bodley Head leenden zich niet voor de massamarkt zeiden ze. Als het neefje van de oprichter er anders over dacht moest hij het plan zelf maar uitwerken; bij wijze van experiment konden dan een paar titels worden gelanceerd.

Penguins are coming

Allen Lane ging op zoek naar uitgevers die hem de rechten voor herdruk van veelgelezen romans wilden verkopen. Tot zijn teleurstelling viel ook onder deze vakgenoten nauwelijks enige geestdrift te bespeuren. Alleen Jonathan Cape wilde wel meedoen omdat, verklaarde Cape later, ‘we op het punt stonden failliet te gaan. In die situatie was de vierhonderd pond die Lane ons aanbood in ieder geval meegenomen.’

In het voorjaar van 1935 sprak Lane een vergadering van boekverkopers toe. Hij maakte bekend dat in juli van dat jaar de eerste tien Penguin-pockets zouden verschijnen; er steeg een luid hoongelach op. De uitgever wapperde met een speciaal vervaardigde folder. Pagina 1 van het vouwblad toonde een stel waggelende pinguïns met de tekst: ‘Penguins are coming.’ Pagina twee en drie verschaften informatie over de titels die zouden verschijnen. De spreker werd vanuit de zaal toegeroepen dat hij verzuimd had de prospectus van een vierde blad te voorzien waarop dan had moeten staan: ‘Penguins have gone.’ Lane had uitgerekend dat als er achttienduizend exemplaren van elke titel zouden worden verkocht, de Penguins niet meer dan een sixpence (een halve shilling) per stuk hoefden te kosten - de prijs van een pakje sigaretten. Er kwamen echter niet meer dan zevenduizend bestellingen van boekhandelaren binnen. Het Penguin-plan leek gone, zoals pessimisten al hadden voorspeld, maar op het nippertje bracht warenhuis Woolworth redding. Lane had het geluk dat terwijl hij een weinig geïmponeerde chefinkoper van het de winkelketen probeerde te overtuigen, diens echtgenote het kantoor betrad. De vrouw was zó verrukt van het pinguïn-tekeningetje op de dummy, dat de chef zijn mening herzag. Woolworth plaatste een order voor ruim drieënzestigduizend Penguins. Toen op 30 juli 1935 de eerste tien deeltjes van de nieuwe pocketserie in de winkel lagen was de belangstelling van consumentenzijde zó groot, dat op veel plaatsen een meterslange rij klanten op de stoep stonden te wachten. De hele voorraad van honderdvijftigduizend Penguins was in vier dagen uitverkocht. Vijf maanden en twintig titels later waren er al een miljoen Penguins verkocht.

Allen Lane na het proces om Lady Chatterley's Lover in 1960.

Desondanks kon dit succes de skepsis niet verjagen. ‘Hoe goedkoper boeken worden, des te minder geld aan boeken wordt besteed,’ polemiseerde George Orwell in 1936 in New English Weekly. Bijna vijftig jaar later blijkt de best verkochte Penguin aller tijden Animal Farm van dezelfde Orwell te zijn: sinds de eerste druk in 1951 gingen er 6,8 miljoen exemplaren over de toonbank. Van 1984 van dezelfde auteur werden ruim vijf miljoen Penguin-pockets verkocht.

De kassa rinkelde, maar Allen Lane begreep dat hij zich van The Bodley Head moest losmaken om de paperback tot het massamedium te maken waarvan hij droomde. Samen met zijn broers Richard en John werd hij met een startkapitaal van honderd pond sterling per 1 januari 1936 mede-eigenaar van Penguin Books Ltd. Per kwartaal verschenen tien nieuwe titels en dezelfde collega-uitgevers die zich nog geen jaar eerder zo terughoudend hadden opgesteld bombardeerden de drie broers nu met ideeën voor in pocketvorm te herdrukken titels uit hun fonds. Een Penguin bracht de auteur en diens oorspronkelijke uitgever nauwelijks geld op. Het ging om de eer: wie bij Penguin zat had zich een plaats veroverd in de catalogus met illustere namen van bijvoorbeeld Bernard Shaw, H.G. Wells en Aldous Huxley. Een Penguin-editie was het beste middel om de belangstelling voor een in de vergetelheid geraakte auteur weer aan te wakkeren. Eerst een goedkope, door tienduizenden verslonden heruitgave van ouder werk, daarna een nieuwe, elders te publiceren roman in hard cover. Op die manier bespaarde Penguin andere uitgevers tonnen aan kosten voor reclame.

Het was Allen Lane opgevallen dat vrijwel dagelijks post op zijn kantoor arriveerde die gericht was aan uitgeverij Pelican. Het was kennelijk een wijdverbreid misverstand. Toen de uitgever bovendien in een sigarenwinkel een klant die een Penguin wilde naar een Pelican hoorde vragen, besloot hij de naamsverwarring in zijn voordeel om te buigen. Het was een mooie gelegenheid het aantal uitgaven op te voeren. Voordat de concurrentie met de naam aan de haal ging zette Lane in 1937 de Pelican-reeks op. De serie was bestemd voor het verschaffen van nuttige of wijsgerige informatie. Om het verschil met de Penguins aan te geven hadden de Pelicans twee blauwe, in plaats van oranje horizontale banen op de omslag. De eerste twee deeltjes bestonden uit een geheel herziene uitvoering van The Intelligent Woman's Guide to Socialism, Capitalism, Sovjetism and Facism van George Bemard Shaw.

De zaken gingen zo goed, dat de gebroeders Lane besloten dat hun onderneming zo snel mogelijk in een multinational moest veranderen. In augustus 1939 werd in New York het kantoor van de dochteronderneming American Penguin Branch geopend. Eigenlijk was dat een maand te laat, in juli van dat jaar was de machtige uitgeverij Simon & Schuster al met Pocket Books begonnen. Pocket Books zat in een veel gunstiger positie dan Penguin. Het distributienet voor Amerikaanse pockets was er al, Penguin moest dat nog opbouwen. Bovendien moesten de boeken uit Engeland worden verscheept, wat duur en tijdrovend was. Toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak stagneerden de transporten. Noodgedwongen ging Penguin Books inc. zélf uitgeven voor de Amerikaanse markt: voor het grootste deel overdrukken van eerder in Engeland verschenen Penguins, aangevuld met zelfstandig gekocht werk. In 1941 reisde Allen Lane naar New York omdat de ontwikkelingen van de dochtermaatschappij hem met zorg vervulden. Vooral het gebruik van agressieve tekeningen op de omslagen zat hem dwars. Lane wilde dat er horizontale banen en letters op de voorkant van het boek stonden, maar zijn Amerikaanse partners hielden hem voor dat een dergelijke aanpak niet aansloeg bij het publiek dat zij wilden bereiken. Een paar jaar later stapte Ian Ballantine, directeur van de American Penguin Branch op om met de verworven kennis Bantam Books op te richten. Een paar jaar later vertrok hij ook daar om Ballantine Books op te richten. De twee adjunct-directeuren Kurt Enoch en Victor Weybright volgden zijn voorbeeld en stichtten de New American Library.

In Londen had de niet zeer belezen Lane zich inmiddels omringd met geleerde adviseurs als E.V. Rieu voor de Penguin Classics (zijn in 1946 verschenen vertaling van Odysseus van Homerus zou een oplage van ruim drie miljoen exemplaren bereiken), Sir Nikolaus Pevsner voor de Pelican History of Art (in de jaren vijftig werd Pevsner zelf beroemd met zijn Buildings of England-serie) en V.K. Krishna Menon voor Pelican (Krishna Menon zou het later tot minister van India brengen). Enige verwarring stichtten de ‘specials’ van Penguin. In het najaar van 1939 was de serie onschuldig ingeluid met The Good Soldier Schweik van Jaroslav Ha- šek, maar toen daarna titels opdoken als Blackmail or War!, China struggles for Unity, Europe and the Czechs en Poland circuleerde al snel het gerucht dat Penguin een geheim wapen was in handen van de Russen. Jack Morpurgo, die een lijvige biografie over ‘King Penguin’ Allen Lane schreef, noemt het gerucht dat de uitgever lid was van de communistische partij en dat de Penguins werden ingeschakeld bij het bedrijven van Sovjet-propagande ‘not yet a dead duck’. Kloppen doen de aantijgingen volgens Morpurgo niet; er zou slechts sprake zijn van ‘halve waarheden en opgeblazen leugens’. Voor zover valt na te gaan vond Lane zelf dat Penguin te ver was doorgeschoten. Kort voordat hij in juli 1970 overleed begaT Allen Lane zich met een naaste medewerker in het holst van de nacht naar de Penguinmagazijnen om de complete oplage van een pocket met harde grappen van de Franse cartoonist Siné in brand te steken. Er waren zóveel geschokte reacties van boekhandelaren binnengekomen, dat Lane het onverantwoordelijk vond het werkje onder het volk te verspreiden.

Peter Mayer

Na de dood van zijn oprichter werd Penguin verkocht aan Pearson Longman Ltd. Het bedrijf ging een paar moeilijke jaren tegemoet. Directeuren wisselden elkaar in hoog tempo af, zonder dat een van hen erin slaagde de snelle achteruitgang in een positief saldo om te buigen. In 1979 leed Penguin op een omzet van honderd miljoen gulden een verlies van ruim één miljoen. Dat er vorig jaar een winst van ruim dertig miljoen werd geboekt wordt vooral toegeschreven aan de commerciële capaciteiten van Peter Mayer, die zeven jaar geleden Avon Pocket Books in Amerika verliet en voor een gigantisch salaris uitgever van Penguin werd. Een van de eerste ingrepen van Mayer was het samenstellen van een lijst met zestien potentiële bestsellers. Tien procent van de fondslijst zou uit populaire titels moeten gaan bestaan, alleen dan konden de negentig procent van de ‘intelligente boeken voor intelligente mensen’ waaraan Penguin zijn reputatie dankt in druk kunnen blijven verschijnen. Het eerste grote succes dat Penguin onder de bezielde aanvoering van Mayer op de massamarkt boekte betrof Far Pavilions van M.M. Kaye. Er was voor twee ton aan reclame voor het boek uitgegeven. De roman verscheen in een afwijkend, duur formaat en kostte £2,50 wat voor een Penguin in 1979 veel geld was. Binnen zes maanden werden er driehonderdduizend exemplaren verkocht, gevolgd door nog eens driehonderdduizend stuks. Nog succesvoller was The F-Plan Diet van Audrey Eyton, waarvan Penguin er in 1982 in vier maanden ruim een miljoen verkocht. Elke druk krijgt een ander omslag waarop een pakkende illustratie en wilde aanprijzingen - Allan Lane zou zich omdraaien in zijn graf als hij wist welke commerciële wending zijn levenswerk genomen heeft.

Een deel van de redactiestaf van Penguin koesterde aanvankelijk ernstige bedenkingen tegen de weinig subtiele verkoopstimulerende technieken waarvan Mayer zich bediende. Een blote dame op de omslag van The Human Factor? ‘Graham Greene zou dat vreselijk vinden,’ klonk het in de stafvergadering nadat de uitgever een wulpse cover had voorgesteld. ‘Hoe weet je dat? Hoe lang is het geleden dat Greene voor het laatst naar zijn mening over het omslag werd gevraagd?’ antwoordde Mayer bits. Van The Human Factor werden driehonderdduizend Penguins verkocht. Tot dan toe was de oplage van een Penguin-roman van Greene nooit boven de zeventigduizend uitgestegen.

Françoise Berserik uit Den Haag heeft haar lidmaatschap van de Penguins Collectors' Society opgezegd. ‘Ik koop geen

[p. 6]

nieuwe Penguins meer, ik vind ze te veel achteruitgegaan,’ zegt ze. ‘Ik heb voor een vriendin zo juist de Penguin-paperback The Witches of Eastwick van John Opdike gekocht. Die ziet er gewoon uit als een Amerikaanse pocket.’ Toch is het merendeel van de Penguin-liefhebbers de uitgeverij trouw gebleven, getuige de nog steeds stijgende omzetten van het concern. ‘Van de commerciële uitgaven, die het op de Engelse markt goed doen, wordt hier heel weinig verkocht. Ik denk dat we van The F-Plan Diet misschien hooguit tien stuks zijn kwijtgeraakt. In Nederland heeft Penguin nog steeds de reputatie van een fonds met uitstekende literaire titels,’ zegt Rob van der Bilt van het boekenimportbedrijf Nilsson & Lamm. Hij wijst er op dat nergens op het Europese vasteland zoveel Penguins worden gelezen als in Nederland. ‘Sommige titels, zoals The Witches of Eastwick van Updike zijn hier al verkrijgbaar, terwijl ze in Engeland nog moeten uitkomen. Dan wordt er een exporteditie gemaakt om te kijken hoe de rest van de wereld op een bepaald boek reageert.’

Miljardste

In verband met het vijftigjarige bestaan van de uitgeverij komt Nilsson & Lamm met een speciale Penguin Jubileum Krant, terwijl Peter Mayer volgende week naar Amsterdam reist om de plannen voor de nabije toekomst toe te lichten. Per 1 januari volgend jaar wordt Penguin Books Nederland BV opgericht, die de verkoop en promotie van de boeken ter hand gaat nemen. Volgens Mayer is het niet de bedoeling dat de nieuwe firma op den duur ook werk van Nederlandse schrijvers uitbrengen. De Penguin-vestigingen in Canada, Australië, Japan, India, Nieuw-Zeeland en Frankrijk verwerven en verkopen ook de wereldrechten van binnenlandse auteurs aan de moedermaatschappij. Van The Siege Within van M.J. Akbar werden in Engeland bijvoorbeeld zesduizend Penguins verkocht tegenover zestienduizend in India. Voor de Indiase markt maakte Penguin Overseas Ltd. in Delhi een gecensureerde ‘second version’ van Lady Chatterley's Lover van D.H. Lawrence. Voor de export van in Londen uitgegeven Penguins is Europa met vierenvijftig procent de belangrijkste exportpartner. In Duitsland verdrievoudigde de afzet de afgelopen twee jaar.

Vorig jaar werden vijftien miljoen Penguins verkocht over de hele wereld. ‘Dat wil zeggen dat elke anderhalve seconde iemand ergens een Penguin koopt,’ becijferde het Britse vakblad Publishing News. Het tijdschrift heeft een zwak voor dergelijke wetenswaardigheden. Zouden alle boeken die het Penguin-magazijn in Harmondsworth het afgelopen jaar distribueerde bijvoorbeeld naast elkaar worden gelegd, dan overbruggen ze een afstand die overeenkomt met die van Londen naar Moskou. En wie zou hebben gedacht dat het gewicht van de papiervoorraad die jaarlijks nodig is voor de produktie van Engelse Penguins overeenkomt met dat van negenhonderd autobussen? In de derde week van september opent in de Festival Hall in Londen de grote tentoonstelling Fifty Penguin Years, waar een kwart miljoen bezoekers worden verwacht. Op de expositie is een speciale boekwinkel ingericht waar, als het een beetje meezit, de miljardste pocket sedert de oprichting van de uitgeverij zal worden verkocht.

Ruim vierduizend van de in totaal vijfduizend beschikbare Penguin-titels kan Athenaeum-boekhandel in Amsterdam uit voorraad leveren. De winkel is, wees onderzoek van Nilsson & Lamm uit, het belangrijkste distributiepunt van Penguins in Nederland, gevolgd door Broese Kemink in Utrecht en Allert de Lange in Amsterdam. Vijftig strekkende meter kastruimte neemt Penguin bij Athenaeum in beslag. ‘Soms is er een klant die vaag weet waar een boek over gaat, zonder dat de titel of de naam van de auteur bekend is,’ zegt verkoper Stan Verschuuren. ‘Toch lukt het me dan soms om de betreffende Penguin blindelings uit de kast te halen. Dan reageer ik op een bepaalde klank en voel dan intuïtief aan waar het boek ongeveer moet staan. Het is net als met het hitgebeuren van Hilversum III: als je iets maar vaak genoeg hoort gaat het vanzelf in je hoofd zitten.’ De tijd dat Athenaeum over één oranje-wand beschikte waar de Penguins met de ruggen naar het publiek zij aan zij stonden weet Verschuuren zich nog slechts vaag uit zijn jonge jaren te herinneren: de verschillende reeksen hebben nu allemaal een andere kleur rug. ‘Toch geven de meeste mensen als van een bepaalde titel een Amerikaanse paperback en een Penguin verkrijgbaar zijn de voorkeur aan de Penguin,’ zegt de verkoper. ‘Die boeken zitten degelijk in de band, de pagina's laten niet snel los zoals je soms met Amerikaanse pockets hebt. Bovendien heeft een Penguin veel meer gevoels- en gebruikerswaarde.’

■