[Nummer 34 - 14 augustus 1985]
Ter zake
Rudie Kagie
Omdat de gouden tijden voor Nederlandse boekenclubs abrupt voorbij zijn, moet Boek en plaat nú alweer het kantoorpand verlaten dat zes jaar geleden geheel nieuw werd opgeleverd. Het gebouw aan het Wildenborch in Diemen (vloeroppervlak ruim drieduizend vierkante meter, ‘gestoffeerd, plafondverlicht, voorzien van scheidingswanden en vijftig parkeerplaatsen op eigen terrein’) staat te koop. Vraagprijs: zesenhalf miljoen gulden. De directiesecretaresse noemt het ‘te prematuur’ voor een toelichting op de noodzakelijke verhuizing van het bedrijf. Inmiddels houdt Joop Boezeman, als hoofd van de inkoopafdeling verantwoordelijk voor de selectie van voor Boek en Plaat interessante boektitels, het per 1 september voor gezien: op die datum begint hij als uitgever bij Luitingh (onderdeel van het Kluwer-concern).
Amerikaanse uitgevers gaan overtollige pagina's achterin paperbacks vullen met gratis advertenties waarin vrijwilligers worden gevraagd die analfabeten de kunst van het lezen en schrijven willen bijbrengen. ‘Er is een epidemie met zevenentwintig miljoen slachtoffers. En geen zichtbare symptomen,’ begint de oproep die de Association of American Publishers aan alle erkende uitgevers heeft gestuurd met het verzoek die als bladvulling in nieuwe boeken op te nemen. ‘Het is een epidemie van mensen die niet kunnen lezen,’ vervolgt de tekst. Eén op de vijf Amerikaanse volwassenen zou het slachtoffer van deze ‘ziekte’ zijn. ‘U kunt het probleem helpen oplossen als u de strijd tegen het analfabetisme steunt. Meld u aan bij de Coalition for Literacy en word vrijwilliger.’ Ginie Goudriaan van de Landelijke Projectgroep Alfabetisering te Zeist zou er tegen zijn als de Nederlandse uitgevers het voorbeeld van hun Amerikaanse collega's zouden volgen. ‘Een belachelijke oproep,’ becommentarieert ze de ideële reclame. ‘Analfabeten houden er helemaal niet van om als slachtoffer te boek gesteld te worden. Bovendien lijkt één op de vijf volwassenen die niet kunnen lezen of schrijven me veel te hoog. Ik moet er niet aan denken wat er zou gebeuren als achterin Nederlandse pockets vrijwilligers voor alfabetiseringswerk zouden worden opgeroepen. Hoe zouden we al die mensen bij ons werk moeten inschakelen? Ons streven is er juist op gericht de alfabetisering minder aan vrijwilligers en meer aan professionele, betaalde krachten over te laten.’
Waterstone & Co., een van de betere boekhandels in Londen, probeert voet aan Nederlandse bodem te zetten. Via een opvallende advertentie in NRC Handelsblad werden houders van een credit card (aankruisen welke: Visa, American Express, Master Card of Diner Club) uitgenodigd een gratis prospectus over de mogelijkheid van boeken per postorder aan te vragen: ‘Open an account at Waterstone's and enjoy all the advantages of old-fashioned service with the benefits of a modern credit card.’ De Nederlandse importeurs van Engelse boeken volgen de poging tot penetratie op de binnenlandse markt vol interesse. ‘Wij zijn de exclusieve importeurs van onder andere Penguin, maar toch staat het iedereen vrij boeken in te voeren,’ expliceert Joost van der Meulen van het importbedrijf Nilsson & Lamm. ‘Exclusiviteit in EEG-verband is alleen toegestaan als er uitwijkmogelijkheden zijn. Die alternatieven hoeven niet per se goedkoper te zijn. Zonder uitwijkmogelijkheid zou er sprake zijn van kartelvorming en dat mag niet. Nederland heeft in Engeland de naam een ontzettend belezen land te zijn waar iedereen vloeiend Engels leest en spreekt. Dat wordt enorm overtrokken. In die zin lig ik niet wakker van de activiteiten van meneer Waterstone.’ Jan Kuizer van het importbedrijf Van Ditmar maakt zich evenmin zorgen: ‘De markt in Engeland stagneert, het is logisch dat ze andere wegen proberen te vinden. De afgelopen tien jaar zijn er talloze initiatieven geweest van Engelse bedrijven die boeken per post naar Nederland gingen verzenden. Zelden was dat een lang leven beschoren. We hebben het meermalen getest: vijf pockets besteld bij zo'n adres in Londen. Heel vaak hoorde je daarna nooit meer iets. Of de boeken werden bezorgd met zo'n enorme rekening aan
portokosten dat het bedrag van de aankoop veel hoger uitpakte dan wat jé in de winkel betaalde. Over Waterstone kan ik nog niets zeggen: dat hebben we nog niet geprobeerd.’
Actueler dan de Duitse Rowohlt- uitgave waaruit het boek vertaald werd zal Een stuk van mijn ziel zijn, dat binnenkort bij Van Gennep verschijnt. Het boek bestaat uit een lang interview met Winnie Mandela, de echtgenote van de in Zuid-Afrika gevangen gehouden ANC-leider Nelson Mandela. De afgelopen weken haalden zowel Zuid-Afrika als mevrouw Mandela onophoudelijk de wereldpers, maar het was niet mogelijk deze laatste ontwikkelingen in de tekst te verwerken. ‘Het boek werd geschreven door Anne Benjamin, een pseudoniem van een Duitse journaliste. Winnie Mandela mag vanwege een banning order niet zelf publiceren,’ zegt uitgever Rob van Gennep. ‘De tekst is geactualiseerd tot maart van dit jaar; mevrouw Benjamin heeft ons diverse keren aanvullend materiaal gestuurd. Daarbij zitten nooit eerder gepubliceerde brieven van Nelson Mandela.’
Vóór 1 september valt een beslissing over de toekomst van Unieboek, een conglomeraat waarin vijftien uitgeverijen zijn ondergebracht. Over de potentiële koper wordt slechts gemeld dat deze ‘niet uit de uitgeversbranche afkomstig’ is. Lukt het niet Unieboek in één keer te verkopen dan zullen voor gedeelten van het bedrijf diverse gegadigden - waaronder Kluwer - worden gezocht. Het fonds van Unieboek zal tegen de tijd dat het geheel in andere handen over gaat sterk gedevalueerd zijn. Rien Poortvliet verdween naar Kok in Kampen, Heere Heeresma naar De Prom in Baarn, Thomas Ross naar Het Spectrum in de Meern en vorige week Paul van Vliet eveneens naar De Prom (waar binnenkort zijn verhalenbundel Ken je dat gevoel? verschijnt) Kinderboekenschrijver Paul Biegel trok zich terug als adviseur van het jeugdboekenfonds van Unieboek. Gelukkig voor Unieboek kan het altijd nog de grote meester Milan Kundera tot zijn topauteurs rekenen - maar helaas voor Unieboek liet Kundera in zijn contract de bepaling opnemen dat de overeenkomst vervalt zodra de uitgeverij van eigenaar wisselt.
Eind mei bracht Manfred Küchler, hoofdredacteur van de Oostduitse uitgeverij Volk und Welt, een zevendaags bezoek aan Amsterdam. Met diverse uitgevers sprak hij over zijn plannen om Nederlands proza in vertaling onder de aandacht van Oost duitspubliek te brengen. De immer alerte Stichting ter bevordering van de vertaling van Nederlands letterkundig werk tracteerde de redactie van VN's Boekenbijlage op een waardevolle tip: zou het niet aardig zijn om meneer Küchler, nu hij toch hier was, over de toenemende belangstelling voor Nederlandse literatuur in de DDR te interviewen? Goed idee. Afspraak met Küchler gemaakt. Op het laatste moment belde deze echter af onder het voorwendsel van een wel zeer doorzichtige smoes. Wat kon daar achter zitten? Het raadsel werd vorige week opgehelderd door een schrijven op briefpapier van dezelfde Stichting ter bevordering van de vertaling van Nederlands letterkundig werk. Joost de Wit van genoemd instituut onthult dat hij de chef van Volk und Welt persoonlijk had ontraden pers te woord te staan: ‘De heer Küchler komt graag naar Nederland en zal zeker niet de eerste Oostduitse relatie van ons zijn die wellicht in moeilijkheden was gekomen door snelle vragen van een Nederlands journalist ten behoeve van het tolerante Nederland.’ Over twee, drie jaar komt Küchler weer naar Amsterdam ‘om zijn kennis over onze letteren op te frissen’. Joost de Wit ziet naar zijn komst uit, schrijft hij.
Auteursrechtelijk beschermd