[Nummer 33 - 17 augustus 1985]
Ter zake
Rudie Kagie
Het laatste nummer van Prothese - anders dan de titel doet vermoeden geen vakblad voor handelaren in plastic ledematen doch een ‘kritisch-satirisch tijdschrift over politiek en seksualiteit’ - presenteert een opzienbarende onthulling: feministische boeken worden door uitgevers gecensureerd. Zo staat het in de kop boven het stuk (‘de strijd tegen slechte vertalingen en censuur’) en in een gesprek met Rita Gircour van het Amsterdamse ‘vrouwenvertaalcollectief’ De Bron wordt de beschuldiging twee maal herhaald, doch niet toegelicht. Mevrouw Gircour gebeld. Kan zij de naam van de uitgever melden die genoemde censuur praktiseerde? ‘In Israël,’ zegt ze, ‘werd van het Hite-report een versie uitgebracht waarin het uitsluitend nog ging om seks binnen het huwelijk, maar daar heeft Hite het in de oorspronkelijke uitgave echt niet over. Ze heeft, toen ze er achter kwam, stappen tegen de betrokken Israëlische uitgever ondernomen en die heeft het boek uit de handel moeten nemen. Daarna kwam bij een andere uitgever in Israël een goede vertaling van het Hitereport, die wèl volledig was.’ Maar zijn er ook Nederlandse voorbeelden van gecensureerde vrouwenlectuur? ‘Er wordt wel eens wat geschrapt,’ zegt Rita Gircour, ‘maar voorbeelden kan ik niet noemen, want wij werken vooral voor Sara en Van Gennep en daar heb je dat soort gedonder natuurlijk niet mee.’ Het vrouwenvertaalcollectief is sedert een half jaar bezig met de vervaardiging van een feministisch woordenboek, dat tezijnertijd in een viertalige editie zal worden uitgebracht: ‘In Nederland doet Sara waarschijnlijk mee, het moet een internationale co-produktie van vier uitgeverijen worden.’
De carrière van Manteau-uitgever Jan Bogaerts neemt per 1 oktober een opmerkelijke wending, als hij in dienst treedt van de antroposofische uitgeverij Christofoor te Zeist. Bij Manteau onderhield Bogaerts contact met onder anderen Gerard Reve, Jef Geeraerts en Hannes Meinkema, bij Christofoor zal hij de produktie van boeken over de smakelijke bereiding van soja-gerechten en religieuze werken van de antroposofisch georiënteerde Christengemeenschap begeleiden. ‘Christofoor sluit meer aan bij mijn persoonlijke achtergrond,’ verklaart de uitgever zijn overstap. ‘Het is een hele kleine uitgeverij. Zo klein zelfs, dat ik niet kan zeggen dat ik in mijn toekomstige baan weer in de functie van uitgever terecht kom. We werken daar straks met z'n drieën; dan denk je niet in die terminologie.’
De regelmatig gehoorde opvatting dat Boekblad best wat smakelijker zou kunnen, heeft de uitgever van dit wekelijkse vakperiodiek voor de boekenbranche wel heel letterlijk uitgelegd. Als nieuwe hoofdredacteur van Boekblad werd de zevenenveertig-jarige Henk Weltje aangetrokken, die bij uitgeverij Misset te Doetinchem onder meer de tijdschriften Smakelijk Eten, Vlees en De Detailhandel redigeert. Wim Schouten, voorzitter van de Vereniging ter Bevordering van de Belangen des Boekhandels - die Boekblad uitgeeft - wil niet toelichten waarom de keus op een in vlees gespecialiseerde gourmet als hoofdredacteur viel: ‘De benoeming is nog niet openbaar.’ Waarnemend hoofdredacteur Kees de Bakker van Boekblad is met vakantie. Lange tijd leek het er op dat hij Marieke Bemelman zou opvolgen, die zeven maanden geleden met ruzie als hoofdredacteur bij Boekblad vertrok. Na een slepende sollicitatieprocedure - waarin De Bakker als enige kandidaat over bleef - gaf het bestuur van de Vereniging echter de voorkeur aan een niet uit het boekenvak afkomstig journalist. Volgens diverse bronnen is Marieke Bemelman - die naar de door haar echtgenoot geleide uitgeverij Uniepers vertrok - bezig een concurrerend blad voor het boekenvak op te zetten. ‘Geen sprake van,’ ontkent ze de geruchten. ‘Uniepers beschikt niet over het apparaat dat nodig is om een dergelijk tijdschrift te exploiteren.’
De vijfenzeventigste thriller die Librairie Plon van haar sterauteur Gerard de Villiers uitgaf was getiteld Les enragés d'Amsterdam. Ter vermaak van het Franse lezerspubliek doorspekte De Villiers zijn tekst met authentieke, Nederlandse uitdrukkingen: ‘Un conducteur furieux baissa même sa glace pour tui lancer: “Kuttekop!”’ In de zojuist verschenen Bruna-pocket De extremisten van Amsterdam is die zin vertaald met: ‘Een woedende automobilist draaide zelfs zijn raampje naar beneden om hem toe te schreeuwen: “Klootzak!”’ De Franse pocket: ‘Ils se retrouvèrent en face du restaurant Indonesie au croisement de Spui et de Rokin.’ De Nederlandse vertaling: ‘Ze reden langs een Chinees restaurant op het Rokin.’ In Les enragés d'Amsterdam figureert een boekhandel Van Gennep in de Nesstraat, maar de Nederlandse vertaler begreep dat dit natuurlijk boekhandel Van Gennep in de Nes moest zijn. ‘Geen enkele klant in de zaak. Achter de kassa troonde een man met een baard.’ Geheim agent Malko, op zoek naar terroristen, ontwaart even later verkoopster Erika, ‘een hippie die tot het pacifisme was bekeerd. Wat deed ze in deze sjofele winkel?’ Alras blijkt dat Erika zich na sluitingstijd onledig houdt met diverse terroristische activiteiten, die dank zij het koene optreden van geheim agent Malko kunnen worden opgerold. Een stompzinnig boekje, kortom, waarin de dit voorjaar gesloten linkse boekhandel Van Gennep als een broeinest van politiek terrorisme ten tonele wordt gevoerd. Uitgever Rob van Gennep (‘een man met een baard’) ziet af van stappen
tegen Bruna: ‘Ik vrees dat er juridisch niets aan te doen valt. Dat een collega-uitgever zoiets uitgeeft getuigt van slechte smaak. Ze hadden ons op zijn minst van te voren even kunnen bellen om te vragen of we er bezwaar tegen hadden dat onze naam genoemd werd. Het is des te treuriger omdat onze winkel dit voorjaar onder luide publiciteit naar de bliksem is gegaan. Het is altijd een keurige boekhandel geweest waar hele nette mensen werkten.’
De Amsterdammer Gerard Kreuger schreef een thriller met kroonprins Willem-Alexander in de hoofdrol en nu is hij boos op uitgeverij Batteljee & Terpstra waar het werkje, dat Droomprins heet, bij verschenen is. De gramschap van de auteur richt zich vooral tegen het persbericht van de uitgeverij waarin hij naar zijn mening op weinig subtiele wijze belachelijk wordt gemaakt. Eerste zin van het communiqué: ‘Het was even slikken voor Gerard Kreuger toen hij uit de krant moest vernemen dat Renate Rubinstein en niet hij door de Staatsuitgeverij was aangezocht om het Willem-Alexanderboek te schrijven.’ Kreuger is kwaad over de suggestie die hier wordt gewekt: ‘De uitgeverij heeft mij op geen enkele manier in dat persbericht gekend. Ik ben het er niet mee eens zoals ze een ën ander geformuleerd hebben. Daarom heb ik mijn public relations-agent opdracht gegeven een ander persbericht te doen uitgaan, waar ik wél achter kan staan.’ In het gestencilde rondschrijven van de ‘pr-agent’ Ronald den Besten staat dat de ‘autodidact’ Kreuger ‘de levensschool cum laude heeft doorlopen’. Hij toont zich ‘een maatschappelijk voyeur die mensen en gebeurtenissen op het scherp van de snede bekijkt en persifleert’. Droomprins werd in minder dan drie weken geschreven. ‘Voor een ongeletterd iemand, die zichzelf als schrijvend analfabeet kenschetst, een knappe prestatie. Voor literaire haarklovers wellicht een bezoeking.’ En tenslotte laat het door de auteur gefiatteerde persbericht de schrijver zelve aan het woord: ‘Toen het bericht bekend werd dat de opdracht tot het schrijven van een boekje over kroonprins Willem-Alexander naar Renate Rubinstein ging, zal ik niet
de enige zijn geweest die dacht: die opdracht had ik ook wel willen hebben.
Auteursrechtelijk beschermd